Μνήμη βασανιστηρίων στην ΕΣΑ

 «Θα σε φουντάρω, ρε, αφού δεν μιλάς. Κι έπειτα, σε εκατό χρόνια που θα’ ρθει ο κοινοβουλευτισμός, ας γίνεις πλατεΐτσα στην Κοκκινιά, για να πηδιούνται τα ζευγαράκια».

Όμως, ο Δημήτρης Σερεμέτης δεν έγινε «πλατεΐτσα στην Κοκκινιά», όπως του είχε πει ο διαβόητος ταγματάρχης της ΕΣΑ Δημήτρης Παπαχαραλάμπους, καταδικασμένος στη δίκη της βασανιστών.

Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου έγινε, υπηρετώντας για πολλά χρόνια τη δημόσια ανώτατη εκπαίδευση.

Όμως, το 1973, ως φοιτητής θα συλληφθεί και περάσει μήνες στα χέρια της ΕΣΑ, υφιστάμενος όλο το φάσμα των βασανιστήριων.

Πενήντα χρόνια, χρησιμοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τις σημειώσεις που κράτησε λίγο μετά την αποφυλάκισή του και άλλο υλικό που θα βγει στη δημοσιότητα αργότερα, και τα οποία θα επεξεργαστεί και αργότερα, για να γράψει ένα βιβλίο ακριβώς για αυτή την εμπειρία.

Ο τίτλος του «Βασανιστήρια στην ΕΣΑ (χωρίς πλατεΐτσα στην Κοκκινιά)» και κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις.

Ο ίδιος εξηγεί τους λόγους που θεωρεί ότι πρέπει να ανοίξουμε ξανά το επώδυνο κεφάλαιο των βασανιστηρίων:

«Ο πρώτος είναι να μη χαριστούμε στους βασανιστές που, έτσι κι αλλιώς, στη μεγάλη τους πλειονότητα, απέφυγαν τις ποινικές, ακόμη και τις ηθικές συνέπειες που θα περίμενε κανείς να υποστούν για τα έργα τους. Ο δεύτερος να προστατεύσουμε όλους τους βασανισθέντες – είτε βρίσκονται στη ζωή είτε όχι – από εκείνο το αδηφάγο ήθος του διαδικτύου που εντελώς αυθαίρετα και ανελέητα ταλαντώνεται, εκ του ασφαλούς, από την ηρωοποίηση μέχρι την καρικατούρα ή τη δολοφονία χαρακτήρων».

Το ίδιο το βιβλίο είναι ταυτόχρονα μια αποτύπωση του κλίματος εκείνων των ημερών, σχηματικά της περιόδου λίγο πριν και λίγο μετά την κατάληψη της Νομικής, και του τρόπου που στρατευόταν μια ολόκληρη γενιά, αλλά και μια συγκλονιστική καταγραφή του βιώματος των βασανιστηρίων.

Ο αναγνώστης δεν θα βρει πουθενά οποιαδήποτε έπαρση ή προσπάθεια του Σερεμέτη να τονίσει τη δική του «προσφορά». Αυτό που θα βρει είναι πολύ περισσότερο είναι μια αποτύπωση του πώς ένας άνθρωπος και το σώμα του υπέστησαν τη βαναυσότητα στα χέρια της ΕΣΑ.

Με έναν πολύ λιτό λόγο  ξεδιπλώνεται το τοπίο ενός πραγματικού εφιάλτη με ξυλοδαρμούς, άλλα σωματικά βασανιστήρια, ψυχολογική πίεση στην προσπάθεια να «σπάσει» και να δώσει στοιχεία. Η καταγραφή της ίδιας καθημερινότητας και των διαφόρων λεπτομέρειας προσθέτει όχι απλώς αμεσότητα αλλά σχεδόν «σωματικότητα» στην αφήγηση.

Δείχνει ακόμη τα ηθικά διλήμματα του αφηγητή στην προσπάθειά του να αποφύγει να μιλήσει και να εκθέσει άλλους συναγωνιστές του στον κίνδυνο να συλληφθεί.

Οι πρώην διοικητές του ΕΑΤ – ΕΣΑ Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος και Νικόλαος Χατζηζήσης στη διάρκεια της δίκης των βασανιστών.

Με αυτό τον τρόπο το βιβλίο αυτό αποτελεί μια σημαντική συμβολή στην ιστορική μνήμη και την αποτίμηση της δικτατορίας, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα το πραγματικό σθένος των ανθρώπων που υπέστησαν τα βασανιστήρια. Ανθρώπων που δεν ένιωθαν ήρωες, απλώς ότι λογοδοτούσαν πρώτα και κύρια απέναντι στους ίδιους τους συναγωνιστές και συναγωνίστριές τους (που συχνά κατέληγαν να είναι και συγκρατούμενοί τους).

Και σε μια εποχή που η ακροδεξιά σηκώνει και πάλι κεφάλι και διάφορες παραλλαγές ενός ορισμένου ιστορικού αναθεωρητισμού επιστρέφουν η υπόμνηση της βαναυσότητας της δικτατορίας είναι παραπάνω απαραίτητη. Και σίγουρα το βιβλίο του Σερεμέτη είναι σημαντική συνεισφορά σε αυτή την κατεύθυνση.

Το ίδιο και η υπενθύμιση ότι αυτή η κουλτούρα της βαναυσότητας, που κυριάρχησε τότε στα σώματα ασφαλείας, με το μεγαλύτερο μέρος των υπαιτίων να μένουν ατιμώρητοι στη μεταπολίτευση, δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ επί της ουσίας ως πρόβλημα. Με στοιχεία αυτής της κληρονομιάς να μείνουν ενεργά για καιρό ακόμη.

Ας μην ξεχνάμε ότι οι βασανιστές δεν ήταν ούτε μόνο, ούτε και κυρίως «τέρατα». Γεννήματα ήταν του θεσμοθετημένου αντικομμουνισμού του μετεμφυλιακού κράτους και γρανάζια του εκτεταμένου μηχανισμού επιτήρησης και καταστολή που διαμόρφωσαν οι νικητές του Εμφυλίου.

Πράγμα που σημαίνει ότι όσο τέτοιοι μηχανισμοί αυτονομούνται και στεγανοποιούνται απέναντι στον δημοκρατικό έλεγχο, τόσο πιο πιθανό είναι να ξαναδούμε «τέρατα».