Μπασιρού Ντιομαγιέ Φαγιέ: Από τη φυλακή στην προεδρία, ως «αλλαγή σελίδας» στη χειραφέτηση της Αφρικής

Η Τρίτη, 2 Απριλίου, σηματοδότησε για την Αφρική μια εν δυνάμει σημαντική «αλλαγή σελίδας».

Η Σενεγάλη -μια πρώην γαλλική αποικία στα δυτικά της ηπείρου, που εξελίσσεται σε «Μήλον της Έριδος» για διεθνείς και περιφερειακές δυνάμεις- έγραψε ένα νέο κεφάλαιο στη σύγχρονη, μετα-αποικιακή ιστορία της.

Άνοιξε με την επίσημη ανάληψη καθηκόντων του πιο νέου προέδρου στα χρονικά της χώρας και ολόκληρης της Αφρικής.

Όμως το προσόν του 44χρονου Μπασιρού Ντιομαγιέ Φαγιέ δεν είναι απλά η ηλικία.

Πρώην φοροεισπράκτορας, άτομο εκτός των ελίτ της Σενεγάλης και μέχρι πρότινος ελάχιστα γνωστός στους πολιτικούς κύκλους, έχει υποσχεθεί να «ξεριζώσει» τη διαφθορά.

Προεκλογικά δεσμεύτηκε για σαρωτικές μεταρρυθμίσεις σε μια υπερχρεωμένη φτωχή χώρα, με χαμηλό Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, όπου η  έλλειψη ευκαιριών ωθεί πολλούς νέους ανθρώπους στη μετανάστευση, κυρίως προς την Ευρώπη.

Δηλώνοντας αποφασισμένος να «ταρακουνήσει» το κατεστημένο για μεγαλύτερη οικονομική ευημερία, ο αντισυστημικός Φαγιέ τάσσεται υπέρ της «αλλαγής νομίσματος».

Σήμερα η Σενεγάλη έχει το φράγκο Δυτικής Αφρικής. Συνδεδεμένο παλιά με το γαλλικό φράγκο και πλέον με το ευρώ, χρησιμοποιείται από οκτώ ανεξάρτητα κράτη της περιοχής, μέλη της Δυτικοαφρικανικής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (UEMOA).

Τον τελευταίο καιρό εν τω μεταξύ η Σενεγάλη έχει εκφράσει ενδιαφέρον για ένταξη στο μπλοκ των BRICS, όπου οι σκέψεις για τη δημιουργία κοινού νομίσματος πλέον ωριμάζουν.

Αλλαγές, που δείχνει να επικροτεί η πλειοψηφία των Σενεγαλέζων, όπως έδειξε η πανηγυρική εκλογή του Φαγιέ με ποσοστό πάνω από 54%.

Και δη από τον πρώτο γύρο κιόλας των προεδρικών εκλογών, στις 24 Μαρτίου.

Ήταν κάτι που δεν είχε ξανασυμβεί με υποψήφιο της αντιπολίτευσης από την ανεξαρτησία της χώρας, το 1960.

Συνέβη, δε, μόλις δέκα ημέρες μετά την αποφυλάκιση του Μπασιρού Ντιομαγιέ Φαγιέ. Είχε φυλακιστεί επειδή επέκρινε την απερχόμενη κυβέρνηση, με ανάρτηση στο Facebook…

Ο νέος πρόεδρος της Σενεγάλης, Μπασιρού Ντιομαγιέ Φαγιέ (αριστερά) σφίγγει τα χέρια με τον προκάτοχό του, Μακί Σαλ, στο προεδρικό μέγαρο στο Ντακάρ (Προεδρία της Σενεγάλης/Handout via REUTERS)

Φορέας αλλαγής

Ο Φαγιέ συνελήφθη πέρυσι τον Απρίλιο με κατηγορίες για «διάδοση ψευδών ειδήσεων, περιφρόνηση του δικαστηρίου και συκοφαντική δυσφήμιση».

Αποφυλακίστηκε βάσει ενός νέου νόμου περί αμνηστίας.

Είχε προηγηθεί μεγάλη αναταραχή στη Σενεγάλη από την απόφαση του απερχόμενου προέδρου, Μακί Σαλ, να αναβάλει τις προεδρικές εκλογές, που είχαν προγραμματιστεί για τον Φεβρουάριο.

Υπήρξαν οργισμένες διαδηλώσεις και βία στους δρόμους, που πυροδότησαν εικασίες ότι ο Μακί Σαλ θα επεδίωκε να παρατείνει την παραμονή του στην εξουσία, παρά το ότι είχε εξαντλήσει πια το συνταγματικό όριο των δύο προεδρικών θητειών.

Επιβεβαιώνοντας ωστόσο την ιστορία της ειρηνικής μετάβασης της εξουσίας -σε αντίθεση με άλλες αφρικανικές χώρες- η Σενεγάλη οδηγήθηκε τελικά στις κάλπες, έπειτα από παρέμβαση του Συνταγματικού Συμβουλίου.

Η άνοδος του 44χρονου πρώην εφοριακού στην κεντρική πολιτική σκηνή ήταν μετεωρική, αν και συγκυριακή.

Έγινε ο προεδρικός υποψήφιος του συνασπισμού της αντιπολίτευσης, επειδή ο ηγέτης της, Ουσμάν Σονκό, αποκλείστηκε από την εκλογική διαδικασία, με απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου.

Ήταν επίσης στη φυλακή, κατηγορούμενος για βιασμό και καταδικασθείς για συκοφαντική δυσφήμιση.

Προεκλογικά ο Σονκό -πλέον πρωθυπουργός της Σενεγάλης- δεν μάσαγε τα λόγια του.

«Είναι καιρός η Γαλλία να σηκώσει τα γόνατά της από το λαιμό μας και να βάλει τέλος σε αυτήν την άδικη καταπίεση», είχε πει σε μια παλαιότερη ομιλία.

«Αιώνες δυστυχίας, εμπορίας ανθρώπων, αποικιοκρατίας και νεοαποικιοκρατίας έχουν προκαλέσει αμέτρητα δεινά. Είναι καιρός να μπει ένα τέλος σε αυτόν τον κύκλο καταπίεσης».

Μετά την επιλογή του Φαγιέ ως αντικαταστάτη του την ύστατη στιγμή, πολλοί αναλυτές και οι πολιτικοί του αντίπαλοι χαρακτήρισαν τον άγνωστο πολιτικό «μαριονέτα».

Ο ίδιος λέει ότι θα επιδιώξει «ισορροπημένες σχέσεις» με τη Γαλλία.

Δεν απέκλεισε ωστόσο το ενδεχόμενο συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας με τη Ρωσία.

Ως εκ τούτου, ένα μεγάλο ερώτημα είναι τώρα εάν η Σενεγάλη θα συνεχίσει ή όχι τη φιλοδυτική πολιτική γραμμή που ακολουθεί για περισσότερες από έξι δεκαετίες.

Υποστηρικτές του Μπασιρού Ντιομαγιέ Φαγιέ πανηγυρίζουν την εκλογική νίκη του στους δρόμους του Ντακάρ, πρωτεύουσας της Σενεγάλης (REUTERS/Zohra Bensemra)

Ρευστές ισορροπίες

Η γαλλόφωνη Σενεγάλη θεωρείτο εδώ και καιρό ως εξαίρεση στην αντιδημοκρατική ροπή που δείχνει να κερδίζει έδαφος στην Αφρική.

Πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Brookings κατέδειξε ότι ενώ η πλειοψηφια των Αφρικανών τάσσονται υπέρ της δημοκρατίας, η υποστήριξή της μειώνεται.

Τα πραξικοπήματα έχουν αυξηθεί σημαντικά και η αποδοχή τους έχει -σύμφωνα με το Afrobarometer– διπλασιαστεί από το 2000.

Ειδικά στις τάξεις των -απογοητευμένων από την έλλειψη προοπτικής- νέων.

Η τάση αυτή είναι αυξητική με ταχείς ρυθμούς ιδιαίτερα σε πρώην γαλλικές αποικίες.

«Οι άνθρωποι έχουν απογοητευτεί από τη δημοκρατία», τουλάχιστον στην αφρικανική μετα-αποικιακή εκδοχή της, παρατηρεί στους New York Times o Μπονιφέις Ντουλάνι, διευθυντής ερευνών  για το Afrobarometer.

Καμία από τις πρώην γαλλικές αποικίες στην ήπειρο δεν συγκαταλέγεται στις εννέα αφρικανικές χώρες που χαρακτηρίζονται «ελεύθερες» από την αμερικανική μη κυβερνητική οργάνωση Freedom House.

Αν και απέκτησαν την ανεξαρτησία τους από τη Γαλλία κατά τη δεκαετία του 1960, διαμόρφωσαν τα συντάγματά τους σύμφωνα με το γαλλικό, συγκεντρώνοντας την εξουσία στα χέρια των προέδρων.

Η δε Γαλλία «διατήρησε ένα δίκτυο επιχειρηματικών και πολιτικών δεσμών με τις πρώην αποικίες της, ένα σύστημα γνωστό ως Françafrique», παρατηρούν οι NYT, «συχνά υποστηρίζοντας διεφθαρμένες κυβερνήσεις.

Παράγοντες σαν και αυτούς θεωρούνται βασικοί για τη δημοκρατική κρίση σε αυτές τις χώρες.

«Η σταθερότητα της δημοκρατίας της Σενεγάλης έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα στις χούντες και τους λαούς της Αφρικής: η ψήφος μπορεί επίσης να επιτρέψει στους ανθρώπους να αντιστρέψουν τους όρους», γράφει σε κύριο άρθρο της η εφημερίδα Le Monde.

Η εκλογή Φαγιέ ήταν επίσης «ένα κάλεσμα αφύπνισης προς τις δυτικές χώρες, όπως η Γαλλία, οι οποίες βρίσκονται τώρα σε ανταγωνισμό με πολλές άλλες δυνάμεις», προσέθεσε.

«Πρέπει να διδαχθούν από τις συνέπειες του τρέχοντος αφρικανικού πλαισίου, το οποίο ολοένα και περισσότερο μοιάζει με μια νέα φάση στη μακρά ιστορία της αποαποικιοποίησης».