«Έρχεται νέα οικονομική κρίση» – Άκρως δυσοίωνη εκτίμηση για το μέλλον της Ευρώπης

Έρχεται κρίση του ευρωπαϊκού κοινωνικού και πολιτικού μοντέλου με βαθιές συνέπειες για τη δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τονίζει το επιστημονικό επιτελείο Eurointelligence.

Πρόκειται για άκρως δυσοίωνη εκτίμηση του αναλυτή Wolfgang Münchau για το μέλλον της Ευρώπη, ο οποίος επισημαίνει ότι η επόμενη οικονομική κρίση είναι πάρα πολύ κοντά. Μια κρίση που θα ξεκινήσει από τη Γαλλία και την Ιταλία.

Άκρως δυσοίωνη εκτίμηση για το μέλλον της Ευρώπης

Το επιτελείο εξηγεί ότι γενικώς ήταν συγκρατημένο όσον αφορά στις προειδοποιήσεις του για οικονομικές κρίσεις, και υπογραμμίζει ότι η κύρια εξαίρεση ήταν η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και η «ξαδέρφη« της, η κρίση κρατικού χρέους της ευρωζώνης.

Όμως, περίπου 15 χρόνια αργότερα, το think tank σημειώνει ότι βλέπει μια άλλη οικονομική κρίση να βρίσκεται στην Ευρώπη: μια κρίση του ευρωπαϊκού κοινωνικού και πολιτικού μοντέλου με βαθιές συνέπειες για τη δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Σύμφωνα με το Eurointelligence το μεγάλο πρόσημα είναι η υπέρβαση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων στη Γαλλία και την Ιταλία, πάνω από 7% και πάνω από 5% για το 2024 αντίστοιχα. Αυτοί οι αριθμοί είναι σύμπτωμα, όχι αιτία. Πίσω από αυτά κρύβεται η έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης που απαιτείται για τη διατήρηση του κοινωνικού μοντέλου της Ευρώπης.

Η δημοσιονομική πολιτική της Γερμανίας δεν θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετική από αυτή της Γαλλίας ή της Ιταλίας, και όμως η Γερμανία πλήττεται από το ίδιο ακριβώς πρόβλημα. Η κατάρρευση του κατασταλτικού αλλά χωρίς χρέη καθεστώτος του Nicolae Ceaucescu στη Ρουμανία θα πρέπει να χρησιμεύσει ως μάθημα ότι δεν είναι ο όγκος του χρέους που καθορίζει τη βιωσιμότητα.

Πρόκειται, με την ευρεία έννοια, για την ικανότητα ενός κράτους να παρέχει ευημερία και ικανοποίηση ενώ παραμένει φερέγγυο. Η πολιτική είναι η τέχνη να κρατάς αυτές τις τρεις μπάλες μόνιμα στον αέρα. Το ευρωπαϊκό μοντέλο τροφοδοτήθηκε από ολιγοπωλιακές βιομηχανικές εταιρείες, οι οποίες υποστηρίχθηκαν σε μεγάλο βαθμό από το κράτος μέσω κανονισμών που έγειραν τους ίσους όρους ανταγωνισμού υπέρ τους. Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία είναι ένα κλασικό παράδειγμα, αλλά όλοι το έκαναν αυτό. Ο τομέας των υπηρεσιών υπήρχε κυρίως στον κλάδο των υπηρεσιών: κρατικές τράπεζες που χορηγούν προνομιακά δάνεια σε βιομηχανικές εταιρείες, συνεργεία επισκευής βιομηχανικών προϊόντων, όπως υπηρεσίες αυτοκινήτων.

Αυτές οι βιομηχανίες απολάμβαναν μεγάλα περιθώρια κέρδους λόγω των μονοπωλιακών ή ολιγοπωλιακών αγορών στις οποίες δραστηριοποιούνταν, καθώς και των υψηλών φραγμών εισόδου. Αυτό το σύστημα τροφοδότησε ολόκληρη τη δομή της κοινωνικής πολιτικής – με τη μορφή δημοσιονομικών μεταβιβάσεων και πολιτικών για την αγορά εργασίας για να διασφαλιστεί ότι τα λάφυρα του μοντέλου θα ρέουν με ομοιόμορφο τρόπο. Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό αυτού του συστήματος ήταν ο μακροπρόθεσμος χαρακτήρας του.

Η ΕΕ, οι κυβερνήσεις, η βιομηχανία και τα πανεπιστήμια οργάνωσαν έρευνα που τροφοδότησε αυτό το μοντέλο. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δύο ακόμη παράγοντες διατήρησαν το μοντέλο: μια μεγάλη μείωση των αμυντικών δαπανών, σε ορισμένες περιπτώσεις κατά αρκετές ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, και η άνοδος της παγκοσμιοποίησης.

Τα εμπόδια εισόδου έχουν καταρρεύσει

Αυτό που σκοτώνει αυτό το μοντέλο τώρα είναι μια αλλαγή στην τεχνολογία και ο γεωπολιτικός κατακερματισμός. Από τα δύο, το Eurointelligence, εκτιμά ότι το πρώτο είναι το πιο σημαντικό. Όλο και περισσότερες λειτουργίες στη ζωή μας που προηγουμένως αποτελούσαν το βασίλειο των καθαρά μηχανικών διεργασιών σήμερα έχουν ψηφιοποιηθεί πλήρως ή εν μέρει. Τα εμπόδια εισόδου έχουν καταρρεύσει. Η Κίνα πήγε από το μηδέν στη θέση του παγκόσμιου ηγέτη στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες δεν παράγουν πλέον επαρκή κέρδη για να τροφοδοτήσουν το κοινωνικό μοντέλο – και να χρηματοδοτήσουν μακροπρόθεσμη έρευνα.

Η μεγάλη μεροληψία στην έρευνα της Ευρώπης προς τις υπάρχουσες εταιρείες επηρεάζει το βάρος της. Δεν πρόκειται για τον δημόσιο έναντι του ιδιωτικού τομέα. Η κρατική παρέμβαση έπαιξε τεράστιο ρόλο στην ανάπτυξη της ψηφιακής βιομηχανίας. Η επιλογή των νικητών είναι ακόμα δυνατή. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει πολύ λίγες εταιρείες τεχνολογίας. Εν ολίγοις, το ολιγοπωλιακό μοντέλο παλιάς τεχνολογίας της Ευρώπης δεν λειτουργεί πλέον σε έναν ψηφιακό κόσμο. Άλλωστε δεν είναι λίγες οι προσπάθειες της ΕΕ να αναχαιτίσει τις τεχνολογικές εξελίξεις μέσω κανονισμών. Αλλά αυτός είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης των συμπτωμάτων και όχι των αιτιών.

Το μοντέλο της Ευρώπης έχει γίνει οικονομικά μη βιώσιμο

Μετά τα πολλαπλά παγκόσμια σοκ αυτής της δεκαετίας, οι συνέπειες της τεχνολογικής παρακμής της Ευρώπης μεταφράζονται σε χαμηλότερους δυνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η Ιταλία ήρθε πρώτη. Η αύξηση της παραγωγικότητάς της είναι σχεδόν μηδενική από τότε που εντάχθηκε στο ευρώ. Η αύξηση της παραγωγικότητας του Ηνωμένου Βασιλείου μειώθηκε μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση και δεν ανέκαμψε ποτέ από τότε. Η αύξηση της παραγωγικότητας της Γερμανίας είναι απίθανο να ανακάμψει, ακόμα κι αν το κάνει ο οικονομικός κύκλος. Το Γερμανικό Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων βλέπει μια δυνητική ανάπτυξη περίπου 0,5% μέχρι το τέλος της δεκαετίας.

Με την αύξηση της παραγωγικότητας τόσο χαμηλή, το μοντέλο της Ευρώπης έχει γίνει οικονομικά μη βιώσιμο. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το πολιτικό σύστημα κατακερματίζεται παντού. Έχουμε μπροστά μας μια δημοσιονομική κρίση, που προκαλείται από έναν συνδυασμό πτώσης της παραγωγικότητας και πολιτικού αδιεξόδου. Η τεχνολογία είναι η κύρια αιτία της παρακμής. Η γεωπολιτική είναι αυτή που την επιτάχυνε. Οι λύσεις που υποστηρίζει το Eurointelligence όλα αυτά τα χρόνια – μια κοινή δημοσιονομική ικανότητα, μια ένωση κεφαλαιαγορών, κοινές αμυντικές προμήθειες για την εξουδετέρωση της αύξησης των αμυντικών δαπανών. Αλλά είναι πιο μακριά από ποτέ. Εάν δεν αλλάξει μία από αυτές τις παραμέτρους, μια οικονομική κρίση είναι ένα πολύ εύλογο σενάριο, καταλήγει η Eurointelligence.

Η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να έχει επιτραπεί να μπει στην ΟΝΕ

Η Γαλλία και η Ιταλία είναι μεγάλες καταστροφές αυτή τη στιγμή στον κανόνα του δημοσιονομικού ελλείμματος. Ούτε η Ιταλία ούτε η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει επιτραπεί να μπουν στην ΟΝΕ (Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση – Ευρωζώνη). Η Ελλάδα έχει αναλογία χρέους προς ΑΕΠ 170%. Ο στόχος είναι 60%.

Στις 10 Φεβρουαρίου, η ΕΕ συμφώνησε σε χαλαρότερους δημοσιονομικούς κανόνες για τη μείωση του χρέους και την τόνωση των επενδύσεων. Η τελευταία ανανέωση κανόνων, γνωστών ως Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ήρθε αφότου ορισμένες χώρες της ΕΕ συγκέντρωσαν υψηλό χρέος, καθώς αύξησαν τις δαπάνες για να βοηθήσουν τις οικονομίες τους να ανακάμψουν από την πανδημία και καθώς το μπλοκ ανακοίνωσε φιλόδοξες πράσινες, βιομηχανικές και αμυντικούς στόχους.

Οι αναθεωρημένοι κανόνες επιτρέπουν στις χώρες με υπερβολικό δανεισμό να μειώνουν το χρέος τους κατά μέσο όρο κατά 1% ετησίως εάν είναι πάνω από το 90% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) και κατά 0,5% ετησίως κατά μέσο όρο εάν το χρέος κυμαίνεται μεταξύ 60% και 90% του ΑΕΠ. Οι χώρες με έλλειμμα άνω του 3% του ΑΕΠ καλούνται να το μειώσουν στο μισό στο 1,5% σε περιόδους ανάπτυξης, δημιουργώντας ένα απόθεμα ασφαλείας για τις δύσκολες εποχές. Οι αμυντικές δαπάνες θα ληφθούν υπόψη όταν η Επιτροπή αξιολογήσει το υψηλό έλλειμμα μιας χώρας, μια σκέψη που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι νέοι κανόνες δίνουν στις χώρες επτά χρόνια, από τέσσερα προηγουμένως, για να μειώσουν το χρέος και το έλλειμμα ξεκινώντας από το 2025.

Σημειώστε ότι η ΕΕ μπορεί να τροποποιήσει την επιβολή, αλλά όχι τους βασικούς στόχους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης χωρίς ομόφωνη συμφωνία και μια νέα συνθήκη.