Πώς είναι να μη ξεχνάς όλα τα πρόσωπα που είδες στη ζωή σου έστω και φευγαλέα

Μπορούν να θυμούνται όλα τα πρόσωπα των συμμαθητών τους στο δημοτικό εάν τους συναντούσαν σήμερα ή να αναγνωρίζουν διδύμους με την πρώτη ματιά. Οι «υπεραγνωριστές» γεννιούνται, γίνονται είναι κατάρα ή ευλογία;

Ο όρος επινοήθηκε το 2009 από επιστήμονες, όταν ο Ρίτσαρντ Ράσελ και οι συνάδελφοί του από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ βρίσκονταν στη μέση της έρευνας για άτομα με τύφλωση προσώπου ή προπαγνωσία, δηλαδή δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν ακόμα και πολύ οικεία πρόσωπά τους.

Για τους περισσότερους ανθρώπους χρειάζεται να δούμε πολλές φορές ένα πρόσωπο για να αποκτήσουμε αίσθηση οικειότητας και γρήγορης αναγνώρισης.

Μπορεί να είστε πολύ καλοί στο να αναγνωρίζετε τους φίλους σας, τα μέλη της οικογένειάς σας καθώς και διασημότητες σε μια στιγμή, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των προσώπων είναι καινούργια στην καθημερινότητα μας.

«Είναι καλύτερα να έχετε κάποιον με υψηλού επιπέδου ικανότητες σε αυτό, να ελέγχει τα διαβατήρια ή να κοιτάζει αποδεικτικά στοιχεία από κάμερες»

Ωστόσο, προς μεγάλη έκπληξη των επιστημόνων ήρθαν σε επαφή με τους άνθρωποι που είπαν ότι βίωσαν το αντίθετο: δεν ξέχασαν ποτέ κανένα πρόσωπο, ακόμα και όσα είχαν δει αστραπιαία στη ζώ τους.

Στην πρωτότυποη έρευνά τους λοιπόν «Super-recognizers: People with extraordinary face recognition ability» οι επιστήμονες δοκίμασαν τέσσερις υπερ-αναγνωριστές, βρίσκοντας τους περίπου εξίσου καλούς στην αναγνώριση και αντίληψη ενός προσώπου που είδαν για 2-3».

Πως όμως το καταφέρνουν αυτό;

Όταν έχεις σχέση με κοπέλα που έχει δίδυμη αδελφή

Για να πάρει τις απαντήσεις η δημοσιογράφος από τον τον ειδικό ιστότοπο Psyche εντόπισε υπεραγνωριστές από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας του Σίδνεϊ (UNSW) που διατηρεί μητρώο υπερ-αναγνωριστών.

Όπως αναφέρει η ίδια, πολλοί είπαν ότι αρχικά παρατήρησαν ότι ήταν υπερ-αναγνωριστές βλέποντας τηλεόραση και ταινίες και αργότερα θυμήθηκαν ηθοποιούς με ασυνήθιστη ακρίβεια. Υπήρχαν και στοιχεία από την προσωπική τους ζωή.

Όταν ο Scott Devaney, ένας 51χρονος από την Καλιφόρνια, ήταν στο γυμνάσιο, η πρώτη του κοπέλα ήταν είχε μια πανομοιότυπη δίδυμη αδελφή.

Ωστόσο, για εκείνον, δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα καθώς το πρόσωπό της ήταν διαφορετικό από αυτό της αδερφής της. «Εκ των υστέρων, ήταν μάλλον πολύ ευχάριστο για το κορίτσι μου να είναι με κάποιον που μπορούσε εύκολα να αντιληφθεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσώπου της», είπε.

Παραδείγματα ερεθισμάτων παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται στην έρευνα του 2009. Οι εικόνες παρουσιάζονται για τρία δευτερόλεπτα, αλλά οι ερωτώμενοι έχουν απεριόριστο χρόνο για να απαντήσουν. Οι απαντήσεις βαθμολογούνται ως σωστές μόνο εάν το υποκείμενο ονομάσει σωστά το άτομο ή παρέχει μια μοναδικά προσδιοριστική περιγραφή. Περιγραφές που δεν ταυτίζονται μοναδικά (π.χ. «αυτός είναι πολιτικός» ή «αυτή είναι ηθοποιός») βαθμολογούνται ως εσφαλμένες.

Όταν η Suha Zaimoglu, 31 ετών, δημοσίευσε μια διαφήμιση στο διαδίκτυο αναζητώντας συγκάτοικο, συνάντησε έναν πιθανό ενοικιαστή τον οποίο αναγνώρισε αμέσως από μια τηλεοπτική διαφήμιση που είχε δει στο παρελθόν

Εκείνος έμεινε έκπληκτος, καθώς η διαφήμιση είχε προβληθεί επτά χρόνια πριν, και ήταν σε αυτήν μόνο για μερικά δευτερόλεπτα.

Η Νταϊάν Μέρτσαντ, 55 ετών, συνήθιζε να κοιτάζει την επετηρίδα του λυκείου του μεγαλύτερου αδελφού της όταν ήταν 11 ετών και απομνημόνευε τα πρόσωπα των μαθητών χωρίς να έχει συναντήσει ποτέ κανέναν από αυτούς. Το μόνο που χρειάζεται είναι να δεις ένα πρόσωπο μια φορά, λέει.

Συνδέεται με την εξαιρετική μνήμη;

Οι υπερ-αναγνωριστές δεν βασίζονται σε καλές αναμνήσεις για να θυμούνται πρόσωπα πολύ καλά.

Μελέτες έχουν βρει ότι οι ικανότητες υπερ-αναγνώρισης δεν μεταφράζονται σε ανώτερη μνήμη για άλλα αντικείμενα ή σε υψηλό βαθμό νοημοσύνης.

Και τα άτομα με εξαιρετική μνήμη δεν επεξεργάζονται τα πρόσωπα όπως κάνουν οι υπερ-αναγνωριστές.

Πολλοί υπερ-αναγνωριστές περιέγραψαν, μάλιστα, ότι μπορεί να έχουν πραγματικά κακή μνήμη για ονόματα ή τοποθεσίες. «Δεν θα μπορούσα ποτέ να γίνω σερβιτόρα!» λέει η 42χρονη  Lauren Winslow από τη Βόρεια Καρολίνα που μπορεί ακόμα να θυμάται τις λεπτομέρειες των προσώπων κάθε ατόμου στην προσχολική τάξη της..

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η έκθεση σε περισσότερα άτομα σε νεαρή ηλικία θα μπορούσε να βοηθήσει στην αναγνώριση προσώπου, αλλά, γενικά μιλώντας, δεν μπορείτε να εκπαιδεύσετε τον εαυτό σας ώστε να γίνει υπερ-αναγνωριστής.

Υπάρχει πιθανό ένα γενετικό στοιχείο σε αυτές τις ικανότητες, λέει ο Τζος Ντέιβις, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς στο Ηνωμένο Βασίλειο και ένας υπερ-αναγνωριστής ερευνητής.

Σε μελέτες διδύμων, τα πανομοιότυπα δίδυμα που μοιράζονται όλα τα γονίδιά τους έχουν περισσότερες παρόμοιες βαθμολογίες στο τεστ μνήμης προσώπου από τα μη πανομοιότυπα δίδυμα που μοιράζονται τα μισά γονίδιά τους.

Βέβαια, δεν είναι όλα και τόσο ρόδινα.

Το να είσαι υπερ-αναγνωριστής μπορεί να ακούγεται διασκεδαστικό, σαν να έχεις ένα είδος υπερδύναμης, αλλά μπορεί επίσης να είναι μια… «μικτή ευλογία».

Πολλοί από τους υπερ-αναγνωριστές με τους οποίους μίλησα ανέφεραν πώς οι δεξιότητές τους θα μπορούσαν να κάνουν τους άλλους ανθρώπους να νιώθουν άβολα κοινωνικά, όπως να λέτε ένα γεια σε κάποιον στο ασανσέρ που αναγνωρίζετε αλλά δεν σας αναγνωρίζει ξανά.

Χρήσιμοι για την αστυνομία, αλλά με προσοχή

Ο David White, ψυχολόγος στο UNSW, και οι συνάδελφοί του έχουν συνεργαστεί με το γραφείο διαβατηρίων της Αυστραλίας και την αστυνομία της Νέας Νότιας Ουαλίας και λέει ότι ο συνδυασμός τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου και υπερ-αναγνωριστών θα μπορούσε να είναι πιο ακριβής από τη χρήση του ενός ή του άλλου μόνο του.

«Είναι καλύτερα να έχετε κάποιον με υψηλού επιπέδου ικανότητες σε αυτό, να ελέγχει τα διαβατήρια ή να κοιτάζει αποδεικτικά στοιχεία από κάμερες για να βοηθήσει τις έρευνες της αστυνομίας», λέει ο White.

Ωστόσο, ο ειδικός προειδοποιεί ότι χρειάζεται προσοχή. Ακριβώς όπως οι τυπικοί άνθρωποι, οι υπερ-αναγνωριστές φαίνεται ότι δεν είναι τόσο καλοί στο να αναγνωρίζουν τα πρόσωπα άλλων φυλών πέραν της δικής τους.

Επιπλέον, σε μελέτες που συνέκριναν εξαιρετικά εκπαιδευμένους ιατροδικαστές με υπερ-αναγνωριστές, φάνηκε ότι οι υπερ-αναγνωριστές είχαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις κρίσεις τους ακόμη και στις σπάνιες περιπτώσεις που έκαναν λάθος.

Αντίθετα, όταν οι ιατροδικαστές έκαναν λάθη, η αυτοπεποίθησή τους ήταν χαμηλότερη, γνώριζαν ότι μπορεί να έσφαλαν.