Η Αίγυπτος και ο νεοφαραωνισμός του Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι

Τρεις μήνες μετά την επανεκλογή του στην προεδρία της Αιγύπτου -χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο και με την αντιπολίτευση υπό καθεστώς καταστολής- ο στρατηγός ε.α. Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι άρχισε επίσημα την τρίτη θητεία του στο «τιμόνι» της πολυπληθέστερης αραβικής χώρας, στις 3 Απριλίου.

Είχε προηγηθεί ένα 24ωρο νωρίτερα η ορκωμοσία του, με φόντο τον πόλεμο στη γειτονική Λωρίδα της Γάζας και τους φόβους για βίαιο εκτοπισμό των Παλαιστινίων από τον σφυροκοπούμενο από τις ισραηλινές δυνάμεις θύλακα προς την Αίγυπτο, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με τεράστιες οικονομικές προκλήσεις.

«Θα παραμείνω πιστός στο έργο μου, εστιάζοντας μόνο στα δικά σας συμφέροντα και στα συμφέροντα αυτής της χώρας», διακήρυξε ο 69χρονος αλ Σίσι κατά την ομιλία του ενώπιον νομοθετών και  θρησκευτικών, κυβερνητικών και στρατιωτικών αξιωματούχων.

«Τα τελευταία χρόνια έδειξαν ότι ο δρόμος της οικοδόμησης του έθνους δεν είναι στρωμένος με ρόδα, μεταξύ αποπειρών τρομοκρατικών επιθέσεων στο εσωτερικό, ξαφνικών παγκόσμιων κρίσεων στο εξωτερικό, άγριων πολέμων γύρω μας».

Για την τρίτη θητεία του που λήγει το 2030 -και βάσει τουλάχιστον του ισχύοντος συντάγματος θα είναι η τελευταία- ο 69χρονος πρώην αρχηγός του στρατού δεσμεύτηκε να υλοποιήσει «τις προσδοκίες του αιγυπτιακού έθνους για την οικοδόμηση ενός σύγχρονου, δημοκρατικού κράτους».

Εν μέσω διώξεων των επικριτών του και κραυγαλέων κοινωνικών ανισοτήτων, ως μόνο πειστήριο για τα λεγόμενά του φάνταζε να είναι το σκηνικό της ομιλίας του.

Έγινε στο υπερπολυτελές νέο κτίριο του αιγυπτιακού κοινοβουλίου στη Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα (NAC) της χώρας.

Το πλέον εμβληματικό από τα φαραωνικά έργα της παραμονής του του αλ Σίσι στην εξουσία, που μετρά ήδη δέκα χρόνια μετά την  ανατροπή από τον στρατό του ισλαμιστή προκατόχου του, Μοχάμεντ Μόρσι.

Αν και ακόμη ημιτελές, με σημαντικές καθυστερήσεις στην εξαιρετικά κοστοβόρα αποπεράτωσή του, ο Αιγύπτιος πρόεδρος συνέδεσε το έργο με την τρίτη θητεία του, συνδυάζοντας την ορκωμοσία του με τα εγκαίνια της φουτουριστικής Νέας Διοικητικής Πρωτεύουσας, στη μέση της ερήμου.

Χρέη για πολλούς, έργα για λίγους

Με εγκατεστημένες προς το παρόν μόλις 1.200 οικογένειες και με μελλοντικά σχέδια για τη μετεγκατάσταση περίπου 6,5 εκατομμυρίων Αιγυπτίων, η Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα -έδρα πια της κυβέρνησης, υπουργείων, υπηρεσιών, τραπεζών και επιχειρήσεων- βρίσκεται 60 χλμ ανατολικά του πυκνοκατοικημένου Καΐρου.

Βρισκεται σε…  ασφαλή απόσταση, σχολιάζουν αναλυτές, σε περίπτωση που στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα ξεσπάσει άλλη μια λαϊκή εξέγερση, όπως εκείνη του 2011 που ανέτρεψε τον τότε πρόεδρο Μουμπάρακ.

Η οργή συσσωρεύεται ξανά σήμερα στα αστικά κέντρα της χώρας των 111 εκατομμυρίων, με θρυαλλίδα την σταθερά κακή κατάσταση της οικονομίας.

Μέσα στην τελευταία δεκαετία υπό την προεδρία Σίσι το εξωτερικό χρέος της Αιγύπτου έχει υπερτριπλασιαστεί,  φτάνοντας στο ποσό ρεκόρ των 165 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ τα συναλλαγματικά αποθέματα ανέρχονται μόλις σε 35 δισεκατομμύρια δολάρια.

Από τις αρχές του 2022 το εθνικό νόμισμα έχει χάσει πάνω από τα δύο τρίτα της αξίας του έναντι του δολαρίου, εν μέσω κλιμακωτών υποτιμήσεων, που εξαΰλωσαν το εισόδημα και την αγοραστική δύναμη των Αιγυπτίων.

Ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε πέρυσι σε επίπεδα ρεκόρ, στο 40%, εν μέσω και του πολέμου στην Ουκρανία.

Μέσα στο 2024 ωστόσο -καθώς ο παράλληλος πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας ενέτεινε τους φόβους για περιφερειακή αποσταθεροποίηση- η κυβέρνηση του Καΐρου είδε μια εισροή άνω των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε δάνεια και επενδυτικές συμφωνίες.

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ανακοίνωσαν τον Φεβρουάριο συμφωνία εκμετάλλευσης γης στα βόρεια παράλια της Αιγύπτου, ύψους 35 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ακολούθησε ένας καταιγισμός συμφωνιών με την Αίγυπτο μέσα στον περασμένο μήνα.

Το ΔΝΤ υπερδιπλασίασε ένα δάνειο, που έφτασε τα 8 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Παγκόσμια Τράπεζα δίνει άλλα 7 δισ. δολάρια.

Η δε Ε.Ε. υπέγραψε με το Κάιρο Στρατηγική Συνεργασία, συνοδεία ενός πακέτου στήριξης 7,4 δισ. ευρώ, με το βλέμμα στο μεταναστευτικό.

Το κόστος κατασκευής της φαραωνικής Νέας Διοικητικής Πρωτεύουσας -επιστέγασμα της προεδρίας Σίσι- έχει εν τω μεταξύ εκτοξευτεί στα 58 δισεκατομμύρια δολάρια…

Με φόντο αφίσες του Αιγύπτιου προέδρου, μπουλντόζες «ξαποστένουν» από τον κατασκευαστικό οργασμό στη Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα (REUTERS/Mohamed Abd El Ghany/File Photo)

«Χτίζοντας» έναν νέο εθνικισμό

Η κυβέρνηση του Καΐρου έχει ρίξει δισεκατομμύρια σε υποδομές, που όπως λέει ο Αιγύπτιος πρόεδρος είναι απαραίτητα για την οικονομική ανάπτυξη.

Επικρίνεται ωστόσο ευρέως ότι επί της ουσίας «τσιμεντώνει» τον έλεγχο της οικονομίας από τον στρατό, τροφοδοτώντας μια σπειροειδή κρίση χρέους.

Την κατασκευή της Νέας Διοικητικής Πρωτεύουσας, για παράδειγμα, σε μια έκταση 1,5 εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων, έχει αναλάβει η ACUD.

Ανήκει κατά 51% στον αιγυπτιακό στρατό και κατά 49% στο υπουργείο Στέγασης.

Η πρώτη φάση της κατασκευής μόλις τελείωσε, ενώ υποτίθεται ότι θα είχε τελειώσει το 2020.

Ήδη αντικατοπτρίζει την ηγεμονική μεγαλομανία του προέδρου Σίσι.

Εκτός από κατοικίες, κυβερνητικά και εμπορικά κτίρια, περιλαμβάνει έναν ουρανοξύστη 70 ορόφων, τον ψηλότερο στην Αφρική.

Μια όπερα με πέντε αίθουσες. Τον μεγαλύτερο καθεδρικό ναό στη  Μέση Ανατολή.

Ένα μέγα τζαμί, που κόστισε 800 εκατομμύρια αιγυπτιακές λίρες. Λίγο πάνω από 15 εκατομμύρια ευρώ.

«Έχει τον ψηλότερο άμβωνα» και «τον πιο βαρύ πολυέλαιο», ανέφερε σχόλιο στο Facebook, όμως «οι άνθρωποι στην Αίγυπτο δεν έχουν να φάνε».

Πολλοί από τους 48.000 δημόσιους υπαλλήλους, που εργάζονται ήδη στη Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα, αναγκάζονται να διανύουν μεγάλες αποστάσεις καθημερινά από και προς τον τόπο διαμονής τους, καθώς δεν αντέχουν οικονομικά να αγοράσουν διαμέρισμα στη νέα πόλη.

Κατά τον Αιγύπτιο πολιτικό αναλυτή, Μαγκέντ Μαντούρ, είναι μια πρωτεύουσα «για τον στρατό και τη βάση υποστήριξής του».

Πίσω δε από τον νεοφαραωνισμό του προέδρου Σίσι, παρατηρεί το Ινστιτούτο Ταχρίρ για την Πολιτική στη Μέση Ανατολή, με έδρα την Ουάσιγκτον, κρύβεται η δημιουργία ενός «φυλετικού εθνικισμού».

«Τροφοδοτεί μια αίσθηση μεγαλοπρέπειας, ως μέρος ενός αρχαίου πολιτισμού», αναφέρει, «λειτουργώντας ως ψυχολογικό αντιστάθμισμα στις άθλιες συνθήκες που υπομένουν».

Σε αυτό το φόντο, κανείς δεν αποκλείει τώρα το ενδεχόμενο μιας νέας συνταγματικής αλλαγής, προκειμένου ο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι να παρατείνει την παραμονή του στην εξουσία πέραν του 2030.