Θέλει η Άγκυρα να υπονομεύσει την Διακήρυξη των Αθηνών;

Σειρά ερωτηματικών για το πού βαδίζουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και αν τελικά άρχισε να ξηλώνεται το «πουλόβερ ασφαλείας» που έπλεξε η Διακήρυξη των Αθηνών που υπέγραψαν τον περασμένο Δεκέμβριο ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δημιούργησε η ανακοίνωση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, που επιμένει να αμφισβητεί την κυριαρχία της Ελλάδας σε νησιά και βραχονησίδες του Αιγαίου.

Για τους διπλωμάτες αλλά και όσους παρακολουθούν τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η Τουρκία δεν έχει ούτε κατ’ ελάχιστο εγκαταλείψει τις διεκδικήσεις της απέναντι στην Ελλάδα. Ούτε έχει αλλάξει ρητορική, όσον αφορά αυτές.

Η αλλαγή έγκειται στο πεδίο, όπου έχουν πάψει οι προκλήσεις και σε επίπεδο ρητορικής έχει πάψει να διατυπώνει καθημερινά απειλές, διά στόματος Ερντογάν και των υπολοίπων αξιωματούχων της κυβέρνησης, όπως το περίφημο «θα έρθουμε ένα βράδυ», σε καθημερινή βάση.

Κατά τα άλλα η Άγκυρα παραμένει σταθερή στην πολιτική των αιτιάσεων που εκφράζει, επιχειρώντας ίσως και την εξέλιξη τους. Και τις εκφράζει με κάθε ευκαιρία, επιδιώκοντας σε σχέση με το παρελθόν να παρουσιάζει τις θέσεις της μέσω ανακοινώσεων και όχι με θεαματικές δηλώσεις που παραπέμπουν σε πολεμική ρητορική.

Τα αγκάθια στις σχέσεις παραμένουν

Το casus belli, το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το θέμα της αποστρατικοποίησης των νησιών, η αμφισβήτηση της κυριαρχίας της Ελλάδας σε συγκεκριμένα νησιά, και όλα τα θέματα που η Τουρκία έχει κατά καιρούς προσθέσει στην ατζέντα των ελληνοτουρκικών διαφορών, συνεχίζουν να ισχύουν για την Άγκυρα, που διατυπώνει τις διεκδικήσεις της σε κάθε ευκαιρία.

Η Αθήνα επίσης εκφράζει τις πάγιες θέσεις της.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και αν ο ελληνοτουρκικός διάλογος έχει επανακκινήσει όπως παραδέχονται και επισήμως στο Υπουργείο Εξωτερικών, το θέμα της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης δεν το έχει ακουμπήσει ακόμα. Σημειώνοντας ότι αυτή η συζήτηση θα ανοίξει «όταν ωριμάσουν οι συνθήκες».

Αναγνωρίζουν επίσης ότι αυτή η διαφορά είναι που αποτελεί την πηγή του μεγαλύτερου μέρους των εντάσεων που συνήθως καταλήγουν να παράγουν κρίσεις.

Διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν την ανάγκη της διατήρησης της ηρεμίας, τόσο στο πεδίο και όσο είναι δυνατό και στη ρητορική, με την Αθήνα να επιχειρεί να δίνει τις απαντήσεις που η κυβέρνηση θεωρεί κατάλληλες σε κάθε δήλωση της Άγκυρας που αμφισβητεί κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα ή θίγει την ελληνική πλευρά.

Με την ελληνική διπλωματία να θίγει και στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου, που διεξάγεται μεταξύ των δύο ΥΦΥΠΕΞ, Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου και Μπουράκ Ακτσαπάρ, τα κακώς κείμενα.

Κάτι που γίνεται και στις επαφές που έχουν ο Γιώργος Γεραπετρίτης με τον Χακάν Φιντάν.

Σε ισχύ η Διακήρυξη των Αθηνών

Για την Αθήνα δε η Διακήρυξη των Αθηνών παραμένει σε ισχύ και ο διάλογος δεν διακόπτεται. Αυτό άλλωστε δεν θεωρείται ότι θα το ήθελε ούτε η Άγκυρα, παρά τις «ενοχλητικές» δηλώσεις.

Παρά τις ενοχλητικές δηλώσεις, οι οποίες βασίζονται σε γνωστές και πάγιες τουρκικές θέσεις και για τους διπλωμάτες δεν θεωρούνται έκπληξη.

Αναλυτές δε ερμηνεύουν την ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ, στο πλαίσιο και των αποτελεσμάτων των αυτοδιοικητικών εκλογών και της προσπάθειας να ξανακερδίσει ο Ερντογάν ένα εθνικιστικό ακροατήριο.

Η απαίτηση για αποστρατικοποίηση των νησιών, η θεωρία των γκρίζων ζωνών και το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» που είχε σαν αποτέλεσμα και το τουρκολιβυκό μνημόνιο πάντως, εμφανίζονται να εκφράζονται ως ζητήματα που είναι μεταξύ των «κόκκινων γραμμών» της Άγκυρας, που δεν είναι σαφές εάν θα θελήσει να δείξει διάθεση υποχώρησης.

Δύσκολος ο συμβιβασμός

Με το ερώτημα που παραμένει να είναι αν τελικά οι δύο πλευρές θα κατορθώσουν να αξιοποιήσουν το κλίμα ηρεμίας για να συζητήσουν τελικά για το ενδεχόμενο δυνατότητας εξεύρεσης λύσης στο θέμα της οριοθέτησης, ή όχι. Με δεδομένο ότι μία τέτοια συζήτηση θα απαιτήσει σαφώς τουλάχιστον πρόθεση για αμοιβαίους συμβιβασμούς.

Η «ηρεμία» ωστόσο αποδεικνύεται ιδιαίτερα εύθραυστη, όσο οι δύο πλευρές δεν αποφασίζουν να κινηθούν με κατεύθυνση την προσπάθεια επίλυσης των μεγάλων ζητημάτων.

Το ιστορικό

Όσον αφορά τις τελευταίες εξελίξεις αξίζει να σημειωθεί ότι η Άγκυρα σε ανακοίνωση που εξέδωσε την Τρίτη το βράδυ κάνει λόγο νησιά, νησίδες «των οποίων η κυριαρχία δεν έχει μεταβιβαστεί στην Ελλάδα με διεθνείς συμφωνίες. Θα θέλαμε να προειδοποιήσουμε τους τρίτους, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, να μην γίνουν εργαλείο για τις πολιτικές κινήσεις της Ελλάδας σχετικά με τα περιβαλλοντικά της προγράμματα».

Προειδοποιεί δε την Αθήνα ότι δεν θα δεχθεί «τετελεσμένα που μπορεί να δημιουργήσει η Ελλάδα σε γεωγραφικούς σχηματισμούς των οποίων το καθεστώς αμφισβητείται».

Το ΥΠΕΞ

Το Υπουργείο Εξωτερικών απάντησε καταγγέλλοντας την Άγκυρα για προσπάθεια δημιουργίας εντυπώσεων, μέσω της πολιτικοποίησης ενός καθαρά περιβαλλοντικού θέματος. Διεμήνυσε δε ότι «η ελληνική Κυβέρνηση θα συνεχίσει να υποστηρίζει απαρέγκλιτα την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στο πλαίσιο εξωτερικής πολιτικής αρχών. Με έρεισμα στο διεθνές δίκαιο και, ιδίως, στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, της οποίας η Ελλάδα αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος. Η πρακτική της συναλλακτικής διπλωματίας και της χρήσης υβριδικών μέσων για γεωπολιτικά οφέλη δεν προσιδιάζουν στην ελληνική εξωτερική πολιτική».

Και τόνισε ότι τα Θαλάσσια Πάρκα «δεν θα έχουν καμία νομικό αποτέλεσμα στο πλαίσιο των προβλημάτων μεταξύ των δύο χωρών στο Αιγαίο».

Έντονες ήταν οι αντιδράσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης.

ΣΥΡΙΖΑ

Ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Ευάγγελος Αποστολάκης κάλεσε την κυβέρνηση να πράξει τα δέοντα δια της διπλωματικής οδού, «με στόχο να βάλει ένα φρένο στην τουρκική προκλητικότητα, η οποία ναι μεν δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς παραμένει διαχρονική πολιτική τακτική της γείτονος, έρχεται όμως σε ευθεία αντίθεση με τα όσα συμφωνήθηκαν και αποτυπώθηκαν στη Διακήρυξη των Αθηνών, την 7η Δεκεμβρίου 2023».

Σημείωσε δε ότι η ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ «στρέφεται κατά της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας, δυναμιτίζει ξανά τις προσπάθειες δημιουργίας διαλόγου με την γείτονα».

ΠΑΣΟΚ

Ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ σημειώνει για το ίδιο θέμα ότι η τουρκική ανακοίνωση «παραβιάζει ευθέως το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και τις διεθνείς συμβάσεις, που εδώ και εκατό χρόνια καθορίζουν με αδιαμφισβήτητο τρόπο τα σύνορα, την εθνική κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας».

Και προειδοποιεί την κυβέρνηση ότι «η προσπάθεια δημιουργίας και διατήρησης ανοικτών διαύλων επικοινωνίας μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας δεν μπορεί να οδηγήσει τη χώρα μας να αποστεί από την ενάσκηση της κυριαρχίας και των δικαιωμάτων της».

ΚΚΕ

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΚΚΕ η διατύπωση των τουρκικών διεκδικήσεων «κάνει, για μία ακόμη φορά, “σκόνη” τον εφησυχασμό που καλλιεργεί η κυβέρνηση της ΝΔ, με τη συναίνεση όλων των υπολοίπων κομμάτων, περί “καλού κλίματος” και “ήρεμων νερών” στα ελληνοτουρκικά».

Σημειώνει δε ότι πρόκειται, «για τη γνωστή θεωρία των “γκρίζων ζωνών”, την οποία οι ίδιοι οι “σύμμαχοί” μας, με πρώτες από όλους τις ΗΠΑ, έχουν αποδεχτεί και η οποία, φυσικά, δεν αντιμετωπίζεται με μια φαιδρή υποβάθμιση, σαν αυτή που επιχείρησε το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, μιλώντας για “πολιτικοποίηση ενός αμιγώς περιβαλλοντικού ζητήματος”».

Μαρινάκης

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης από την πλευρά του επεσήμανε ότι ο σχεδιασμός της επίσκεψης του πρωθυπουργού στην Τουρκία προχωράει. Επέμεινε ωστόσο σε δηλώσεις του (ΕΡΤ) στην ανακοίνωση του ΥΠΕΞ, σημειώνοντας και ο ίδιος «η Ελλάδα ασκεί εξωτερική πολιτική χωρίς καμία διάθεση υποχώρησης στα κυριαρχικά της δικαιώματα και με βάση το Διεθνές Δίκαιο». Όπως είπε «ο καθορισμός ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία ευελπιστούμε να λυθεί με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Κακώς το πολιτικοποιεί το θέμα η Τουρκία».

Τα θαλάσσια πάρκα

Υπενθυμίζεται ότι η ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ προέκυψε ως αντίδραση στην ανακοίνωση της Αθήνας, σε συνέντευξη τύπου της Δευτέρας πως στο πλαίσιο της 9ης Our Ocean Conference που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, 16 και 17 Απριλίου, πως στο πλαίσιο της Διάσκεψης, η ελληνική κυβέρνηση θα ανακοινώσει την άμεση θεσμοθέτηση δύο μεγάλων, εθνικών, θαλάσσιων πάρκων.

Όπως αναφέρεται πρόκειται για δύο πάρκα, στο Ιόνιο και στο Αιγαίο, τα οποία θα είναι από τα μεγαλύτερα στην Μεσόγειο. Για την επιτήρησή τους σημειώνεται ότι «θα αξιοποιηθεί υπερσύγχρονο σύστημα παρακολούθησης, με drones, ραντάρ, δορυφόρους και σκάφη, σε πραγματικό χρόνο (real time). Για την υλοποίηση αυτών των πρωτοβουλιών θα διατεθούν πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Επιπρόσθετα, θα ενισχυθεί θεσμικά ο ρόλος του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), ενώ άμεση θα είναι η συνεργασία των αρμοδίων με το Λιμενικό Σώμα».

Δένδιας: Η Τουρκία διατήρησε τις αιτιάσεις της

Ο Νίκος Δένδιας απαντώντας κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στο Φόρουμ των Δελφών, για το θέμα τόνισε ότι μετά τους σεισμούς η Τουρκία επέλεξε μεν μια τακτική αποχής από προκλητικές πράξεις, ωστόσο «διατήρησε αμείωτες τις αιτιάσεις της και τις διεκδικήσεις της και μάλιστα σιγά σιγά και σταδιακά τις αύξησε». « Έχουμε μηδέν παραβατικότητα στο πεδίο, αλλά λεκτικά επαύξηση των τουρκικών αιτιάσεων και διεκδικήσεων. Αυτό δεν είναι καλή συνταγή μακροπρόθεσμης ύφεσης» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, για να προσθέσει ότι η Ελλάδα πρέπει να αντιδρά «κάθετα, αμέσως και απόλυτα σε οποιαδήποτε τουρκική θέση παραβαίνει το διεθνές δίκαιο».

Σημείωσε δε ότι όταν ο ίδιος συζητά με τους ξένους σημειώνει ότι «οι ελληνοτουρκικές διαφορές δεν είναι ιστορικές διαφορές που απλώς αντανακλώνται στο σήμερα, όπως πιστεύουν. Είναι νομικές, βαθύτατα νομικές διαφορές απέναντι σε μια χώρα που υποστηρίζει λύσεις σύμφωνες με το διεθνές δίκαιο και μια χώρα που αρνείται να παραδεχθεί ότι το διεθνές δίκαιο και το διεθνές δίκαιο της Θάλασσας είναι το πλαίσιο επίλυσης κάθε σχετικής διαφοράς. Αυτό είναι το ζήτημα».

Δεν θα υπάρξει διατάραξη της ηρεμίας στο πεδίο

Όσον αφορά το ενδεχόμενο αυτή η αντίδραση να είναι ένα δείγμα ότι η Τουρκία θα περάσει και σε προκλήσεις στο πεδίο, ο Δένδιας απάντησε αρνητικά, σημειώνοντας ωστόσο ότι εκτίμηση του είναι ότι στο ορατό μέλλον θα έχουμε μία προσεκτική συμπεριφορά στο πεδίο, αλλά εξαιρετικά ενοχλητικές δηλώσεις. Για το πόσο θα διατηρηθεί η ηρεμία στο πεδίο ωστόσο, όπως παραδέχεται το σύνολο της κυβέρνησης, αυτό δεν μπορεί να προβλεφθεί.

Τόνισε πάντως ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει κάνει μια συγκεκριμένη επιλογή «αναζητά πιστοποιητικό συμπεριφοράς, καλής διαγωγής, στις ΗΠΑ και στους συμμάχους». Οι παραβιάσεις του εναέριου χώρου, κάτω από τα 6 μίλια, καταγράφονται από το ΝΑΤΟ τόνισε και πρόσθεσε ότι «δεν βοηθά την τουρκική τοποθέτηση η επιγραφή του αιώνιου διαρκούς παραβάτη».