Ζαν Μισέλ Μπασκιά – «Λίγοι αστέρες ανέβηκαν τόσο γρήγορα και κάηκαν τόσο γρήγορα»

Τον Οκτώβριο του 1981, όταν ο έμπορος τέχνης Λάρι Γκαγκόσιαν είδε για πρώτη φορά έναν πίνακα του Ζαν Μισέλ Μπασκιά, δεν είχε ακούσει ποτέ για τον καλλιτέχνη. «Τα μαλλιά μου σηκώθηκαν», είπε όταν είδε το έργο του 20χρονου. Μόλις έξι μήνες αργότερα, όταν ο Μπασκιά έκανε ατομική έκθεση στην γκαλερί του Γκαγκόσιαν στο Δυτικό Χόλιγουντ, και ο χώρος «ήταν ασφυκτικά γεμάτος» θα πει αργότερα ο γκαλερίστας.

Λίγοι αστέρες ανέβηκαν τόσο γρήγορα και κάηκαν τόσο γρήγορα. Ο Μπασκιά πέθανε το 1988 από υπερβολική δόση ναρκωτικών σε ηλικία 27 ετών. Η ιστορία του είναι μια αρχετυπική τραγωδία, στην οποία η προσωπική εξαίρεση συναντά καταστροφικά τη συστημική προκατάληψη – στην περίπτωσή του, όχι μόνο απέναντι στη φυλή του, αλλά και απέναντι στη νεανική, παν-πολιτισμική φήμη του, την απροκάλυπτη φιλοδοξία του, τη φυσική ομορφιά και το χάρισμά του, καθώς και την ατημέλητη συμπεριφορά του.

Ακόμη και στο απόγειο της επιτυχίας του, η Νέα Υόρκη δεν ήταν εύκολο μέρος γι’ αυτόν –άσε που σύμφωνα με πληροφορίες ζοριζόταν πολύ με το να βρει ταξί.

Για ένα διάστημα, τον συνόδευσε η φίλη του Madonna, η οποία δεν ήταν ακόμη σταρ, πριν τα μαζέψει και επιστρέψει στη Νέα Υόρκη. Η παραγωγή του κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Καλιφόρνια ήταν τεράστια, αριθμώντας περίπου εκατό έργα, τα περισσότερα από τα οποία αναγνωρίζονται σήμερα ως αριστουργήματα μουσειακού επιπέδου

Δείτε το σχετικό βίντεο 

Το Λος Άντζελες του ταίριαζε πιο πολύ

Το Λος Άντζελες, ωστόσο, άρεσε τόσο πολύ στον Μπασκιά που μετά την πρώτη του επίσκεψη το 1982, επέστρεψε σύντομα, μένοντας δύο φορές για μήνες κάθε φορά και στήνοντας στούντιο αρχικά στο σπίτι του Γκαγκόσιαν στην Market Street, ένα τετράγωνο από την Venice Beach, και στη συνέχεια κοντά σε αυτό.

Για ένα διάστημα, τον συνόδευσε η φίλη του Madonna, η οποία δεν ήταν ακόμη σταρ, πριν τα μαζέψει και επιστρέψει στη Νέα Υόρκη. Η παραγωγή του κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Καλιφόρνια ήταν τεράστια, αριθμώντας περίπου εκατό έργα, τα περισσότερα από τα οποία αναγνωρίζονται σήμερα ως αριστουργήματα μουσειακού επιπέδου.

Λίγες γκαλερί θα μπορούσαν να πετύχουν αυτό που πέτυχε ο Γκαγκόσιαν: Μια έκθεση με την αφρόκρεμα της παραγωγής του Μπασκιά όσο βρισκόταν στο Λος Άντζελες, ««ean-Michel Basquiat: Made on Market Street», στην γκαλερί του στο Μπέβερλι Χιλς. Οι ουρές στην είσοδο κάλυπταν το οικοδομικό τετράγωνο.

Γκαγκόσιαν και Μπασκιά εξελίχθηκαν μαζί

Ο Λάρι Γκαγκόσιαν δεν επιμελείτο συνήθως εκθέσεις. Αλλά αυτό το έργο ήταν προσωπικό γι’ αυτόν: Ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 ως κατάστημα αφισών στο Westwood του Λος Άντζελες και αναπτύχθηκε σχεδόν το ίδιο γρήγορα με τη φήμη του Μπασκιά. Μέχρι το 1982, ο Γκαγκόσιαν διακινούσε έργα των Sol LeWitt και Ellsworth Kelly, αλλά η πρώτη του έκθεση με τον Μπασκιά, «έβαλε πραγματικά τη γκαλερί στο χάρτη».

Ως συν-επιμελητή έχει επιστρατεύσει τον Φρεντ Χόφμαν, έναν μελετητή τέχνης και έμπορο που, τη δεκαετία του 1980, διατηρούσε ένα στούντιο εκτύπωσης στο Λος Άντζελες με την ονομασία New City Editions. Κατά τη δεύτερη επίσκεψη του Μπασκιά στο Λος Άντζελες, ο Γκαγκόσιαν πρότεινε να συνεργαστούν για μια έκδοση με μεταξοτυπία. Ο Χόφμαν κατέληξε να κατασκευάσει πολλές οθόνες από τα σχέδια του Μπασκιά, μερικές από τις οποίες ο καλλιτέχνης τύπωσε απευθείας στους καμβάδες του. Ο Χόφμαν έγραψε αργότερα τέσσερα βιβλία για τον Μπασκιά και μάλιστα ονόμασε τον γιο του Ζαν Μισέλ.

Η σχέση των δυο τους

Στη βιογραφία της Φοίβη Χόμπαν, «Basquiat: A Quick Killing in Art», που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1998, δίνεται μια εικόνα συναινετικής, αμοιβαίας εκμετάλλευσης μεταξύ του καλλιτέχνη και του εμπόρου του.

Ο Τζον Σιντ, ο οποίος εργαζόταν στην γκαλερί του Γκαγκόσιαν τη δεκαετία του 1980, είπε στη Χόμπαν ότι αισθανόταν ότι ο Μπασκιά ήταν «ένας χειραγωγός παγκόσμιας κλάσης που μπορούσε να συμβαδίσει με τον Λάρι. Μπορούσε και να τιμωρήσει τον Λάρι και να παίξει το χαμένο αγόρι». Ο ίδιος συνοψίζει τη σχέση του ζευγαριού ως εξής: «Καρχαρίες και πιράνχας».

Παραθέτει τα λόγια του Χόφμαν: «Ο Μπασκιά δεν εμπιστευόταν τον Λάρι. Τον θαύμαζε ως έμπορο τέχνης. Κάναμε όλοι παρέα και περνούσαμε καλά, αλλά ο Λάρι πάντα έλεγε: «Τι θα λέγατε για έναν ακόμα πίνακα;»».

Ο Γκαγκόσιαν απορρίπτει την άποψη ότι ο Μπασκιά έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης, από τον ίδιο ή από οποιονδήποτε άλλον. «Ο Ζαν Μισέλ ήξερε ακριβώς τι έκανε», είπε.

Πάνω απ’ όλα, φαίνεται ότι ο Μπασκιά ήθελε απλώς να δουλέψει. Ο χρόνος που πέρασε στο Λος Άντζελες, μένοντας αρχικά ως φιλοξενούμενος στο σπίτι του Γκαγκόσιαν και αργότερα στο πεντάστερο ξενοδοχείο L’Ermitage στο Μπέβερλι Χιλς, του επέτρεψε να το κάνει αυτό. Αν και μπορεί να ήταν μια ανάπαυλα από τη Νέα Υόρκη, το Λος Άντζελες παρείχε ωστόσο την απαιτούμενη τριβή για να δημιουργήσει ο Μπασκιά σπίθες στους καμβάδες του.

*Η έκθεση Jean-Michel Basquiat: Made on Market Street θα βρίσκεται μέχρι την 1η Ιουνίου, στην γκαλερί Gagosian, στο Μπέβελβι Χιλς, του Λος Άντζελες.

*Με στοιχεία από nytimes.com