Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις σημιτικές γλώσσες (Μέρος Β’)

Όσον αφορά τώρα τα ιδιαίτερα ονόματα με τα οποία σημαίνονταν τα ποικίλα λινά που διακινούσαν αποκλειστικά οι έμποροι της Ανατολής –τα κύρια κέντρα καλλιέργειας και ύφανσης του λινού βρίσκονταν στην Άνω Συρία και στην Αίγυπτο– και είχαν μεγάλη ζήτηση στον ελλαδικό χώρο, συναντώνται, εκτός από τον προαναφερθέντα «χιτώνα» της μυκηναϊκής γλώσσας, δύο ακόμα όροι που προέρχονται από σημιτικές πηγές και δηλώνουν αντικείμενα ή ενδύματα κατασκευασμένα από λεπτό λινό: βύσσος και σινδών (θηλυκού γένους και τα δύο). Σε σχέση με τα πιο χοντρά υφάσματα, δάνεια από σημιτικές γλώσσες είναι τα ουσιαστικά σάκκος (αρχικά είχε τη σημασία του χοντρού υφάσματος από κατσικίσιες τρίχες) και κάσας ή κασάς (δέρμα ή ύφασμα που τοποθετούσαν στη ράχη του αλόγου, κάτω από τη σέλα).

Εξάλλου, η λέξη κάδος (η αρχική σημασία της ήταν αυτή του δοχείου για κρασί σε σχήμα αμφορέα) συνιστά παράδειγμα ονόματος δοχείου που είχε δανειστεί η ελληνική από τη σημιτική Ανατολή. Τα δοχεία αυτά χρησίμευαν όχι μόνο για τη μεταφορά εμπορευμάτων αλλά και ως μέτρο χωρητικότητας. Βασικές μονάδες μέτρησης αποτελούσαν και δύο άλλα σημιτικά δάνεια (απόρροια των ελληνοσημιτικών εμπορικών επαφών), η μνα και ο σίγλος. Χρησιμοποιούνταν και στον ελλαδικό χώρο για το ζύγισμα πολύτιμων μετάλλων, που προορίζονταν είτε για δωρεές προς ναούς είτε για εμπορικές συναλλαγές. Πέρα από μέτρα βάρους, τα δύο αυτά ουσιαστικά χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες και ως νομισματικές μονάδες. Σημιτικής προέλευσης ήταν επίσης ένας αξιοπρόσεκτος τεχνικός όρος, που εμφανίστηκε πρώτη φορά τον 4ο αιώνα π.Χ. Η λέξη αρραβών (κατά τα κοινώς λεγόμενα, το καπάρο), η γνωστή σε όλους χρηματική εγγύηση ή προκαταβολή, είχε ασφαλώς και αυτή σχέση με την εμπορική γλώσσα.

Ξεχωριστής αναφοράς χρήζει ένα παλαιό σημιτικό δάνειο που αφορά τον τομέα του πολιτισμού και πρέπει να συνδέεται με την υιοθέτηση του φοινικικού αλφαβήτου από τους Έλληνες, την εισαγωγή δηλαδή της αλφαβητικής γραφής στον ελλαδικό χώρο (τέλη του 9ου ή α’ μισό του 8ου αιώνα π.Χ.). Η λέξη δέλτος (θηλυκού γένους), που στην ελληνική σήμαινε αρχικά την πινακίδα για γράψιμο –ασχέτως της μορφής ή του υλικού της–, απαντά πρώτη φορά στον Ηρόδοτο (για την ακρίβεια, ο υποκοριστικός τύπος δελτίον), αλλά πιστεύεται ότι πέρασε στην ελληνική πολύ νωρίτερα. Με την πάροδο του χρόνου η σημασία του όρου διευρύνθηκε, κι έτσι η δέλτος προσέλαβε επιπρόσθετα νοήματα σχετιζόμενα με το γραπτό λόγο, όπως επιστολή, διαθήκη, πίνακας ανακοινώσεων, ακόμα και βιβλίο.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, χρήση πινακίδας για γράψιμο στην αρχαία Ελλάδα.

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις σημιτικές γλώσσες (Μέρος Α’)