Γυναίκες, ο έτερος νικητής της κάλπης στην Τουρκία

Ο εκλογικός θρίαμβος των κεμαλιστών του CHP και προσωπικά του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου είναι αδιαμφισβήτητος.

Όμως δεν είναι οι μοναδικοί νικητές των αυτοδιοικητικών εκλογών της 31ης Μαρτίου στην Τουρκία.

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και οι γυναίκες στην Τουρκία.

Από δημογραφικής πλευράς έχουν ούτως ή άλλως πρωταγωνιστικό ρόλο, ως μια από τις πολυπληθέστερες ομάδες εκλογέων.

Αυτή τη φορά βρήκαν ενισχυμένες μέσα από την κάλπη, με την εκλογή αριθμού ρεκόρ γυναικών δημάρχων.

Συνολικά, επικράτησαν σε 11 από τις 81 επαρχίες της Τουρκίας. Στις προηγούμενες αυτοδιοικητικές εκλογές ήταν μόλις τέσσερις.

Κέρδισαν επίσης σε 16 περιφερειακούς δήμους.

Ως σημαντική επιτυχία και αλλαγή καταγράφεται ότι πέντε εξ αυτών είναι σε μεγάλα μητροπολιτικά αστικά κέντρα.

Για τα επόμενα πέντε χρόνια λοιπόν, στην περιφέρεια του μητροπολιτικού δήμου της Κωνσταντινούπολης θα υπάρχουν τρεις γυναίκες στο «τιμόνι» των τοπικών αρχών σε προάστια.

Στην επαρχία της Σμύρνης είναι άλλες οκτώ.

Πέντε γυναίκες δήμαρχοι αναλαμβάνουν τα «ηνία» στη δυτική επαρχία του Αϊδινίου, στις νοτιοανατολικές πόλεις Ντιγιάρμπακιρ και Γκαζιαντέπ, στην επαρχία Εσκίσεχιρ της Κεντρικής Ανατολίας και τη Ραιδεστό στα βορειοδυτικά, στην Ανατολική Θράκη.

Οι περισσότερες προέρχονται από το κοσμικό κεμαλικό CHP. Αρκετές κατέβηκαν στις εκλογές με το αριστερό-φιλοκουρδικό DEM (πρώην HDP). Ελάχιστες από τις νικήτριες ήταν υποψήφιες με το κυβερνών ισλαμοσυντηρητικό AKP.

Στο Αϊδίνιο, η Οζλέμ Τσερτσιόγλου του CHP εξελέγη με περισσότερο από το ήμισυ των ψήφων.

Με ανάλογα ποσοστά κατέκτησαν την πρωτιά η Αϊσέ Ουνλουτζέ στο Εσκίσεχιρ και η Τζαντάν Γιουτζέερ στη Ραιδεστό, αμφότερες με το CHP.

Από το ίδιο κόμμα ήταν οι νικήτριες της κάλπης στην Αδριανούπολη, στο Μπιλετζίκ στα βορειοδυτικά, στο Αφιόν Καραχισάρ στη δυτική Μικρά Ασία.

Στα νοτιοανατολικά, όπου ο πληθυσμός είναι κυρίως Κούρδοι, οι υποψήφιες του DEM κέρδισαν στο Ντιγιάρμπακιρ, στο Σίιρτ, στο Μπατμάν και στο Άγκρι.

Η Φατμά Σαχίν του AKP παρέτεινε τη θητεία της στο Γκαζιαντέπ, με το 39% των ψήφων.

In #Turkey, women got right to vote and run for municipal elections in 1930, while for national elections in 1934.

With March 31/2024 elections; 11 cities – out of 81 – will be ruled by women mayors👏🏻🇹🇷✨- a significant rise compared to previous elex, which remained at 4. @WFP14 pic.twitter.com/1y9OoY4iOs

— Sinem Cengiz (@SinemCngz) April 1, 2024

Κούρδισσες vs εξτρεμισμού

Στη νοτιοανατολική επαρχία Μπατμάν, η νίκη της Γκιουλουστάν Σονούκ ήταν σαρωτική, για πολλαπλούς λόγους.

Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι απέσπασε το εντυπωσιακό 64,52% των ψήφων.

Το κατάφερε στο προπύργιο του ακροδεξιού ισλαμo-εθνικιστικού κουρδικού κόμματος HÜDA-PAR, εταίρου του AKP στο πλαίσιο του  πολιτικού συνασπισμού «Λαϊκή Συμμαχία».

Στήριξε «δαγκωτό» Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές του 2023.

Ιδρύθηκε στα τέλη του 2012 από ομάδα ακραίων ισλαμιστών και εθνικιστών, συμπεριλαμβανομένων μελών της παράνομης κουρδικής Χεζμπολάχ.

Δεν σχετίζεται με την ομώνυμη σιιτική φιλοϊρανική οργάνωση του Λιβάνου.

Με «σκοτεινή ιστορία», το HÜDA-PAR έχει κατηγορηθεί για απαγωγές, βασανιστήρια και δολοφονίες, ιδίως με στόχο άτομα που συνδέονται με κουρδικά πολιτικά κινήματα.

Φέρεται να είναι δημιούργημα του βαθέος κράτους της Τουρκίας, ως «πληρεξούσιος» στον αγώνα κατά του PKK.

Χαρακτηρίζει τα μέλη της κουρδικής ένοπλης οργάνωσης «προδότες».

Η προοδευτική ατζέντα της Σονούκ και η δέσμευσή της για επίλυση των τοπικών προβλημάτων άφησαν τον μισογύνη υποψήφιο των εξτρεμιστών δεύτερο και… καταϊδρωμένο, με ένα ισχνό 15,69% για μια πόλη με ισχυρή ισλαμιστική παράδοση.

Χιλιάδες πανηγύρισαν τη νίκη της, φωνάζοντας στα κουρδικά «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», που αποτέλεσε το κυρίαρχο σύνθημα της εξέγερσης των γυναικών στο Ιράν κατά της υποχρεωτικής χρήσης της χιτζάμπ και των διαδηλωτών εν γένει κατά του θεοκρατικού καθεστώτος της Τεχεράνης.

Όμως το φιλοκουρδικό DEM βρέθηκε στο «στόχαστρο» ρητορικής μίσους και από αλλού σε αυτές τις εκλογές.

Στην προεκλογική εκστρατεία της για τη δημαρχία του Αφιόν Καραχισάρ, η υποψήφια του CHP -και τελικά εκλεγείσα με το 50,73% των ψήφων- Μπουρτζού Κιοκσάλ, απείλησε ότι οι πόρτες του δήμου θα είναι κλειστές για το DEM. Ένα κόμμα που και τώρα, και ως HDP έχει στηρίξει τους κεμαλιστές στις κάλπες, σε κρίσιμες στιγμές.

Χωρίς περιστροφές, το CHP κατήγγειλε δημόσια τις δηλώσεις της υποψήφιάς του.

Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, Ντικέλ, βγάζει selfie με ψηφοφόρους του, ανήμερα των εκλογών της 31 Μαρτίου  (REUTERS/Murad Sezer)

Δικαίωμα, όχι προνόμιο

Αν και σε αυτές τις αυτοδιοικητικές εκλογές εξελέγη αριθμός ρεκόρ γυναικών, η πολιτική εκπροσώπησή τους εξακολουθεί να είναι τραγικά δυσανάλογη με τα δημογραφικά στοιχεία.

Μετά τις περσινές βουλευτικές εκλογές, αποτελούν μόλις το 20% των βουλευτών.

Στις 19 τοπικές εκλογές των τελευταίων 94 ετών, μόνο 150 γυναίκες έχουν εκλεγεί σε τοπικά αξιώματα.

Για τις δε εκλογές της 31ης Μαρτίου, οι λίστες των κομμάτων υπολείπονταν κατά πολύ των δημόσιων δεσμεύσεων των ηγεσιών τους για τις ποσοστώσεις φύλου.

Το ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) είχε μόλις τέσσερις γυναίκες υποψήφιες σε όλη την Τουρκία.

Το κεντροαριστερό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης οκτώ.

Ο μέσος όρος αυξήθηκε χάρη στις 38 γυναικείες υποψήφιες του αριστερού-φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM).

Όπως ισχύει μάλιστα με την συμπροεδρία στην ηγεσία του κόμματος, και στις στις 10 επαρχίες όπου επικράτησε συνολικά το DEM στις εκλογές της Κυριακής θα υπηρετήσουν ταυτόχρονα μια γυναίκα και ένας άντρας.

Προφανώς υπάρχει πολύς ακόμη δρόμος να διανυθεί, σχεδόν έναν αιώνα αφότου οι γυναίκες στην Τουρκία απέκτησαν δικαίωμα ψήφου και συμμετοχής στις δημοτικές (1930) και στις εθνικές (1934) εκλογές.

Όμως αυτό που κατέστη σαφές μέσα από αυτές τις κάλπες, αναφέρει σε ανακοίνωση η οργάνωση Γυναικεία Πλατφόρμα για την Ισότητα (EŞİK), είναι πως «έχουν καταρρεύσει οι μύθοι ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να κερδίσουν ψήφους και ότι οι ψηφοφόροι δεν ψηφίζουν γυναίκες».

Για προάγγελο αλλαγής κάνει λόγο η Νουράι Καράογλου, πρόεδρος του Συνδέσμου Υποστήριξης Υποψηφίων Γυναικών (KA.DER).

Η αύξηση του αριθμού των γυναικών δημάρχων είναι άμεσο αποτέλεσμα ενός μακροχρόνιου αγώνα για την εκπροσώπηση των γυναικών στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων, δήλωσε στην τουρκική υπηρεσία της Deutsche Welle.

Κι αυτό είναι κάτι, τόνισε, που «λειτουργεί ως έμπνευση για τις επόμενες γενιές».