Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τη θρακική γλώσσα (Μέρος Β’)

Ο επακολουθήσας τερματισμός της αθηναϊκής επιρροής και η βαθμιαία εξάπλωση των Μακεδόνων προς τα ανατολικά και τα βορειοανατολικά διαμόρφωσε μια νέα πραγματικότητα στην περιοχή της Θράκης. Οι κάτοικοί της, αρχής γενομένης από τα μέσα περίπου του 4ου αιώνα π.Χ., υποτάχθηκαν στους Μακεδόνες και εξελληνίστηκαν. Η κίνηση των Μακεδόνων να ιδρύσουν νέες πόλεις στο εσωτερικό της Θράκης αλλά και να ανασυγκροτήσουν παλαιές (χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι Κρηνίδες, θασίτικη αποικία, που κατελήφθη από τον Φίλιππο Β’, εποικίστηκε από Μακεδόνες και μετονομάστηκε σε Φιλίππους) συνέβαλε ουσιωδώς στη διάδοση της ελληνικής γλώσσας, όπως φανερώνουν οι άφθονες έκτοτε ελληνικές επιγραφές της περιοχής. Έτσι, από τον 3ο αιώνα π.Χ. και μετά η ελληνική κυριάρχησε πλήρως τουλάχιστον στο γραπτό λόγο των Θρακών, οι οποίοι –αξίζει να προστεθεί– στη συντριπτική πλειονότητά τους δεν εκλατινίστηκαν στους κατοπινούς αιώνες.

Όσον αφορά τώρα την καθαυτό θρακική γλώσσα, δεν έχουν διασωθεί μεγάλα, συνεχόμενα κείμενα –είτε φιλολογικά είτε άλλου είδους– στη γλώσσα των Θρακών (οι πολύ λίγες μέχρι τώρα ευρεθείσες επιγραφές σε θρακική ίσως γλώσσα, με κείμενα άνευ εξαιρέσεως σύντομα, δεν έχουν αναγνωσθεί και ερμηνευτεί σε καμία περίπτωση με τρόπο ικανοποιητικό). Οι όποιες διαθέσιμες μαρτυρίες ή πληροφορίες γι’ αυτήν προέρχονται από ελληνικές κυρίως ή λατινικές πηγές. Πολυάριθμα θρακικά τοπωνύμια και ανθρωπωνύμια απαντούν σε ελληνικές και αργότερα λατινικές επιγραφές. Στο σωζόμενο θρακικό λεξιλόγιο, που παρέχει αποσπασματικές και μόνο ενδείξεις για τη θρακική γλώσσα, περιλαμβάνονται επίσης όροι που αφορούν τον οπλισμό, την ενδυμασία και την τροφή, καθώς και ζωωνύμια.

Η σπάνις θρακικών επιγραφών συνδέεται ασφαλώς με το γεγονός ότι οι αρχαίοι Θράκες, όπως όλοι σχεδόν οι λαοί της Βαλκανικής εκτός από τους Έλληνες, δεν έκαναν χρήση της γραφής εξαιτίας συγκεκριμένων ιστορικών συγκυριών, ιδεολογικών καταβολών και πολιτισμικών γνωρισμάτων. Οι ελάχιστες περιπτώσεις χρήσης της γραφής από τους Θράκες πρέπει να θεωρηθούν ως απόρροια ελληνικής επίδρασης, όπως υποδηλώνει και η από μέρους τους χρησιμοποίηση ενός ελληνικού αλφαβήτου, του αττικού ή μιας από τις παραλλαγές του ανατολικού ιωνικού αλφαβήτου.

Εξάλλου, είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι τα θρακικά ονόματα που συναντώνται σε ελληνικές ή λατινικές επιγραφές είναι προσαρμοσμένα στο κλιτικό σύστημα της γλώσσας στην οποία είναι γραμμένη κάθε επιγραφή, με άλλα λόγια στην ορθογραφία της εποχής τους, κι ως εκ τούτου είναι αδύνατο να αξιοποιηθούν ως στοιχεία της γραμματικής της θρακικής γλώσσας. Δεδομένου –επαναλαμβάνουμε– ότι η θρακική δεν καλλιεργήθηκε σε επίπεδο γραπτού λόγου, η ανίχνευση των στοιχείων της μέσω της ελληνικής αποτελεί μονόδρομο για τους μελετητές της.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων (αυτή ήταν η νέα ονομασία που έδωσε ο Φίλιππος Β’ στη θασίτικη αποικία των Κρηνίδων μετά την κατάληψη και τον εποικισμό της από Μακεδόνες).

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τη θρακική γλώσσα (Μέρος Α’)