Διπλάσια τα κρούσματα φυματίωσης μετά την πανδημία

Σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας αποτελεί η φυματίωση, από την οποία εκτιμάται ότι το 2022 νόσησαν πάνω από 10,6 εκατ. άνθρωποι, παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, φαίνεται ότι νόσησαν την ίδια χρονιά 230 άνθρωποι, αντιστοιχώντας σε  2,2 άτομα ανά 100.000 πληθυσμού, αν και στην πραγματικότητα, δεν καταγράφεται το σύνολο των περιστατικών.

Η σοβαρότητα της ασθένειας έκανε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να θέσει ως στόχο την μείωση της νοσηρότητας κατά 80% και της θνησιμότητας από φυματίωση κατά 90% ως το 2030. Όμως η πανδημία οδήγησε στην επιδείνωση της επίπτωσης της νόσου, με αύξηση των θανάτων το 2020 και 2021, εξαιτίας της αδυναμίας πρόσβασης των ασθενών με φυματίωση στις δομές υγείας.

.

.

Το 2022, τα δύο τρίτα των νέων περιστατικών ενεργού φυματίωσης παγκοσμίως εντοπίζονταν σε 8 χώρες: Ινδία, Ινδονησία, Κίνα, Φιλιππίνες, Πακιστάν, Νιγηρία, Μπανγκλαντές και Κονγκό.

Στην πορεία της νόσου στη χώρα μας αναφέρθηκε ο συντονιστής της ομάδας εργασίας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας για τη φυματίωση και Επιμελητής Α’ στη Μονάδα Ανθεκτικής Φυματίωσης. του νοσοκομείου «Σωτηρία» Χαράλαμπος Μόσχος, λέγοντας στο in.gr, ότι φέτος περιμένουμε η καταμέτρηση να κλείσει με υπερδιπλασιασμό των περιστατικών, κι αυτό, γιατί ο ΕΟΔΥ προχώρησε σε ενεργητική αναζήτηση των καταγεγραμμένων περιστατικών στα μικροβιολογικά εργαστήρια κυρίως μεγάλων Νοσοκομείων.

Το 4% των ασθενών με φυματίωση προσβάλλεται από το πολυανθεκτικό μικρόβιο που δεν ανταποκρίνεται καθόλου στα συνήθη αντιφυματικά φάρμακα

O συντονιστής της ομάδας εργασίας της ΕΠΕ για τη φυματίωση και επιμελητής Α΄ στη Μονάδα Ανθεκτικής Φυματίωσης του νοσοκομείου Σωτηρία, Χαράλαμπος Μόσχος

Υποχρεωτική καταγραφή

«Παρότι η φυματίωση αποτελεί ένα υποχρεωτικώς δηλούμενο νόσημα, δεν υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου, ενώ το πρόβλημα καταγραφής εντείνεται και από το γεγονός ότι η καλλιέργεια χρειάζεται συχνά 2 μήνες για να αποβεί θετική, με αποτέλεσμα να χάνεται η επαφή του εργαστηρίου με τον κλινικό γιατρό και του κλινικού γιατρού με τον άρρωστο», εξήγησε ο κ. Μόσχος.

Άλλο πρόβλημα καταγραφής στη χώρα μας, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η νόσηση σε νησιά ή ακριτικές περιοχές όπου ζει μεγάλος πληθυσμός μεταναστών από χώρες με αυξημένη συχνότητα της νόσου. Εκεί δεν υπάρχει δυνατότητα καλλιέργειας και η διάγνωση γίνεται με μοριακό έλεγχο (αν υπάρχει δυνατότητα) ή κλινικά λόγω τυπικής ακτινολογικής και κλινικής εικόνας. Όμως τα περιστατικά αυτά, δεν καταγράφονται», σημείωσε ο κ. Μόσχος, τονίζοντας πως «Λύση στο πρόβλημα της περιορισμένης δήλωσης περιστατικών θα μπορούσε να δοθεί μέσω της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης κατά τη χορήγηση αντιφυματικών φαρμάκων».

Ανθεκτική φυματίωση

Η λοίμωξη εμφανίζεται με γενικά συμπτώματα όπως πυρετός, κακουχία, απώλεια βάρους και νυχτερινές εφιδρώσεις, με το συχνότερο μη ειδικό συμπτώματα προσβολής του πνεύμονα να είναι ο βήχας που διαρκεί εβδομάδες.

Ένα ποσοστό ασθενών με φυματίωση προσβάλλεται από μικρόβιο ανθεκτικό σε κάποιο ή κάποια από τα αντιφυματικά φάρμακα.

Όμως το 4% των ασθενών με φυματίωση προσβάλλεται από την πολυανθεκτική μορφή του μικροβίου, με αποτέλεσμα να μην ανταποκρίνεται καθόλου στα συνήθη (πρωτεύοντα) αντιφυματικά φάρμακα.

Στην Ελλάδα το 2022 δηλώθηκαν συνολικά 6 ασθενείς με πολυανθεκτική φυματίωση.

Εδώ ο κ. Μόσχος επεσήμανε ότι το φαρμακευτικό κόστος της θεραπείας της πολυανθεκτικής  φυματίωσης είναι τεράστιο, συγκρινόμενο με αυτό της συνήθους μορφής, η διάρκεια και η τοξικότητα της θεραπείας είναι πολύ μεγαλύτερη, ενώ και η πιθανότητα επιτυχίας της θεραπείας είναι χαμηλότερη.

«Η πολυανθεκτική φυματίωση είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας και ως εκ τούτου πρέπει να υπάρχει επιφυλακή για ταχεία αναγνώριση αυτών των ασθενών και την άμεση χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας σε συνθήκες αναπνευστικής απομόνωσης, ώστε να αποτραπεί η περαιτέρω διασπορά», τόνισε.

Η θεραπεία

Η αποτελεσματικότητα της συνήθους θεραπείας ξεπερνά το 85%, με πολύ μικρά ποσοστά υποτροπής που φτάνουν το 2% το πρώτο έτος μετά την ολοκλήρωσή της.

Αντίθετα, η μη λήψη θεραπείας οδηγεί αργά η γρήγορα στο θάνατο στο 50% των περιπτώσεων.

Όσο για την πολυανθεκτική φυματίωση, η αποτελεσματικότητα της θεραπείας της είναι σαφώς χαμηλότερη, αλλά με τα νεότερα θεραπευτικά σχήματα η εικόνα φαίνεται να αλλάζει ακόμα και σε αυτά τα δύσκολα περιστατικά, αν και με μεγάλο οικονομικό κόστος.

Ένα συχνό πρόβλημα της θεραπείας της φυματίωσης είναι ότι πολλοί από τους ασθενείς και κυρίως αυτοί που ανήκουν σε ειδικές ομάδες πληθυσμού, δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, είναι απρόθυμοι να πάρουν τη θεραπεία, ενώ πολλοί τη διακόπτουν πρώιμα λόγω της αρχικής βελτίωσης ή λόγω παρενεργειών.

Αφίσα ευαισθητοποίησης απέναντι στη φυματίωση – Νέα Υόρκη 1936

Ποιούς πλήττει περισσότερο

Η  φυματίωση, είναι νόσημα που μεταδίδεται με τον αέρα. Παρόλα αυτά είχε θεωρηθεί ως νόσος που αφορά τα κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, αν και πλέον γνωρίζουμε ότι μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε. Βέβαια, προσβάλει συχνότερα και βαρύτερα ανθρώπους με κάποιο ανοσοκατασταλτικό νόσημα όπως π.χ. HIV λοίμωξη, σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια υπό αιμοκάθαρση ή ασθενείς που λαμβάνουν κορτιζόνη ή βιολογικούς παράγοντες για παράδειγμα για κάποιο αυτοάνοσο νόσημα.

Στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, ένα μεγάλο  ποσοστό ασθενών είναι πρόσφυγες και μετανάστες από χώρες που συνήθως έχουν υψηλή ή πολύ υψηλή επίπτωση φυματίωσης. Οι ασθενείς αυτοί είναι συνήθως νεότερης ηλικίας, χωρίς άλλα προβλήματα υγείας, αλλά έχουν συχνά εκτεταμένες μορφές φυματίωσης λόγω καθυστερημένης διάγνωσης, ενώ και λόγω διαμονής σε συνθήκες συγχρωτισμού προκαλείται μεγάλη διασπορά της νόσου.

Αντίθετα οι Έλληνες ασθενείς είναι συνήθως μεγαλύτερης ηλικίας που μολύνθηκαν στο πολύ απώτερο παρελθόν, όταν η νόσος ήταν ενδημική στη χώρα και δεν υπήρχαν αποτελεσματικές θεραπείες. Λόγω ανοσογήρανσης ή και άλλου είδους ανοσοκαταστολής, αναζωπυρώνουν τη νόσο σε μεγάλη ηλικία. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στη συνύπαρξη HIV λοίμωξης και φυματίωσης που είναι αρκετά συχνή σε ασθενείς που προέρχονται από χώρες της υποσαχάριου Αφρικής και σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών. Η συνύπαρξη αυτών των δυο νοσημάτων είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική για τη φυσική πορεία και των δυο νοσημάτων, ενώ και η θνητότητα είναι αρκετά υψηλή.Τέλος, όπως προαναφέρθηκε η συχνότητα της φυματίωσης αυξάνει σε συνθήκες συγχρωτισμού όπως αυτές που επικρατούν κυρίως π.χ. σε σωφρονιστικά ιδρύματα.

Πρόληψη

Η πρόληψη της φυματίωσης έχει δύο πυλώνες. Την προληπτική θεραπεία των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί με το μικρόβιο της φυματίωσης και δεν νοσούν (λανθάνουσα φυματίωση), και τον περιορισμό της διασποράς της νόσου από πάσχοντες από μεταδοτικές μορφές ενεργού φυματίωσης.

Από τους ανθρώπους με λανθάνουσα φυματίωση πρέπει να αναζητούνται ενεργητικά, να ελέγχονται και να θεραπεύονται οι αυτοί που έχουν περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν και μάλιστα να νοσήσουν σοβαρά, δηλαδή:

• Άτομα με HIV
• Ενήλικες και παιδιά που αποτελούν πρόσφατες επαφές ασθενών με γνωστή πνευμονική φυματίωση (έλεγχος περιβάλλοντος)
• Ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες ή κορτιζόνη
• Ασθενείς σε αιμοκάθαρση
• Ασθενείς σε λίστα μεταμόσχευσης συμπαγών οργάνων ή μυελού των οστών
• Φυλακισμένοι και μετανάστες που προέρχονται από χώρες υψηλής επίπτωσης

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στον έλεγχο του περιβάλλοντος σε ασθενείς με μεταδοτική φυματίωση.

Όσον για τους πάσχοντες από ενεργό φυματίωση, το σύστημα υγείας θα πρέπει να τους αναγνωρίζει όσο το δυνατόν πιο άμεσα, να τους απομονώνει αναπνευστικά και να τους χορηγεί το νωρίτερο δυνατόν την κατάλληλη θεραπεία.

Ο κ. Μόσχος σημείωσε πως «υπάρχουν τεράστια περιθώρια βελτίωσης της πρόληψης της φυματίωσης στη χώρα μας, ενώ δεν υπάρχει ολοκληρωμένο εθνικό σχέδιο διαχείρισης της φυματίωσης ως όφειλε. Εν τούτοις είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι κάθε προσπάθεια εξάλειψης της φυματίωσης θα πρέπει να είναι παγκόσμιας εμβέλειας και προφανώς να περιλαμβάνει και τις αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν σημαντική επίπτωση φυματίωσης και ανεπαρκή συστήματα υγείας. Όπως απέδειξε η πρόσφατη πανδημία της επίσης αερογενώς μεταδιδόμενης COVID – 19, κανείς δεν μπορεί να είναι ασφαλής μέχρι να είναι όλοι ασφαλείς».