Η Ρουμανία σπάει το ταμπού του Ολοκαυτώματος

Ορισμένα πράγματα για πολλούς είναι κοινό μυστικό. Απλά, αρνείσαι να τα παραδεχθείς δημόσια. Στρουθοκαμηλισμός. Ένα από αυτά είναι και το Ολοκαύτωμα και η συμμετοχή που κάποιες χώρες, πλην της χιτλερικής Γερμανίας, είχαν σε αυτό. Ο κόσμος προχωρά, μαθαίνει και δεν κρύβει την αλήθεια. Για το τραγικό, φρικιαστικό και στίγμα στην παγκόσμια ιστορία θέμα αυτό, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι Ρουμάνοι μαθαίνουν υποχρεωτικά για τον ρόλο που έπαιξε η χώρα τους στην εξόντωση των Εβραίων, προκειμένου, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, να αντιμετωπίσουν «τη σκοτεινή πλευρά» της ιστορίας της. Το μάθημα γίνεται στα σχολεία. Σε ένα από αυτά, υπάρχουν άτομα που επέζησαν της κόλασης των στρατοπέδων συγκέντρωσης και είναι ακόμη και σήμερα ανάμεσα μας για να διηγηθούν την τρομακτική ιστορία τους στα παιδιά.

Η Ρουμανία, σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας μέχρι το 1944, σκότωσε μεταξύ 280.000 και 380.000 Ρουμάνους και Ουκρανούς Εβραίους κατά τη διάρκεια του πιο θανατηφόρου πολέμου του περασμένου αιώνα στα εδάφη που ελέγχονταν από το φασιστικό καθεστώς του στρατάρχη Ίον Αντονέσκου, σύμφωνα με ιστορικούς.

Οι ρουμανικές αρχές αρνούνται για χρόνια αυτό που είναι γνωστό ως «Ρουμανικό Ολοκαύτωμα». Ακόμη και ο Αντονέσκου, ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο για εγκλήματα πολέμου και εκτελέστηκε το 1946, εξακολουθεί να θεωρείται από πολλούς ήρωας.

Καθηγητές στη χώρα της Βαλκανικής δηλώνουν την ικανοποίησή τους με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης ενάντια στην «αναβίωση των αντισημιτικών και νεοφασιστικών κινημάτων» στην Ευρώπη. «Είναι μια μοναδική ευκαιρία για τους μαθητές να κατανοήσουν ότι έχουν συμβεί εξαιρετικά σοβαρά γεγονότα που πραγματοποιήθηκαν από άνθρωπο σε άνθρωπο», απαντούν όλοι τους στις ερωτήσεις των μαθητών που τους κυριεύουν με χιονοστιβάδα αποριών. «Δεν υπάρχουν επαγγελματίες εκπαιδευμένοι στο τι σημαίνει το Ολοκαύτωμα, επομένως πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με το τι μεταδίδουμε. Είναι μια πρόκληση τόσο για τους μαθητές, τους οποίους διδάσκουμε μέσω μαρτυριών, όσο και για τους δασκάλους, ορισμένοι από τους οποίους διστάζουν να το διδάξουν, παρόλο που δεν την εκφράζουν ανοιχτά», τονίζει η δασκάλα, Μιρέλα Αλεξανδρέσκου.

Η Ρουμανία είχε έναν πολύ περίπλοκο και σκοτεινό ρόλο στο Ολοκαύτωμα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η χώρα αυτή συνεργάστηκε με τη ναζιστική Γερμανία και άλλες δυνάμεις του Άξονα, συμμετέχοντας στις εκστρατείες εξόντωσης των Εβραίων και άλλων μειονοτικών ομάδων.

Η κορύφωση της γενοκτονίας σημειώθηκε μεταξύ 1941 και 1942, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ πρόσφερε το έδαφος της Υπερδνειστερίας – αυτή τη στιγμή μια αυτονομιστική περιοχή στα σύνορα της Μολδαβίας – στο Βουκουρέστι. Οι απελάσεις πραγματοποιήθηκαν μαζικά σε αυτόν τον πρώην σοβιετικό θύλακα, όπου υπολογίζεται ότι περίπου 30.000 Ρομά βρήκαν τραγικό θάνατο, εκτός από περίπου 100.000 Εβραίους. Τώρα, αυτά τα γεγονότα εξηγούνται στη Ρουμανία, τη μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου μελετάται ρητά σε ξεχωριστό μάθημα της Γενικής Ιστορίας.

«Θέλουμε να μεταφέρουμε στον μαθητή τι σημαίνει να ζεις σε μια δημοκρατική κοινωνία», λέει ο Μιχαϊ Μανέα, Επιθεωρητής Ιστορίας στο Υπουργείο Παιδείας του Βουκουρεστίου. «Η ακροδεξιά της χώρας εκμεταλλεύεται την άγνοια για το ρουμανικό Ολοκαύτωμα για να ισχυριστεί ότι ο Αντονέσκου έσωσε ζωές Εβραίων αντιτιθέμενη στην αποστολή τους σε στρατόπεδα εξόντωσης, κάτι που είναι μεγάλο ψέμα», ισχυρίζεται. «Λίγοι έχουν ακούσει για τα πογκρόμ, που στοίχισαν τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων», υπογραμμίζει.

Η Ρουμανία έχει καταγράψει αύξηση στα επεισόδια κατά Εβραίων την τελευταία δεκαετία: η Γενική Εισαγγελία μέτρησε 51 πράξεις αυτού του τύπου το 2022, σε σύγκριση με έξι το 2012. Στο Ιάσιο, ένα τεράστιο εβραϊκό νεκροταφείο δείχνει το έκταση της σφαγής. Ο μισός πληθυσμός της —περίπου 150.000 στις αρχές της δεκαετίας του 1940— ανήκε στην εβραϊκή μειονότητα. Στο πογκρόμ του Ιουνίου του 1941, χιλιάδες από αυτούς δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ και πολλοί άλλοι στριμώχνονταν σε βαγόνια εμπορευμάτων —γνωστά ως τρένα θανάτου— όπου καλύφθηκαν οι τρύπες εξαερισμού. Εν μέσω αποπνικτικής ζέστης και χωρίς νερό, οι περισσότεροι πέθαναν από ασφυξία.

Το Ιάσιο έχει ένα μουσείο μνήμης από το 2021, το οποίο έχει σημειώσει αξιοσημείωτη αύξηση των επισκέψεων από τότε που διδάχθηκε το Ολοκαύτωμα. Στόχος του μαθήματος είναι να εξηγήσουν οι καθηγητές στους φοιτητές τις αντισημιτικές εκδηλώσεις και τις διακρίσεις, να καταπολεμηθούν τα στερεότυπα και να καθοριστούν θετικές στάσεις απέναντι στις εθνοτικές μειονότητες. «Το μάθημα δεν πρέπει να είναι υποχρεωτικό. Όλες οι μειονότητες στη Ρουμανία θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι οι ιστορίες τους πρέπει επίσης να μελετηθούν», λένε κάποιοι άλλοι εκπαιδευτικοί μέσα από την ανωνυμία τους.

Για τον Πρωθυπουργό, Μάρσελ Τσιολάκου, η υποχρεωτική διδασκαλία αυτής της περιόδου αντιμετωπίζει τη σκοτεινή πλευρά της ιστορίας της χώρας. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Elie Wiesel Institute στα τέλη του 2023 μόνο το 11% δηλώνει ότι γνωρίζει τον ρόλο της Ρουμανίας κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Οι συγγραφείς της έρευνας για τη μελέτη του Ολοκαυτώματος στη Ρουμανία, αποδίδουν αυτή την έλλειψη γνώσης στο γεγονός ότι δεν είχε διδαχθεί ποτέ στο σχολείο, στον ψεύτικο πατριωτισμό που εμποδίζει την πεποίθηση ότι έλαβαν χώρα τέτοιου είδους γεγονότα και το γεγονός ότι δεν υπήρχαν στρατόπεδα εξόντωσης στη χώρα. «Ακριβώς επειδή δεν υπήρχαν θάλαμοι αερίων στη ρουμανική επικράτεια δεν σημαίνει ότι το Ολοκαύτωμα δεν υπήρχε στη Ρουμανία», καταλήγει το άρθρο.

Ο ακροδεξιός σχηματισμός AUR, ο οποίος εισήλθε στο Κοινοβούλιο το 2020 και του οποίου το βάρος αυξάνεται στις κάλπες ενόψει μιας σειράς επερχόμενων εκλογών, αντιτάχθηκε στην εξήγηση του ρόλου της Ρουμανίας στο Ολοκαύτωμα. Ο αρχηγός του το όρισε ως «ένα δευτερεύον ζήτημα», μια δήλωση που πυροδότησε σκληρή κριτική. «Η Ρουμανία πρέπει να αναγνωρίσει ότι είναι ο κύριος ένοχος του μαζικού θανάτου Εβραίων και Ρομά», τονίζει η βάση των καθηγητών.

Η διδασκαλία σχετικά με το Ολοκαύτωμα στη Ρουμανία αποτελεί σημαντικό μέρος της ιστορικής και εκπαιδευτικής προσέγγισης της χώρας σχετικά με αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο της ιστορίας της.
Η Ρουμανία ήταν μια από τις χώρες όπου οι Εβραίοι και άλλες μειονοτικές ομάδες υπέστησαν σφοδρές διώξεις και γενοκτονία κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.

Η διδασκαλία σχετικά με το Ολοκαύτωμα στη Ρουμανία περιλαμβάνει τα ακόλουθα σημεία:

• Ιστορική Αναφορά: Οι εκπαιδευτικοί και οι ιστορικοί επισημαίνουν τις γεγονότα και τις πολιτικές που οδήγησαν στις διώξεις και τη γενοκτονία των Εβραίων και άλλων ομάδων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Περιλαμβάνει τη συνεργασία της ρουμανικής κυβέρνησης με τους ναζιστές και τις δράσεις που ακολούθησαν.
• Μαρτυρίες και Ιστορίες: Η διδασκαλία περιλαμβάνει τις μαρτυρίες επιζώντων του Ολοκαυτώματος από τη Ρουμανία και άλλες πηγές, που επισημαίνουν τις προσωπικές εμπειρίες και τις τραγικές ιστορίες των θυμάτων.
• Ηθική Κατανόηση και Συνέπειες: Η εκπαίδευση εστιάζει επίσης στις ηθικές και διαφορετικές συνέπειες του Ολοκαυτώματος, καθώς και στη σημασία της αντίστασης στην καταπίεση και τον ρατσισμό.
• Πρόληψη των Γενοκτονιών: Η διδασκαλία τονίζει τη σημασία της πρόληψης των γενοκτονιών και του ρατσισμού μέσω της εκπαίδευσης, της συνείδησης και της διασφάλισης της δικαιοσύνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Η Ρουμανία, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες που βίωσαν το Ολοκαύτωμα, έχει αναλάβει σοβαρή δέσμευση για τη διδασκαλία και την ανάδειξη της ιστορίας αυτής της περιόδου, προκειμένου να μάθουν οι επόμενες γενιές και να μην επαναληφθούν ποτέ παρόμοιες τραγωδίες.

Το κράτος της ΕΕ παραδέχτηκε για πρώτη φορά το 2003 ότι συμμετείχε στις δολοφονίες.

«Είμαι μεταξύ εκείνων που δεν διστάζουν να μιλήσουν για πατριωτισμό. Ωστόσο, πιστεύω ότι για ένα ισχυρό, δημοκρατικό έθνος, πατριωτισμός σημαίνει επίσης να μην κρύβονται τα σκοτεινά μέρη της ιστορίας και αυτοί που τα δημιούργησαν», έχει τονίσει κάθε φορά που του δίνεται η ευκαιρία ο Πρωθυπουργός Τσιολάκου.

Το μάθημα συνεχίζεται κανονικά σε εβδομαδιαία βάση και είναι μέρος μιας εθνικής προσπάθειας για τη διόρθωση αυτού του κενού.

«Τέτοιες φρικαλεότητες δεν σταμάτησαν και δεν θα σταματήσουν», είπε η Ομποντάριου, 56 ετών, στους μαθητές της στην ανατολική πόλη Φοτσάνι.

Το δικό της πρόγραμμα ήταν μέρος ενός προγράμματος εβδομαδιαίων μαθημάτων για την εβραϊκή ιστορία και το Ολοκαύτωμα που έχει εισαχθεί στο πρόγραμμα σπουδών σε λύκεια σε όλη τη Ρουμανία από την αρχή της χρονιάς.

Ένας από τους μαθητές της, ο Ντέιβιντ Κάρτας, 17 ετών, είπε ότι το μάθημα «μπορεί να μας διδάξει πολλά για τον ρατσισμό που υπάρχει στον κόσμο αυτή τη στιγμή. «Προηγουμένως μπορεί να αστειευόμουν για αυτό (το Ολοκαύτωμα). Τώρα σίγουρα δεν θα το κάνω.

Για να διδάξουν στις τάξεις, οι δάσκαλοι ιστορίας βασίζονται σε οδηγίες του υπουργείου Παιδείας που προειδοποιούν για τον κίνδυνο για τη δημοκρατία από την «αναβίωση του αντισημιτισμού και των ριζοσπαστικών νεοφασιστικών πολιτικών κινημάτων» τα τελευταία χρόνια.

«Αυτό το μάθημα δημιουργεί αντισώματα στον νεαρό πληθυσμό σε αυτόν τον εξαιρετικά επιβλαβή και επικίνδυνο ιό» του αντισημιτισμού, δήλωσε ο κοινωνιολόγος και ερευνητής του Ολοκαυτώματος Mihai Dinu Gheorghiu.

Στην έρευνα του Elie Wiesel, το 52 τοις εκατό των ερωτηθέντων διαφώνησε με την απόφαση να γίνουν τα μαθήματα υποχρεωτικά.

Ενόψει των φετινών εκλογών, το υπερεθνικιστικό κόμμα της αντιπολίτευσης AUR κερδίζει σε έρευνες κοινής γνώμης και η ανησυχία στη χώρα είναι διάσπαρτη….