Κλιματική δικαιοσύνη στα δικαστήρια – Η καταδίκη της Ελβετίας άνοιξε τον δρόμο

Οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις που καθυστερούν να αναλάβουν κλιματική δράση έχουν λόγο να ανησυχούν μετά την καταδίκη της Ελβετίας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, εκτιμούν ειδικοί που μίλησαν στο Reuters.

H προσφυγή κατά της ελβετικής κυβέρνησης από ομάδα 2.000 γυναικών, οι περισσότερες συνταξιούχοι, είναι η πρώτη κλιματική υπόθεση που φτάνει στην ευρωπαϊκή δικαιοσύνη. Προηγούμενες προσφυγές της τελευταίας δεκαετίας είχαν κριθεί σε εθνικό επίπεδο.

Η δικαστική απόφαση δημιουργεί προηγούμενο για μελλοντικές υποθέσεις στην Ευρώπη. Ανοίγει επίσης το δρόμο για επτά άλλες κλιματικές προσφυγές που είχαν παγώσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων μέχρι να κριθεί η υπόθεση της Ελβετίας.

Το δικαστήριο έκρινε την Τρίτη ότι η αποτυχία της ελβετικής κυβέρνησης να λάβει μέτρα για την κλιματική αλλαγή παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα της ομάδας γυναικών, καθώς τις εξέθεσε σε αυξημένο κίνδυνο θανάτου λόγω καυσώνων.

H Ρόζμαρι Βάιντλερ-Βάλτι και η Αν Μάρερ, δύο από τις ελβετίδες που προσέφυγαν για το κλίμα, στην αίθουσα του δικαστηρίου στο Στρασβούργο (Reuters)

Νομικοί σχολίασαν ότι η ετυμηγορία ανοίγει το δρόμο για τη σύνδεση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης με τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη και όλο τον κόσμο.

«Θα έχει σημαντικές συνέπειες για τις άλλες υποθέσεις που εκκρεμούν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο» δήλωσε ο Τομ Κάμινς, δικηγόρος της πολυεθνικής δικηγορικής εταιρείας Ashurst.

Επτά ακόμα προσφυγές που επικαλούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα εκκρεμούν στο ίδιο δικαστήριο. Αφορούν τις κλιματικές πολιτικές χωρών της ΕΕ όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Νορβηγία, μεγάλος παραγωγός ορυκτών καυσίμων.

Ωστόσο δύο άλλες παρεμφερείς υποθέσεις απορρίφθηκαν την Τρίτη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, κάτι που δημιουργεί προηγούμενο προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Ορισμένες από τις υποθέσεις που εκκρεμούν αφορούν πολύ συγκεκριμένες συνέπειες της κυβερνητικής αδράνειας, όπως η περίπτωση ενός αυστριακού ασθενή που προσφεύγει κατά της χώρας του επειδή αντιμετωπίζει προβλήματα κινητικότητας όταν η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 30 βαθμούς.

«Όλες αυτές οι υποθέσεις βασίζονται στις ίδιες διατάξεις και νομικές θεωρίες σχετικά με τις ευθύνες του κράτους και της Πολιτείας» είπε π Σαμ Χάντερ-Τζόουνς  της μη κερδοσκοπικής δικηγορικής εταιρείας ClientEarth.

Η ακτιβίστρια του κλίματος Γκρέτα Τούνμπεργκ, τρίτη από αριστερά, διαδήλωσε έξω από το δικαστήριο (Reuters)

H Νορβηγία στο στόχαστρο

Δύο από τις επτά υποθέσεις που εκκρεμούν αφορούν τη Νορβηγία, η οποία κατηγορείται ότι επέτρεψε την εκπομπή περισσότερων αερίων του θερμοκηπίου με την απόφαση του 2016 για έρευνες υδρογονανθράκων στην Αρκτική.

Ενδεχόμενη ήττα της νορβηγικής κυβέρνησης σε οποιαδήποτε από τις δύο προσφυγές θα δημιουργούσε «επιπλέον εμπόδια και κόστη για νέα προγράμματα έρευνας ή εξόρυξης», εκτίμησε η Λόρα Χιουέ της δικηγορικής εταιρείας CMS. Αυτό θα μπορούσε τελικά να βάλει όρια στα νέα προγράμματα υδρογονανθράκων στην Ευρώπη, είπε.

Και τόνισε πως «το τι θα συμβεί στην υπόθεση της Νορβηγίας και άλλες εκκρεμείς υποθέσεις έχει κρίσιμη σημασία».

Η Νορβηγία ήδη μελετά την απόφαση του δικαστηρίου για την Ελβετία, δήλωσε ο νορβηγός υπουργός Κλίματος Αντρέας Μπιέλαντ Έρικσεν.

Οι προσφυγές για το κλίμα δημιουργούν νέα εμπόδια στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, η οποία ήδη αντιμετωπίζει προβλήματα από την περίπλοκη νομοθεσία της ΕΕ, υποστήριξε η Διεθνής Ένωση Παραγωγών Πετρελαίου και Αερίου.

«Όταν προσθέτεις στη λίστα τις κλιματικές προσφυγές και αυτές τις αποφάσεις, πιθανότατα αυτό δεν βοηθά στο να βελτιωθεί η ελκυστικότητα της Ευρώπης για τους επενδυτές» δήλωσε εκπρόσωπος της ένωσης.

To κτήριο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο (Reuters)

Προκλήσεις

Οι εξελίξεις πάντως δεν είναι μόνο θετικές για τους υπερασπιστές του κλίματος, δεδομένου ότι κάποιες προσφυγές μπορεί να έχουν την ίδια τύχη με τις δύο που απορρίφθηκαν την Τρίτη. Η μια είχε κατατεθεί από ομάδα έξι νέων πορτογάλων που κατηγορούσαν 32 κυβερνήσεις για αδράνεια. Απορρίφθηκε κυρίως επειδή δεν είχε εξαντλήσει τις νομικές οδούς σε εθνικό επίπεδο.

Το ίδιο μπορεί να συμβεί με δύο άλλες από τις επτά προσφυγές που εκκρεμούν, η οποία υποβλήθηκε από νέους στην Ιταλία και στρέφεται εναντίον 30 κυβερνήσεων, εκτίμησε η Τζοάνα Σέτζερ του London School of Economics.

Σε μια άλλη προσφυγή που εκκρεμεί από το 2022, πέντε άτομα θέλουν να αναγκάζουν την Αυστρία και 11 ακόμα ευρωπαϊκές χώρες να αποσυρθούν από τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας, η αποσκοπεί στην προστασία των ενεργειακών επενδύσεων.

Δικηγόροι που εμπλέκονται στην υπόθεση δηλώνουν ανήσυχοι από το γεγονός ότι η υπόθεση της Πορτογαλίας απορρίφθηκε λόγω μη εξάντλησης άλλων νομικών οδών.

Όπως δήλωσε όμως η δικηγόρος που ηγείται της προσφυγής. Κλιμεντίν Μπάλντον, «μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν έχουν την αρμοδιότητα να αμφισβητήσουν τη συμμετοχή της Πολιτείας σε μια ενεργειακή συνθήκη.