Αγορά εργασίας: Ποια επαγγέλματα ανθούν και ποια φθείρονται

Άμεσο αντίκτυπο στην αγορά εργασίας έχουν οι οικονομικές, υγειονομικές και γεωπολιτικές συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί. Στις χώρες που οι εργαζόμενοι λαμβάνουν υψηλά εισοδήματα επικρατεί έλλειψη προσωπικού, ενώ στις χώρες που οι εργαζόμενοι λαμβάνουν χαμηλά εισοδήματα, η ανεργία εξακολουθεί να είναι υψηλότερη από ότι πριν την πανδημία. Σε ατομικό επίπεδο, τα αποτελέσματα της αγοράς εργασίας αποκλίνουν, καθώς οι εργαζόμενοι με βασική μόνο εκπαίδευση και οι γυναίκες αντιμετωπίζουν χαμηλότερα επίπεδα απασχόλησης.

Σε ότι αφορά τις εξελίξεις στον εργασιακό τομέα, η έρευνα Future of Jobs του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, έχοντας συγκεντρώσει τη προοπτική 803 εταιρειών, 27 βιομηχανιών και 45 οικονομιών, απαντά σε ερωτήματα σχετικά με τις τάσεις που διαμορφώνονται και το αντίκτυπο που αυτές έχουν στις θέσεις εργασίας, στις δεξιότητες των εργαζομένων και στις στρατηγικές επανεκπαίδευσης του εργατικού δυναμικού.

Βασικός ο ρόλος της τεχνολογίας

Μέσα στην επόμενη πενταετία, η τεχνολογία θα έχει κυρίαρχο ρόλο στην αλλαγή της αγοράς εργασίας. Οκτώ στις δέκα επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα αναφέρουν ότι οι νέες τεχνολογίες και η διεύρυνση της ψηφιακής πρόσβασης μπορούν να οδηγήσουν στην αλλαγή τους.

Η ευρύτερη εφαρμογή προτύπων περιβαλλοντικής, κοινωνικής και διακυβέρνησης (ESG) στους οργανισμούς τους θα έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο. Οι επόμενες τάσεις με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο είναι μακροοικονομικές: η αύξηση του κόστους ζωής και η αργή οικονομική ανάπτυξη.

Ο αντίκτυπος των επενδύσεων για την προώθηση της πράσινης μετάβασης κρίθηκε ως η έκτη πιο επιδραστική μακροοικονομική τάση, ακολουθούμενη από την έλλειψη προσφοράς και τις προσδοκίες των καταναλωτών γύρω από κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα.

Σημειώνεται δε, ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο και το ψηφιακό εμπόριο αναμένεται να υιοθετηθούν από το 75% των επιχειρήσεων. Η δεύτερη κατά σειρά τεχνολογία περιλαμβάνει τεχνολογίες εκπαίδευσης και εργατικού δυναμικού, με το 81% των επιχειρήσεων να επιθυμεί να υιοθετήσει αυτές τις τεχνολογίες μέχρι το 2027.

H τεχνολογία θα έχει κυρίαρχο ρόλο στην αλλαγή της αγοράς εργασίας

Η επίδραση των επενδύσεων στην αγορά εργασίας

Οι μεγαλύτερες επιπτώσεις στη δημιουργία και την καταστροφή θέσεων εργασίας προέρχονται από την αλλαγή των περιβαλλοντικών, τεχνολογικών και οικονομικών συνθηκών. Οι επιχειρήσεις προβλέπουν ότι η ισχυρότερη καθαρή επίδραση στη δημιουργία θέσεων εργασίας θα προέλθει από τις επενδύσεις που διευκολύνουν την πράσινη μετάβαση των επιχειρήσεων, την ευρύτερη εφαρμογή των προτύπων ESG και την αύξηση της τοπικότητας των αλυσίδων εφοδιασμού, αν και σε κάθε περίπτωση η αύξηση των θέσεων εργασίας αντισταθμίζεται από τη μερική μετατόπιση θέσεων εργασίας.

Η προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος και το δημογραφικό ζήτημα ασκούν μεγάλη επιρροή στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες. Η τεχνολογική πρόοδος μέσω της αυξημένης υιοθέτησης νέων τεχνολογιών και της αυξημένης ψηφιακής πρόσβασης αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση των θέσεων εργασίας σε περισσότερες από τις μισές εταιρείες που συμμετείχαν στην έρευνα, η οποία αντισταθμίζεται από την αναμενόμενη μετατόπιση θέσεων εργασίας στο ένα πέμπτο των εταιρειών.

Η καθαρή επίδραση της δημιουργίας θέσεων εργασίας τοποθετεί αυτές τις δύο τάσεις στην 6η και 8η θέση αντίστοιχα. Οι τρεις βασικοί παράγοντες της αναμενόμενης καθαρής καταστροφής θέσεων εργασίας είναι η βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη, οι ελλείψεις στην προσφορά και το αυξανόμενο κόστος των εισροών, καθώς και το αυξανόμενο κόστος ζωής για τους καταναλωτές.

Ποια επαγγέλματα ανθούν και ποια φθείρονται

Ακόμη, σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ο συνδυασμός των συνθηκών που προαναφέρθηκαν και η υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών οδηγούν στα επαγγέλματα που παρουσιάζεται αύξηση και μείωση απασχόλησης.

Οι ταχύτερα αναπτυσσόμενοι ρόλοι σε σχέση με το μέγεθός τους σήμερα καθοδηγούνται από την τεχνολογία, την ψηφιοποίηση και τη βιωσιμότητα. Η πλειονότητα των ταχύτερα αναπτυσσόμενων ρόλων είναι ρόλοι που σχετίζονται με την τεχνολογία. Οι ειδικοί σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης βρίσκονται στην κορυφή του καταλόγου των ταχέως αναπτυσσόμενων θέσεων εργασίας, ακολουθούμενοι από τους ειδικούς σε θέματα βιωσιμότητας, τους αναλυτές επιχειρηματικής ευφυΐας και τους αναλυτές ασφάλειας πληροφοριών. Οι Μηχανικοί Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και οι Μηχανικοί Εγκατάστασης και Συστημάτων Ηλιακής Ενέργειας είναι σχετικά ταχέως αναπτυσσόμενοι ρόλοι, καθώς οι οικονομίες στρέφονται προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Από την άλλη πλευρά, οι ρόλοι που φθείρονται ταχύτερα οδηγούνται από την τεχνολογία και την ψηφιοποίηση. Η πλειονότητα των ταχύτερα μειούμενων ρόλων είναι ρόλοι γραφείου ή γραμματείας, με τους ταμίες τραπεζών και τους συναφείς υπαλλήλους, τους υπαλλήλους ταχυδρομικών υπηρεσιών, τους ταμίες και τους υπαλλήλους έκδοσης εισιτηρίων και τους υπαλλήλους εισαγωγής δεδομένων να αναμένεται να μειωθούν ταχύτερα.

Αναμένεται μεγάλης κλίμακας αύξηση θέσεων εργασίας στην εκπαίδευση, τη γεωργία και το ψηφιακό εμπόριο

Σε ποιους τομείς αυξάνονται και πού μειώνονται οι θέσεις εργασίας

Αναμένεται μεγάλης κλίμακας αύξηση των θέσεων εργασίας στην εκπαίδευση, τη γεωργία και το ψηφιακό εμπόριο. Οι θέσεις εργασίας στον κλάδο της εκπαίδευσης αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 10%, οδηγώντας σε 3 εκατομμύρια πρόσθετες θέσεις εργασίας για καθηγητές επαγγελματικής εκπαίδευσης και καθηγητές πανεπιστημιακής και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι θέσεις εργασίας για τους επαγγελματίες του γεωργικού τομέα, ιδίως για τους χειριστές γεωργικών μηχανημάτων, αναμένεται να αυξηθούν κατά 30% περίπου, οδηγώντας σε 3 εκατομμύρια επιπλέον θέσεις εργασίας.

Από την άλλη πλευρά, οι μεγαλύτερες απώλειες αναμένονται στους διοικητικούς ρόλους και στους παραδοσιακούς ρόλους της ασφάλειας, τόσο των εργοστασίων, όσο και του εμπορίου. Οι οργανισμοί που συμμετείχαν στην έρευνα προβλέπουν 26 εκατομμύρια λιγότερες θέσεις εργασίας έως το 2027 σε ρόλους που αφορούν την τήρηση αρχείων και τη διοίκηση, συμπεριλαμβανομένων των ταμιών και των υπαλλήλων έκδοσης εισιτηρίων, των υπαλλήλων καταχώρισης δεδομένων, της λογιστικής, της τήρησης βιβλίων και της μισθοδοσίας και των διοικητικών και εκτελεστικών γραμματέων, κυρίως λόγω της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης.

Το 60% των εργαζομένων θα χρειαστούν κατάρτιση πριν το 2027

Έξι στους 10 εργαζομένους θα χρειαστούν κατάρτιση πριν από το 2027, αλλά μόνο οι μισοί από τους εργαζομένους θεωρείται ότι έχουν σήμερα πρόσβαση σε επαρκείς ευκαιρίες κατάρτισης. Η υψηλότερη προτεραιότητα για την κατάρτιση δεξιοτήτων από το 2023-2027 είναι η αναλυτική σκέψη, η οποία θα αντιπροσωπεύει το 10% των πρωτοβουλιών κατάρτισης, κατά μέσο όρο.

Η δεύτερη προτεραιότητα για την ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού είναι η προώθηση της δημιουργικής σκέψης, η οποία θα αποτελέσει αντικείμενο του 8% των πρωτοβουλιών για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων. Η εκπαίδευση των εργαζομένων για την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης και των μεγάλων δεδομένων κατατάσσεται στην τρίτη θέση μεταξύ των προτεραιοτήτων των εταιρειών για την κατάρτιση δεξιοτήτων την επόμενη πενταετία και θα αποτελέσει προτεραιότητα για το 42% των εταιρειών που συμμετείχαν στην έρευνα.

Οι εργοδότες σκοπεύουν επίσης να εστιάσουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων των εργαζομένων στην ηγεσία και την κοινωνική επιρροή (40% των εταιρειών), στην ανθεκτικότητα, την ευελιξία και την ευκινησία (32%) και στην περιέργεια και τη δια βίου μάθηση (30%).  Τα δύο τρίτα των εταιρειών αναμένουν να δουν την απόδοση της επένδυσης στην κατάρτιση δεξιοτήτων εντός ενός έτους από την επένδυση, είτε με τη μορφή ενισχυμένης κινητικότητας μεταξύ ρόλων, είτε με τη μορφή αυξημένης ικανοποίησης των εργαζομένων, είτε με τη μορφή αυξημένης παραγωγικότητας των εργαζομένων.

Έξι στους 10 εργαζομένους θα χρειαστούν κατάρτιση πριν από το 2027

Πού θα επενδύσουν οι εταιρείες

Οι εταιρείες που συμμετείχαν στην έρευνα αναφέρουν ότι η επένδυση στην εκμάθηση και την κατάρτιση στο χώρο εργασίας και η αυτοματοποίηση των διαδικασιών είναι οι πιο κοινές στρατηγικές για το εργατικό δυναμικό που θα υιοθετηθούν για την επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων των οργανισμών τους. Τέσσερις στους πέντε ερωτηθέντες αναμένουν να εφαρμόσουν αυτές τις στρατηγικές μέσα στην επόμενη πενταετία.

Η ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού θεωρείται συνηθέστερα ότι είναι ευθύνη των εργαζομένων και των διευθυντών, με το 27% της εκπαίδευσης να αναμένεται να παρέχεται από την εκπαίδευση και την καθοδήγηση στο χώρο εργασίας, μπροστά από το 23% των εσωτερικών τμημάτων κατάρτισης και το 16% των χρηματοδοτούμενων από τον εργοδότη προγραμμάτων μαθητείας. Για να καλυφθούν τα κενά δεξιοτήτων, οι ερωτηθέντες αναμένουν να απορρίψουν τις εξωτερικές λύσεις κατάρτισης υπέρ των πρωτοβουλιών υπό την ηγεσία της εταιρείας.

Προτεραιότητα σε νέους και γυναίκες

Η πλειονότητα των εταιρειών θα δώσει προτεραιότητα στις γυναίκες (79%), στους νέους κάτω των 25 ετών (68%) και στα άτομα με αναπηρία (51%) στο πλαίσιο των προγραμμάτων τους για τη ΔΑΕ. Μια μειοψηφία θα δώσει προτεραιότητα σε όσους προέρχονται από μειονεκτικό θρησκευτικό, εθνοτικό ή φυλετικό υπόβαθρο (39%), σε εργαζόμενους άνω των 55 ετών (36%), σε όσους αυτοπροσδιορίζονται ως LGBTQI+ (35%) και σε όσους προέρχονται από χαμηλό εισόδημα (33%).

Το 45% των επιχειρήσεων θεωρεί τη χρηματοδότηση για την κατάρτιση δεξιοτήτων ως μια αποτελεσματική παρέμβαση που διαθέτουν οι κυβερνήσεις που επιδιώκουν να συνδέσουν τα ταλέντα με την απασχόληση. Η χρηματοδότηση για την κατάρτιση δεξιοτήτων προηγείται της ευελιξίας στις πρακτικές προσλήψεων και απολύσεων (33%), των φορολογικών και άλλων κινήτρων για τις επιχειρήσεις ώστε να βελτιώσουν τους μισθούς (33%), των βελτιώσεων στα σχολικά συστήματα (31%) και των αλλαγών στους νόμους περί μετανάστευσης για τα ξένα ταλέντα (28%).