14 δικαιώματα ασθενών: «Αντίδοτο» στις ανισότητες η εφαρμογή τους

Tο δικαίωμα στην υγεία εκατομμυρίων πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο, απειλείται ολοένα και περισσότερο. Οι ασθένειες και οι καταστροφές προκαλούν θάνατο και αναπηρία, ενώ οι συγκρούσεις καταστρέφουν ζωές, προκαλώντας θάνατο, πόνο, πείνα και δυστυχία.

Η καύση ορυκτών καυσίμων οδηγεί ταυτόχρονα την κλιματική κρίση και αφαιρεί το δικαίωμά μας να αναπνέουμε καθαρό αέρα, με την ατμοσφαιρική ρύπανση στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους να στοιχίζουν μια ζωή κάθε 5 δευτερόλεπτα.

Το Συμβούλιο του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για τα Οικονομικά της Υγείας για Όλους, διαπίστωσε ότι τουλάχιστον 140 χώρες αναγνωρίζουν την υγεία ως ανθρώπινο δικαίωμα στο σύνταγμά τους.

Παρά το γεγονός αυτό, οι χώρες δεν ψηφίζουν ή δεν εφαρμόζουν νόμους που να εξασφαλίζουν την πρόσβαση των πληθυσμών τους σε υπηρεσίες υγείας.

Έτσι, τουλάχιστον 4,5 δις άνθρωποι – πάνω από το μισό πληθυσμό της γης-  δεν είχαν πλήρη κάλυψη σε βασικές υπηρεσίες υγείας το 2021.

Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Υγείας 2024 έχει θέμα «Η υγεία μου, δικαίωμά μου».

Το φετινό θέμα επιλέχθηκε για να υπερασπιστεί το δικαίωμα όλων, χωρίς διακρίσεις, να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευση και ενημέρωση, αλλά και ασφαλές πόσιμο νερό, καθαρό αέρα, καλή διατροφή, ποιοτική στέγαση και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και περιβάλλοντος.

.

.

Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Υγείας, η πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας Βασιλική -Ραφαέλα Βακουφτσή μίλησε στο in.gr για τα θεμελιώδη δικαιώματα των ασθενών βάσει της Ευρωπαϊκής Χάρτας, αλλά και για την εφαρμογή τους στη χώρα μας, τις αποκλίσεις και τις ανισότητες που παρατηρούνται.

Η χώρα μας είναι πρώτη στις ανικανοποίητες ανάγκες υγείας του ελληνικού πληθυσμού. Ειδικά για τα φτωχά στρώματα οι ανικανοποίητες ανάγκες είναι στο 17%

Τα δικαιώματα των ασθενών

Σύμφωνα με την κ. Βακουφτσή η Ευρωπαϊκή Χάρτα Δικαιωμάτων των Ασθενών διακηρύσσει 14  θεμελιώδη δικαιώματα που στόχο έχουν να εγγυηθούν ένα «υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας» για όλους τους πολίτες, σύμφωνα με το άρθρο 35 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και να διασφαλίσουν την υψηλή ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται από τους εθνικούς φορείς υγείας στην Ευρώπη. Τα δικαιώματα είναι:

1. Το δικαίωμα της πρόληψης
2. Το δικαίωμα της πρόσβασης
3. Το δικαίωμα της πληροφόρησης
4. Το δικαίωμα της συγκατάθεσης
5. Το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής
6. Το δικαίωμα της εχεμύθειας και της εμπιστευτικότητας
7. Το δικαίωμα του σεβασμού του χρόνου του ασθενούς
8. Το δικαίωμα της τήρησης των προδιαγραφών ποιότητας
9. Το δικαίωμα της ασφάλειας
10. Το δικαίωμα στην καινοτομία
11. Το δικαίωμα της αποφυγής του περιττού πόνου και της ταλαιπωρίας
12. Το δικαίωμα της εξατομικευμένης θεραπείας
13. Το δικαίωμα της έκφρασης παραπόνων
14. Το δικαίωμα της αποζημίωσης.

Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Δικαιωμάτων των Ασθενών, η Ένωση Ασθενών Ελλάδας σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ και με την υποστήριξη του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα διοργανώνει εκδήλωση για τα δικαιώματα των ασθενών, την Πέμπτη 18 Απριλίου 2024 στην Αθήνα. Θα υπάρχουν και αντίστοιχες εκδηλώσεις στις 18 Απριλίου στην Πάτρα, στις 20 Απριλίου στη Θεσσαλονίκη σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης, στις 24 Απριλίου στο Ηράκλειο σε συνεργασία με την 7^η ΥΠΕ και τον Ιατρικό Σύλλογο Ηρακλείου.

Όποιος θέλει…

Αναφερόμενη στην άσκηση των δικαιωμάτων αυτών, η κ. Βακουφτσή σημείωσε: «Δυστυχώς στη χώρα μας δεν ασκούνται με μια συνέχεια, με ένα σταθερό πρωτόκολλο και άπτεται καθαρά στην εκάστοτε δομή και στο φιλότιμο του εκάστοτε υγειονομικού να τα τηρήσει ή όχι.

Κι εδώ διαφαίνεται και το πόσο αναγκαία είναι η εγγραμματοσύνη γιατρών αλλά και ασθενών – φροντιστών.

Η εγγραμματοσύνη υγείας αποτελεί μεγάλη προτεραιότητα για την Ένωση Ασθενών Ελλάδας, καθώς ήδη έχουμε θέσει τα θεμέλια για μια Ακαδημία Ασθενών στα ευρωπαϊκά πρότυπα με στόχο τη δημιουργία patient experts. Στο πλαίσιο αυτό, έχουμε διοργανώσει και μια σειρά από σεμινάρια για τα μέλη μας, ενώ πρόπλασμα για την Ακαδημία είναι το πρόγραμμα Patient Hub Networking, ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που αναπτύχθηκε με σκοπό να ενδυναμώσει την ορατότητα, την επιδραστικότητα, τη διοικητική αυτοτέλεια, την οικονομική βιωσιμότητα και ασφαλώς τη συνεργασία των συλλόγων ασθενών και των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της υγείας στην Ελλάδα, το οποίο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα διαχείρισης την «Ένωση Ασθενών Ελλάδας» και εταίρους τη «Humane» και το «Ινστιτούτο Πολιτικής Υγείας».

Γραφεία ασθενών στα νοσοκομεία 

Η δημιουργία γραφείων ασθενών στα νοσοκομεία πλησιάζει τη δεκαετία, όμως η λειτουργία τους δεν είναι ίδια σε όλα τα νοσοκομεία.

«Σε άλλα νοσοκομεία λειτουργούν υποδειγματικά, αλλού λιγότερο και κυρίως ως κυτία παραπόνων και αλλού – δυστυχώς – ουσιαστικά δε λειτουργούν καθόλου», επισημαίνει η κ. Βακουφτσή, τονίζοντας πως «Σίγουρα το πρόβλημα έχει και γεωγραφική διάσταση, με την επαρχία να υπολείπεται εξαιτίας της υποστελέχωσης, της έλλειψης πληροφορίας και τις απαρχαιωμένες πολλές φορές πρωτοβάθμιες και δευτεροβάθμιες δομές υγείας.

Επιπλέον, απαιτείται περαιτέρω εκπαίδευση του προσωπικού που στελεχώνει τα γραφεία και η θέσπιση ποιοτικών δεικτών και λογοδοσίας που θα συμβάλλουν τα μέγιστα στην βελτιστοποίηση της λειτουργίας τους.

Στο πλαίσιο των δράσεων για τη φετινή Ευρωπαϊκή Ημέρα Δικαιωμάτων των Ασθενών, ως Ένωση Ασθενών Ελλάδας έχουμε βάλει τα Γραφεία Προστασίας Δικαιωμάτων Ληπτών Υπηρεσιών Υγείας ως βασική θεματική των εκδηλώσεων μας, ενώ παράλληλα θα γίνει και μια καμπάνια εντός των νοσοκομείων που θα στοχεύει στην ενημέρωση των πολιτών για τη λειτουργία και των ρόλο των εν λόγω γραφείων, αλλά και των δικαιωμάτων τους».

Πρόσβαση στο σύστημα υγείας

Όσο για την πρόσβαση στο σύστημα υγείας, η πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών παρατήρησε ότι «Στη χώρα μας ουκ ολίγες φορές ο ασθενής βρίσκεται αντιμέτωπος με εμπόδια που σχετίζονται με την πρόσβαση στο σύστημα υγείας, κυρίως με μεγάλες αναμονές για ραντεβού σε κάποιο νοσοκομείο (ειδικά για ορισμένες ειδικότητες ιατρών αυτό το πρόβλημα είναι πιο έντονο), ενώ και η αναμονή για ένα χειρουργείο -ιδιαίτερα στα μεγάλα νοσοκομεία των αστικών κέντρων- μπορεί να είναι πολύμηνη.

Αξίζει, επιπλέον, να σημειώσουμε και τις ανισότητες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας που υπάρχουν για ασθενείς που διαμένουν στην Περιφέρεια σε σχέση με ασθενείς που διαμένουν στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Τέλος, είναι γνωστό ότι ένα επιπλέον πρόβλημα που έχουμε στη χώρα μας είναι η απουσία μιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας που θα είναι σε θέση να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού και θα διευκολύνει σε πολλαπλά επίπεδα την πρόσβαση στις κατάλληλες υπηρεσίες υγείας».

Το «κόστος» της πρόσβασης

Στο 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ασθενών, και πιο συγκεκριμένα στο Στρογγυλό Τραπέζι με τίτλο: «Ιδιωτικές Δαπάνες Πολιτών στην Υγεία», ο Ακαδημαϊκός Συντονιστής MBA, ΕΚΠΑ Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας Ιωάννης Υφαντόπουλος, παραθέτοντας ερευνητικά στοιχεία, ανέφερε – μεταξύ άλλων – ότι η Ελλάδα παρουσιάζει σήμερα μια υστέρηση κατά 3 μονάδες σε σχέση με την Ε.Ε στην δημόσια χρηματοδότηση του συστήματος υγείας.

Στο κομμάτι των καταναλωτών, το υπέρογκο ποσοστό του 35%, παρέχεται απ΄ ευθείας από τους ασθενείς (out of pocket) για υπηρεσίες υγείας, μεγαλύτερες δηλαδή δαπάνες από εκείνες του ΕΟΠΥΥ. Αποτελέσματα έρευνας σε 52.000 νοικοκυριά και 126.000 άτομα, ανέδειξαν την αύξηση των ιδιωτικών δαπανών των ελληνικών νοικοκυριών για υγεία από το 2009 στο 2020 κατά 38%. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν ο τριπλασιασμός των καταστροφικών δαπανών για την υγεία, οι οποίες φτωχοποίησαν τους Έλληνες. Ως καταστροφικές δαπάνες λογίζονται οι δαπάνες που γίνονται με χρήματα που περικόπτονται από άλλες βασικές δαπάνες διαβίωσης.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι η χώρα μας είναι πρώτη στις ανικανοποίητες ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού.

Σήμερα οι ανικανοποίητες ανάγκες είναι στο 6,7% ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 1%.

Ειδικά για τα φτωχά στρώματα οι ανικανοποίητες ανάγκες είναι στο 17%.

Στις προτάσεις συγκαταλέγονται η αναδιάρθρωση της αγοράς απέναντι στα μονοπώλια και η χρηματοδότηση των θεραπειών βάσει της ποιότητας ζωής που προσφέρουν.

Δεν είναι όμως μόνο η οικονομική επιβάρυνση του ασθενή, αλλά είναι και η ταλαιπωρία στην οποία υποβάλλεται όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με εμπόδια πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και προσπαθεί να τα υπερπηδήσει ώστε να λάβει τις υπηρεσίες που έχει ανάγκη.

Σοβαρά προβλήματα

Σοβαρότερα εμπόδια στην περίθαλψή τους αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με σπάνια, πολύπλοκα ή πολλαπλά νοσήματα, επεσήμανε η κ. Βακουφτσή υπογραμμίζοντας ότι οι ασθενείς αυτοί αντιμετωπίζουν περισσότερες προκλήσεις κατά την πορεία τους μέσα στο σύστημα υγείας και το ταξίδι τους ως χρόνιοι ασθενείς.

Η ίδια πρότεινε να αναπτυχθούν μητρώα ασθενών για όσα νοσήματα δεν υπάρχουν, ώστε να έχουμε πλήρη εικόνα του αριθμού των ασθενών που αφορά κάθε νόσημα, να δούμε τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών και να περάσουμε στη δημιουργία κέντρων αναφοράς -όπου δεν υπάρχουν- με διεπιστημονικές ομάδες όπου πλέον θα αντιμετωπίζεται ολιστικά ο κάθε ασθενής.