Αϊτή, η «βασίλισσα του χάους»

Ίσως να μην υπάρχει πιο γλαφυρή περιγραφή της εφιαλτικής κατάστασης που επικρατεί στην Αϊτή από τη δήλωση της εκτελεστικής διευθύντριας της UNICEF.

Φαντάζει, είπε, σαν να είναι «βγαλμένη από σκηνή της ταινίας Mad Max».

Στη νησιωτική χώρα της Καραϊβικής, την πιο φτωχή του δυτικού ημισφαιρίου, επικρατεί πλέον ο τρόμος.

Βρίσκεται στα πρόθυρα πλήρους εμφύλιας σύγκρουσης, με ένοπλες συμμορίες να έχουν τον πρώτο λόγο.

Σκοτώνουν αδιακρίτως κόσμο στους δρόμους.

Έβαλαν στο στόχαστρο κρίσιμες υποδομές, όπως το διεθνές αεροδρόμιο, σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, κτίρια της αστυνομίας, καθώς και δύο μεγάλες φυλακές στην πρωτεύουσα Πορτ-ο-Πρενς, οδηγώντας σε μαζική απόδραση χιλιάδων κρατουμένων.

Επιτέθηκαν στο κεντρικό λιμάνι, λεηλατώντας ακόμη και την ανθρωπιστική βοήθεια, από την οποία εξαρτώνται εκατομμύρια συμπολίτες τους για την επιβίωσή τους.

Σχεδόν η μισή χώρα των 11,5 εκατομμυρίων κατοίκων πεινά. Περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι λιμοκτονούν.

Κλινικές και κέντρα υγείας έχουν αναγκαστεί να κλείσουν ή υπολειτουργούν μέσα στο σκηνικό της απόλυτης αναρχίας.

Μοιραία, η Αϊτή έχει κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Όμως αυτό ισχύει περισσότερο στα λόγια, παρά στην πράξη, σε μια χώρα υπό διάλυση, με ταραγμένη ιστορία, πολυετές κενό εξουσίας, ισχυρή πολιτική και οικονομική ελίτ -με διασυνδέσεις με αντίπαλες ένοπλες ομάδες- και μια πολιορκούμενη αστυνομική δύναμη μόλις 10.000 μελών.

Πολυεπίπεδη, η κρίση στην Αϊτή σοβεί εδώ και χρόνια, πολύ πριν από το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε με τη δολοφονία του δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου Ζεβενέλ Μοΐζ, το 2021.

Η αφορμή και τώρα ήταν πολιτική.

Συμμορίες ένωσαν τις δυνάμεις τους για να εκδιώξουν από την εξουσία τον εδώ και μια τριετία προσωρινό πρόεδρο και πρωθυπουργό, Αριέλ Ανρί, το όνομα του οποίου είχε εμπλακεί στη δολοφονία Μοΐζ.

Αποκλεισμένος από τη χώρα του ενώ επέτρεφε από ταξίδι στο εξωτερικό, περί τα μέσα Μαρτίου, αναγκάστηκε να προαναγγείλει την παραίτησή του.

Θα πρέπει ωστόσο να συγκροτηθεί πρώτα ένα μεταβατικό προεδρικό συμβούλιο, υπό διεθνή πατρωνία.

Άλλη μια χαώδης διαδικασία…

Απόγνωση στους δρόμους της πρωτεύουσας Πορτ-ο-Πρενς της Αϊτής (REUTERS/Ralph Tedy Erol)

Από τη δουλεία στην ανεξαρτησία και… τούμπαλιν

Πρώην γαλλική κτήση, πρώτη ανεξάρτητη δημοκρατία μαύρων στο δυτικό ημισφαίριο (1804), η Αϊτή είναι το μόνο κράτος που προέκυψε από επανάσταση των δούλων.

Αντιμετωπίστηκε ωστόσο εξ αρχής ως παρίας.

«Καταδικάστηκε» σε μια συνεχιζόμενη κληρονομιά χρεών, που άρχισε με έναν εκβιασμό των Γάλλων για αποζημιώσεις ή πόλεμο, 20 χρόνια μετά την ανεξαρτησία.

Κάπως έτσι η Αϊτή υποχρεώθηκε να πληρώνει για δεκαετίες υπέρογκα ποσά στους πρώην υποδουλωτές της, παίρνοντας μάλιστα δάνεια από γαλλικές τράπεζες, σε ένα διπλό χρέος.

Στη νησιωτική χώρα εν τω μεταξύ άρχισαν να εναλλάσσονται στην εξουσία πολιτικοί και δικτάτορες. Έγιναν στρατιωτικά πραξικοπήματα, πολιτικές δολοφονίες, μια πρώτη στρατιωτική επέμβαση των Αμερικανών το 1915 -που έκαναν τη χώρα για 15 χρόνια προτεκτοράτο- και ξένες παρεμβάσεις.

Η επίδρασή τους ήταν καταστροφική, φέρνοντας τη δυναστεία Ντιβαλιέ στην εξουσία, σε μια 29ετή στυγνή δικτατορία που αιματοκύλησε και κατέστρεψε οικονομικά τη χώρα.

Όταν ανατράπηκε με λαϊκή εξέγερση, το 1986, οι ΗΠΑ ήταν εκεί, ηγούμενες διεθνών προσπαθειών για μια νέα ηγεσία, νόμιμη και πρωτίστως φιλική προς την Ουάσιγκτον.

Όμως η αναταραχή και η πολιτική αστάθεια συνεχίστηκαν, το ίδιο και οι έξωθεν παρεμβάσεις, που χτύπησαν «κόκκινο» το 1990, όταν στην εξουσία ανήλθε ο αριστερός πρώην ιερέας Ζαν-Μπερτράν Αριστίντ.

Πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Αϊτής, υπηρέτησε δύο μη συναπτές θητείες, εγείροντας κατά τη δεύτερη θέμα επανορθώσεων από το Παρίσι.

Και στις δύο ανατράπηκε από πραξικοπήματα, σε μια χώρα που είχε καταργήσει (μέχρι το 2017) τον στρατό.

Ειδικά για τη δεύτερη ανατροπή Αριστίντ από ένοπλες ομάδες, το 2004, πολλοί άλλοι «έδειξαν» ως υπεύθυνες τις ΗΠΑ και τη Γαλλία.

Έκτοτε η κατάσταση στην Αϊτή πήγαινε από το κακό στο χειρότερο, με συμμορίες να αλωνίζουν, τη φτώχεια να θερίζει και φυσικές καταστροφές -συμπεριλαμβανομένων φονικών σεισμών- να αποτελειώνουν την εθνική οικονομία.

Το τελειωτικό χτύπημα ήταν η «σκοτεινή» δολοφονία Μοΐζ προ τριετίας από Κολομβιανούς μισθοφόρους.

Εν μέσω χάους στην Αϊτή, ο προβληματισμός περισσεύει ότι τα σχέδια της διεθνούς κοινότητας γίνονται βιαστικά, χωρίς μακροπρόθεσμο όραμα για σταθεροποίηση της χώρας. (REUTERS/Ralph Tedy Erol/File Photo)

Κατάσταση πολιορκίας

Έκτοτε η Αϊτή επέστρεψε σε μια κατάσταση όπου μια διεφθαρμένη ελίτ κινούσε τα νήματα και ένοπλες συμμορίες -πολλές λειτουργώντας επί της ουσίας ως παραστρατιωτικές ομάδες- μάχονται για το χρήμα και την εξουσία.

Δεν έχουν γίνει βουλευτικές εκλογές από το 2019.

Η Βουλή είναι άδεια από πέρυσι. Οι τελευταίοι δέκα νομοθέτες εγκατέλειψαν τη χώρα προ έτους.

Οι περισσότεροι δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου έχουν αποσυρθεί. Οι θητείες των τοπικών αρχών έχουν πια όλες λήξει.

Το απόλυτο χάος ξέσπασε με την πρώτη ευκαιρία, όταν ο -μονιμότερος του προσωρινού- υπηρεσιακός πρόεδρος και πρωθυπουργός Αριέλ Ανρί ταξίδεψε στις αρχές του μήνα στο εξωτερικό για διαβουλεύσεις επί της συγκρότησης δύναμης ασφαλείας του ΟΗΕ, που θα αποκαταστήσει την τάξη.

Οι συμμορίες δεν τον άφησαν να ξαναμπεί στη χώρα.

Kατόπιν έκτακτης συνόδου στην Τζαμάικα με τη συμμετοχή χωρών μελών της Κοινότητας της Καραϊβικής (CARICOM), αντιπροσώπων του ΟΗΕ και άλλων κρατών, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας και των ΗΠΑ, αποφασίστηκε η συγκρότηση ενός μεταβατικού προεδρικού συμβουλίου στην Αϊτή.

Επταμελές, θα το συγκροτήσουν εκπρόσωποι ισάριθμων συνασπισμοί πολιτικών κομμάτων και κοινωνικών οργανώσεων της χώρας.

Πρώτο μέλημά τους θα είναι η επιλογή ενός νέου προσωρινού  πρωθυπουργού, που θα αντικαταστήσει τον νυν.

Όμως οι διαπραγματεύσεις παρατείνονται, εν μέσω διαφωνιών και ενός παρασκηνιακού πολέμου εξουσίας, στο οποίο εμπλέκονται άπαντες.

Πολιτικοί, μέλη της οικονομικής ελίτ και συμμορίες.

Μεταξύ τους υπάρχουν βρόμικες «τριγωνικές» σχέσεις και αντιπαλότητες.

Ακόμη και εάν αυτές ξεπεραστούν, τα δεινά για τους Αϊτινούς φαντάζουν χωρίς τέλος.

Η Κένυα αναμένεται να στείλει εκεί περίπου χίλιους αστυνομικούς, με την υποστήριξη του ΟΗΕ και τη χρηματοδότηση των ΗΠΑ, στο πλαίσιο άλλης μιας διεθνούς αποστολής στη χώρα για την αποκατάσταση της τάξης.

Προσώρας ωστόσο, λόγω της ρευστότητας της κατάστασης,  η αφρικανική χώρα ανακοίνωσε ότι αναστέλλει την αποστολή.

Έχει ήδη περάσει ήδη από σαράντα κύματα, συμπεριλαμβανομένου ενός αρχικού δικαστικού «μπλόκου» στο Ναϊρόμπι.

Λίγοι θρέφουν πραγματικές ελπίδες για την ευόδωσή της.