Βλάσης Γαβριηλίδης: Δος μοι πα στω!

[…]

Ούτε τα εκδιδόμενα εις τεύχος άρθρα αποτελούν το κάτοπτρον της όλης δράσεως και αξίας του Γαβριηλίδου, ούτε ολίγαι εκ του προχείρου γραμμαί δύνανται ν’ απαρτίσουν κριτήριον της υπερόχου εκείνης μορφής. Διά να κριθή επαρκώς το έργον του Γαβριηλίδου πρέπει να σημειωθούν όλαι αι μεγάλαι γραμμαί της πολυσχιδούς δράσεως της «Ακροπόλεως». Και τούτο απαιτεί μελέτην των τόμων της. Διότι δεν ήτο εφημερίς παρακολουθούσα και κρίνουσα μόνον την πολιτικήν και κοινωνικήν εξέλιξιν ίνα απλώς επικουρή. Ήτον αυτή αύτη σημαία ωρισμένων αρχών, προβαδίζουσα, φωτίζουσα, οδηγούσα.

[…]

Επανάστασιν ιδεολογίας και πραγματολογίας εσήμανε και η εμφάνισις του Γαβριηλίδου εις τον δημοσιογραφικόν κόσμον της Ελλάδος. Επανάστασιν ενός οραματιστού, ρυθμίζοντος τας σκέψεις του —εφόσον έχουν και οι οραματισταί ρυθμιστήν σκέψεων— με πολύ μεγάλον διαβήτην, διαρρήξαντος το περιβάλλον της εποχής του διά να βαδίση δι’ αλμάτων εμπρός και να καλέση τους πάντας προς τοιαύτην πορείαν.

Είχε στηριχθή το πολίτευμα επί των κοινοβουλευτικών του θεμελίων, χάρις εις τον Χαρίλαον Τρικούπην, ότε ανέτειλεν η «Ακρόπολις». Αλλ’ είχε παγιωθή μόνον εις τον καθορισμόν των ορίων της Βασιλικής εξουσίας και των δικαιωμάτων της Βουλής. Αρτία δε και αγαθή λειτουργία κοινοβουλευτικού πολιτεύματος προϋποθέτει πλήρη υπό του Λαού ορθήν αντίληψιν των πολιτικών του δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Και αν είχεν απελευθερωθή τότε η Βουλή από τας αντικανονικάς επεμβάσεις της Βασιλικής εξουσίας, αλλ’ απέμενεν όμως να απελευθερωθή και ο λαός από τας κομματικάς αντιλήψεις της περιόδου εκείνης. Και ήτον ανάγκη διαπαιδαγωγήσεως αυτού προς το πολίτευμά του. Διότι η πολιτική ανατροφή, η ανατροφή προς την διαχείρισιν της πολιτικής ελευθερίας απαιτεί χρόνον μακρόν. Εις αυτήν την περιουσίαν κυρίως το διαχειρίζεσθαι είνε πολύ δυσκολώτερον από το κτάσθαι. Αρκεί συνήθως μία επανάστασις, κάποτε και όλως αναίμακτος, διά να δώση την πολιτικήν ελευθερίαν. Αλλ’ η αγαθή χρήσις, άρα και η διατήρησις, απαιτεί βαθείαν συνείδησιν της αξίας της και ορθήν εκτίμησιν των αγαθών της.

Με το φως τούτο επεφάνη η «Ακρόπολις», λαβούσα θέσιν μεταξύ αρχόντων και αρχομένων, διά να κηρύξη: προς τους πρώτους, ότι αι πολιτικαί εξουσίαι δεν είνε νόμημα των κομμάτων· προς τους δευτέρους, ότι οι Λαοί, κύριοι της τύχης των, δεν πρέπει να κύπτουν υπό ουδεμίαν τυραννίαν, ούτε την κομματικήν.

Διά τούτο ήθελε την Κοινήν γνώμην διηνεκώς να κινήται, διηνεκώς να ενδιαφέρεται, διηνεκώς να παρακολουθή τα Κρατικά και τα Εθνικά. Του ήτον αδιάφορον κατά ποία θέσμια θα εκινείτο και θα επεβάλλετο. Του ήρκει να είνε πάντοτε ισχυρά διά να μην αφίνη μήτε Βασιλείαν να εφησυχάζη, μήτε Κυβέρνησιν να παρεκτρέπεται, μήτε Βουλήν να συναλλάττεται, μήτε αυθαιρεσίαν καμμιάς εξουσίας να ανέχεται. Κοινήν γνώμην με το φραγγέλιον της παντοδυναμίας της εις το ένα χέρι, και εις το άλλο κλάδον ελαίας! Διότι ο Γαβριηλίδης επεζήτει τα πάντα διά της οδού της ειρήνης. Ούτε δε θεωρητικών δογματισμών δούλος, ούτε εις αλύσους διστακτικών σκέψεων περιπλεκόμενος, έβλεπε μόνον πώς να εμπνέη λογικήν, φιλοπατρίαν, ορθοφροσύνην, δίκαιον, καθήκον, θάρρος, φιλαλληλίαν, εξανθρωπισμόν, και υπέρ όλα αγάπην και συνείδησιν πραγματικής ελευθερίας, της υποστατής εις ασφάλειαν, εις τάξιν, εις δικαιοσύνην, εις ευημερίαν.

Ποσάκις δεν ήκουσα και ως αρχισυντάκτης της «Ακροπόλεως» και κατόπιν:

— Μα ποίας αρχάς έχει ο Γαβριηλίδης; Είνε μοναρχικός; Είνε δημοκρατικός; Είνε σοσιαλιστής; Τι είνε; Τι ζητεί;

Απλούστατον. Ήτο μόνον φιλελεύθερος! Ήτο μόνον εκπολιτιστικός. Ήτο μόνον αναδημιουργικός. Ήτο μόνον προοδευτικός. Ήτο μόνον οραματιστής! Θέλων μίαν Ελλάδα ανταξίαν της ιστορίας της και μίαν Ελληνικήν κοινωνίαν πρότυπον ελευθερίας, τάξεως και αγαθότητος. […]

Ήτον, απλούστατα, ένας αεικίνητος ισχυρός μοχλός ωθών εις ελευθερίαν ουσιαστικήν, προς πρόοδον πραγματικήν. Από τα αναδημιουργικά εκείνα δαιμόνια, των οποίων η εμφάνισις προσημαίνει διά την κοινωνίαν των την αρχήν του τέλους μιας περιόδου και την έναρξιν άλλης. Βοών προς πάντας: κινηθήτε! Βοών δι’ εαυτόν: δος μοι πα στω! Ζητών πολλάκις και τ’ ακατόρθωτα. Διότι έβλεπεν, ως οραματιστής, πολύ πλησίον τα μακράν κείμενα. Φανταζόμενος ότι ήτο δυνατόν τα πράγματα να εξελιχθούν ραγδαίως ίσα με την ταχύτητα των σκέψεών του· σκέψεων με διαβήτην δυσανάλογον προς την πραγματικότητα. Είνε η πλάνη της αμετρίας, εις την οποίαν πετούν πολλαί μεγαλοφυΐαι.

[…]

Εβάδιζε μόνον ως επαναστάτης αλματικώς, ενώ ήτον ο ειρηνικώτερος των αστών. Η λειτουργία μόνον της σκέψεώς του ήτον επαναστατική· ο δρόμος του υπό σκιάν ελαιών! Φως γνώσεως και αυτοσυνειδησίας ηγωνίζετο να ρίπτη· φλόγας πυρός ποτέ!

Και εστρέφετο υψηλά, και εστρέφετο χαμηλά, και εστρέφετο δεξιά, και εστρέφετο αριστερά. Δος μοι πα στω!

[…]

*Αποσπάσματα από εκτενές κείμενο που είχε συγγράψει ο Εμμανουήλ Ρέπουλης τον Ιούλιο του 1920, εν είδει προλόγου στον τόμο που περιελάμβανε τα τελευταία τριάντα πέντε δημοσιευμένα άρθρα του Βλάση Γαβριηλίδη στην «Ακρόπολη» και είχε εκδοθεί λίγον καιρό μετά το θάνατό του («Τα τελευταία άρθρα του Βλασίου Γαβριηλίδου», εκδοτικά καταστήματα «Ακροπόλεως», Αθήναι, 1920).

Ο Εμμανουήλ Ρέπουλης

Ο δημοσιογράφος και πολιτικός Εμμανουήλ Ρέπουλης (1863-1924), στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, ήταν τότε αντιπρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου.

Ο πρωτοπόρος της δημοσιογραφίας Βλάσης Γαβριηλίδης γεννήθηκε κατά την επικρατέστερη εκδοχή στην Κωνσταντινούπολη το 1848.

Αφού άσκησε διευθυντικά καθήκοντα στις εφημερίδες «Κωνσταντινούπολις» και «Νεολόγος», ο Γαβριηλίδης πραγματοποίησε το εκδοτικό του ξεκίνημα με την εφημερίδα «Ομόνοια».

Το 1878 εξέδωσε μαζί με τον παλαιό συνεργάτη του Κλεάνθη Τριαντάφυλλο την πολιτικοσατιρική εφημερίδα «Ραμπαγάς».

Τον Ιανουάριο του 1880 ο Γαβριηλίδης αποχώρησε από το «Ραμπαγά» και προέβη στην έκδοση της πολιτικοσατιρικής εφημερίδας «Μη Χάνεσαι».

Συνέχεια του εν λόγω περιοδικού, από την 1η Νοεμβρίου 1883, υπήρξε η πρωινή εφημερίδα γνώμης «Ακρόπολις», η οποία υπήρξε πρωτοποριακή από την άποψη της εμφάνισης, της ύλης, αλλά και του τεχνολογικού εξοπλισμού της.

Ο Γαβριηλίδης, υπέρμαχος της δημοτικής γλώσσας, φιλοδοξούσε να αποτελέσει η νέα εφημερίδα του όργανο ενός κοινωνικού και πολιτικού εκπολιτισμού.

Θαυμαστής του αγγλοσαξονικού Τύπου, ο Γαβριηλίδης κατάφερε να γράψει ιστορία με το νέο εκδοτικό του εγχείρημα, καθώς ήταν εκείνος που εισήγαγε και καθιέρωσε στην ελληνική δημοσιογραφία το επιτόπιο ρεπορτάζ, την καμπάνια, τις δημοσιογραφικές αποστολές και τις συνεντεύξεις με πρόσωπα της επικαιρότητας.

Η «Ακρόπολις» φιλοξενούσε άρθρα σημαντικών λογοτεχνών και πνευματικών ανθρώπων, διέθετε ανταποκριτές σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, αλλά και στην ελληνική περιφέρεια, ενώ ένα σημαντικό κομμάτι της ειδησεογραφίας της προερχόταν από δημοσιεύματα των κορυφαίων ευρωπαϊκών εφημερίδων (ο Γαβριηλίδης φρόντιζε πάντα να εκφράζει δημοσίως το θαυμασμό του για τα ευρωπαϊκά πολιτιστικά επιτεύγματα).

Όμως, ο ασταθής χαρακτήρας του Γαβριηλίδη, οι ριζοσπαστικές αντιλήψεις και οι ακραίες θέσεις του, όπως αυτές προβάλλονταν μέσα από τις σελίδες της «Ακροπόλεως», προκαλούσαν μοιραία αντιδράσεις, που κορυφώθηκαν τον Αύγουστο του 1894, όταν τα γραφεία της εφημερίδας καταστράφηκαν από αξιωματικούς της Φρουράς Αθηνών.

Το 1901 οι εγκαταστάσεις της «Ακροπόλεως» υπέστησαν εκ νέου καταστροφές εξαιτίας της εμπλοκής του Γαβριηλίδη στα «Ευαγγελικά» (σφοδρή αντιπαράθεση για το γλωσσικό ζήτημα με αφορμή τη μετάφραση των Ευαγγελίων στη δημοτική).

Εξάλλου, ο Γαβριηλίδης συνελήφθη το 1904, εξαιτίας του ότι είχε στραφεί κατά του βασιλιά μέσα από τις στήλες της «Ακροπόλεως», και γνώρισε ουκ ολίγες διώξεις κατά τη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού.

Η τελευταία πενταετία της ζωής του Γαβριηλίδη σημαδεύτηκε από σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, που οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό στην υπέρμετρη εκδοτική δραστηριότητα που αυτός είχε αναπτύξει (πληθώρα ειδικών εκδόσεων, βιβλίων, περιοδικών, ημερολογίων κ.λπ.).

Ο Βλάσης Γαβριηλίδης, ο οποίος έπασχε από καρκίνο από το καλοκαίρι του 1919, απεβίωσε περί τα μεσάνυχτα της 11ης προς τη 12η Απριλίου 1920 εντός των γραφείων της «Ακροπόλεως», στο κέντρο της Αθήνας.