Το παράθυρο για τη μετά Ερντογάν εποχή και το στοίχημα της αντιπολίτευσης

Την πρώτη του εκλογική ήττα εδώ και 22 χρόνια κατέγραψε την Κυριακή στις κάλπες για την ανάδειξη των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ)  για πρώτη φορά μετά από δύο δεκαετίες βρίσκεται στην δεύτερη θέση, με το CHP, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα -γνωστό και ως κεμαλικό- να κερδίζει την πρωτιά.

Το μήνυμα ελήφθη, δήλωσε ο Ερντογάν το βράδυ της Κυριακής. Δεν αμφισβήτησε το αποτέλεσμα και δήλωσε ότι το κόμμα του θα κάνει με θάρρος την αυτοκριτική του. Σημείωσε δε ότι αυτή η εκλογική αναμέτρηση είναι μεν ένα σημείο καμπής για το ΑΚΡ, που όπως ο ίδιος αναγνώρισε, έχασε δύναμη σε όλη τη χώρα, αλλά ένα σημείο καμπής.

Η μάχη για την επόμενη μέρα της Τουρκίας, την μετά Ερντογάν εποχή, έχει ήδη ξεκινήσει και την αρχή σάλπισε ο ίδιος ο τούρκος πρόεδρος

Το αποτέλεσμα των εκλογών είναι σαφώς ένα ηχηρό μήνυμα στον τούρκο πρόεδρο. Ένα μήνυμα που του έστειλαν οι πολίτες με κριτήριο την οικονομία και την διαρκή φτωχοποίηση τους και μόνο.

Και ο ίδιος ως πολιτικό παιδί μίας προηγούμενης οικονομικής κρίσης γνωρίζει ότι αυτό είναι το πιο ισχυρό όπλο για να ανεβάσει και να κατεβάσει κυβερνήσεις στην Τουρκία.

Όπως άλλωστε παραδέχονται οι τούρκοι πολιτικοί αναλυτές τα διπλωματικά ζητήματα, ακόμα και τα ελληνοτουρκικά, καθώς και η διεθνής εικόνα της χώρας και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι αυτά που καθορίζουν την ψήφο των τούρκων πολιτών.

Σαφώς ο Ερντογάν θα επιχειρήσει να μεταστρέψει το κλίμα υπέρ του. Και έχει, θεωρητικά, μπροστά του ακόμα τέσσερα χρόνια για να το κάνει. Μέχρι το 2028 εάν εξαντλήσει την τετραετία που έχει μπροστά του.

Η δήλωση αποχώρησης

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΑΚΡ έχασε με τον τούρκο πρόεδρο να έχει δηλώσει ότι δεν θα είναι υποψήφιος ξανά το 2028. Έχοντας βάλει δηλαδή ο ίδιος το χρονοδιάγραμμα της αποχώρησης του. Για κάποιους ίσως το έκανε γιατί «διάβασε» έγκαιρα τα αποτελέσματα και ήθελε να στείλει και ο ίδιος το δικό του μήνυμα. Σίγουρα πάντως θα προσπαθήσει να επιβάλει τη διάδοχη κατάσταση και να επιλέξει τον επόμενο.

Το 2028 άλλωστε ο Ερντογάν θα είναι 74 ετών. Κάτι που πρέπει να μετρήσουμε στις ανακοινώσεις του.

Και το βασικό ερώτημα που μπαίνει είναι αν το ΑΚΡ θα μπορεί να υπάρξει και χωρίς τον Ερντογάν. Ή θα μπορέσει να επιβιώσει με τον διάδοχο που θα υποδείξει ο Ερντογάν; Με δεδομένο μάλιστα ότι είναι ένα καθαρά προσωποπαγές κόμμα, απόλυτα ταυτισμένο με τον τούρκο πρόεδρο, που αν κάτι έχει αρχίσει να δείχνει είναι ότι ίσως δεν μπορέσει να επιβιώσει χωρίς αυτόν.

Η περίπτωση της Κωνσταντινούπολης

Την ίδια στιγμή η επιλογή του υποψηφίου του ΑΚΡ, για το δήμο της Κωνσταντινούπολης, έχει επίσης τη δική της σημασία. Αφού ο τούρκος πρόεδρος αυτή τη φορά επέλεξε ένα μη προβεβλημένο στέλεχος, τον Μουράτ Κουρούμ, αντί μίας ισχυρής πολιτικής φιγούρας από το ΑΚΡ, όπως είχε κάνει το 2019, με τον Μπιναλί Γιλντιρίμ.

Ναι, έδωσε ο ίδιος τη μάχη απέναντι στον Ιμάμογλου, αλλά το ίδιο είχε κάνει και τότε. Απλά αυτή τη φορά φρόντισε να τη δώσει με έναν υποψήφιο ο οποίος ουδέποτε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φαβορί. Άρα ίσως και να είχε προβλέψει την ήττα και να μην ήθελε να «κάψει» την εικόνα ενός στελέχους πρώτης γραμμής του ΑΚΡ. Κάτι που επίσης δίνει τροφή για σκέψη, όσον αφορά τις προθέσεις και τους υπολογισμούς του.

Πλήγμα

Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν σίγουρα ένα χτύπημα στην πολιτική του Ερντογάν. Ήταν μία ισχυρότατη προειδοποίηση, ότι μία κρίση σαν αυτή που τον γέννησε μπορεί να τον «καταπιεί». Ήταν μία ψήφος ηχηρής, εκκωφαντικής διαμαρτυρίας.

Ωστόσο το αποτέλεσμα των αυτοδιοικητικών εκλογών δεν σημαίνει και το άμεσο πολιτικό τέλος του τούρκου προέδρου. Δεν μπορεί αυτό το αποτέλεσμα να προκαλέσει προεδρικές εκλογές, όσο και αν τον «πλήγωσε» και έπληξε τη δύναμη του.

Σημαντικό για τον Ερντογάν και την οικονομία της Τουρκίας θα είναι το ραντεβού με τον Μπάιντεν στο Λευκό Οίκο στις 9 Μαΐου. Με τις ΗΠΑ να έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν εγκαταλείπουν την Τουρκία.

Η τουρκική εξωτερική πολιτική

Επίσης πρέπει να είναι σαφές ότι το αποτέλεσμα των αυτοδιοικητικών εκλογών δεν έχει επίπτωση στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Ενώ δεν είναι σωστή και μία εν θερμώ εκτίμηση ότι η πτώση των ποσοστών θα έχει επίπτωση στα ελληνοτουρκικά.

Η τουρκική εξωτερική πολιτική διαμορφώνεται με γνώμονα τα εθνικά συμφέροντα της Τουρκίας σε συνάρτηση με τα ιδιαίτερα συμφέροντα της εκάστοτε πολιτικής δύναμης που βρίσκεται στην εξουσία. Τα ελληνοτουρκικά είναι κομμάτι αυτής, αλλά όχι κυρίαρχο. Αξιολογούνται και αξιοποιούνται ανάλογα με τα συμφέροντα και τους στόχους που η Άγκυρα έχει θέσει σε κάθε περίοδο. Δεν εξυπηρετούν αποκλειστικά την εξαγωγή μίας εσωτερικής κρίσης.

Και η ιστορία έχει δείξει και αποδείξει πως όσο πιο δυτικόστροφη είναι μία τουρκική κυβέρνηση, τόσο αυτό βαραίνει κατά της θέσης της Ελλάδας στη διεθνή πολιτική σκηνή, αφού οι διεκδικήσεις της Άγκυρας παραμένουν ίδιες.

Οι πιο ψύχραιμοι θεωρούν ότι στις σχέσεις Άγκυρας – Αθήνας τα ήρεμα νερά θα συνεχιστούν, ενώ η Τουρκία θα συνεχίσει να φλερτάρει με τη Δύση, με το βλέμμα στην οικονομία. Τουλάχιστον προς το παρόν.

Ο Ιμάμογλου

Ο Εκρέμ Ιμάμογλου είναι ο απόλυτος νικητής των εκλογών. Και έχει κερδίσει το εισιτήριο για μία υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές του 2028.

Για να εξασφαλίσει και τη νίκη ωστόσο χρειάζεται ακόμα δουλειά.

Η τουρκική αντιπολίτευση πρέπει να βρει το δικό της αφήγημα, να εξασφαλίσει ομοιογένεια στις συμμαχίες της και να χτίσει την πολιτική ατζέντα που θα υπηρετήσει, στη βάση αρχών, πέρα από συνθήματα, πιστά μέχρι το 2028 ώστε να διεκδικήσει την εξουσία.

Κάτι που απέτυχε να κάνει το 2023, όταν επιχείρησε να αμφισβητήσει τον Ερντογάν, αλλά κατέληξε σε μία ακόμα ήττα κατακερματισμένη και διαιρεμένη.

Παράθυρο

Οι αυτοδιοικητικές εκλογές της Κυριακής στην Τουρκία άνοιξαν ένα παράθυρο, από το οποίο όντως φαίνεται να χτίζεται η επόμενη μέρα στην τουρκική πολιτική σκηνή χωρίς τον Ερντογάν. Δεν πρέπει όμως να θεωρηθεί ότι αυτό θα γίνει αυτόματα και χωρίς μάχες.

Επίσης δεν έχει λυθεί η εξίσωση που θα δείξει ποιος θα είναι ο διάδοχος του Ερντογάν, καθώς δεν υπάρχει ευθεία γραμμή που να οδηγεί σε βέβαιη νίκη του CHP. Με δεδομένο μάλιστα ότι το εθνικιστικό Ισλάμ έχει ήδη αρχίσει να χτίζει τις δικές του εναλλακτικές.

Σε αυτό το πλαίσιο ο Ιμάμογλου δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι η νέα εποχή δεν θέλει απολυτότητες. Θέλει κοσμικό κράτος, αλλά και θρησκεία. Θέλει δικαιώματα, αλλά και εθνική υπερηφάνεια. Και κυρίως θέλει αγοραστική δύναμη στο λαό των 80 εκατομμυρίων.

Το 2028 -και αν δεν υπάρξει κάποιο γεγονός που θα φέρει πρόωρες εκλογές- ο Ερντογάν θα συμπληρώνει 26 χρόνια στην ηγεσία της χώρας. Έχοντας δημιουργήσει το δικό του «βαθύ κράτος». Και αυτό θα δείξει τις δικές του αντιστάσεις.

Η μάχη για την επόμενη μέρα της Τουρκίας, την μετά Ερντογάν εποχή, έχει ήδη ξεκινήσει και την αρχή σάλπισε ο ίδιος ο τούρκος πρόεδρος. Η πορεία θα δείξει τον διάδοχο. Αλλά όλοι πριν σπεύσουν να προδικάσουν το αποτέλεσμα του 2028 από το 2024 θα πρέπει να μετρήσουν την πολυπλοκότητα της Τουρκίας και να επιχειρήσουν να σχεδιάσουν, όσο αυτό είναι δυνατό, την στιγμιαία εικόνα στην πολιτική της χώρας την περίοδο που θα γίνουν όντως οι προεδρικές εκλογές.

Και μέχρι τότε ο Ερντογάν θα είναι παρών στην ηγεσία της χώρας. Με όλα τα προβλήματα που ενδεχομένως θα αντιμετωπίζει, όσο και αν αυτά οξύνονται σταδιακά.