Μήπως οι πολιτικοί αντίπαλοι δεν σας μισούν όσο νομίζετε;

του Kurt Gray/ The Guardian*

Δεν είναι μόνο η Αμερική όπου οι φιλελεύθεροι και οι συντηρητικοί φαίνεται να απεχθάνονται ο ένας τον άλλον. Μια έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο του 2017 διαπίστωσε ότι τόσο οι υποστηρικτές των Συντηρητικών όσο και οι υποστηρικτές των Εργατικών θεωρούσαν την άλλη πλευρά πολύ λιγότερο έξυπνη, ανοιχτόμυαλη και ειλικρινή από τη δική τους.

Υπάρχουν πολλοί πολιτικοί παράγοντες που είναι αποφασισμένοι να εκμεταλλευτούν την εξελισσόμενη φοβικότητά μας για να έχουν οι ίδιοι προβάδισμα

Στην ίδια έρευνα μόνο το 24% και το 19%, αντίστοιχα, θα ήταν ευτυχείς αν το παιδί τους παντρευόταν με κάποιον/α που βρισκόταν στην άλλη πλευρά του ιδεολογικού χάσματος.

Είναι, στην πραγματικότητα, μίσος ή κάτι εντελώς διαφορετικό; Οι πολιτικοί μας αντίπαλοι φαίνεται να μας μισούν και οι «μετα-αντιλήψεις» μας γι’ αυτούς είναι πολύ αρνητικές. Για να διευκρινίσουμε, οι αντιλήψεις είναι αυτό που πιστεύετε για την άλλη πλευρά, ενώ οι μετα-αντιλήψεις είναι αυτό που νομίζετε ότι πιστεύει η άλλη πλευρά για εσάς.

Ωστόσο το σημαντικό από αυτήν την έρευνα είναι ότι δείχνει πως οι μετα-αντιλήψεις μας είναι εξαιρετικά λανθασμένες. Με άλλα λόγια, πιστεύουμε ότι μας μισούν πολύ περισσότερο από ό,τι μας μισούν.

Να γιατί αυτό είναι τόσο μεγάλο πρόβλημα: μας αρέσουν αυτοί που φαίνεται να μας συμπαθούν και έχουμε την τάση να μισούμε αυτούς που φαίνεται να μας μισούν, ακόμη και αν δεν μας μισούν. Αυτή η αρχή της αμοιβαιότητας είναι επίσης ο λόγος που οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να εμπλακούν σε αντιδημοκρατικές πρακτικές.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η πλειονότητα των ανθρώπων στην Αριστερά και τη Δεξιά είναι υπέρ της εκλογικής διαφάνειας και κατά της διαμόρφωσης των περιφερειών. Αλλά υπολογίζουν ότι οι άνθρωποι της πλευράς τους εκτιμούν αυτές τις αρχές έως και 88% περισσότερο. Αυτό δείχνει προβληματικό, διότι όταν πιστεύεις ότι οι αντίπαλοί σου παραβιάζουν τους κανόνες, γίνεσαι πρόθυμος να το κάνεις κι εσύ.

Διακοπή του κύκλου

Ευτυχώς, υπάρχει τρόπος διακοπής αυτού του κύκλου. Οταν διορθώνονται οι ανακριβείς μετα-αντιλήψεις των ανθρώπων, δείχνουν λιγότερη κομματική εχθρότητα. Η υπενθύμιση ότι οι αντίπαλοί τους υποστηρίζουν τη δημοκρατία τούς οδηγεί στο να επαναβεβαιώσουν τη δική τους δέσμευση στους δημοκρατικούς κανόνες και να εκφράσουν λιγότερη υποστήριξη σε αντιδημοκρατικούς υποψηφίους.

Όταν το σύστημα σημαίνει ότι η δική σου νίκη είναι η δική μου ήττα, οι άνθρωποι είναι φυσικό να γίνονται ανταγωνιστικοί

Παρόλο που είναι σαφές ότι συχνά υπερεκτιμούμε την έκταση του πολιτικού μίσους στον κόσμο, είναι βέβαιο ότι οι άνθρωποι σε διαφορετικές παρατάξεις συχνά αντιπαθούν έντονα ο ένας τον άλλον και μερικές φορές θα ξεσπάσουν. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Οταν το σύστημα σημαίνει ότι η δική σου νίκη είναι η δική μου ήττα, οι άνθρωποι είναι φυσικό να γίνονται ανταγωνιστικοί. Κι ενώ οι εκλογές είναι μια διαδικασία ανταγωνιστική, στα χρόνια που μεσολαβούν πρέπει όλοι να ζούμε μαζί στην ίδια κοινωνία που κυβερνάται από τα ίδια κόμματα.

Ενας άλλος λόγος για τον οποίο αντιπαθούμε τους πολιτικούς μας αντιπάλους είναι επειδή τείνουμε να πιστεύουμε ότι είναι ανήθικοι. Μαζί με συναδέλφους, ρώτησα φιλελεύθερους και συντηρητικούς τι πιστεύουν ότι σκέφτεται η κάθε ομάδα για τα προφανή λάθη. Παραδόξως, ανακαλύψαμε ότι οι άνθρωποι πίστευαν ότι το 15% των αντιπάλων τους θεωρούσε αποδεκτή τη σεξουαλική εκμετάλλευση των παιδιών. Στην πραγματικότητα, σχεδόν όλοι την καταδικάζουν.

Επίσης μπορεί να θεωρούμε τους ανθρώπους της άλλης πλευράς ως κακούς επειδή υποστηρίζουν πολιτικές που προξενούν βλάβη. Στην πραγματικότητα, όλες οι πολιτικές προκαλούν κάποια ζημιά, είτε αφορούν τη φορολογία, τις μεταφορές, τη μετανάστευση ή τα ναρκωτικά.

Κάθε νόμος ή πολιτική πρωτοβουλία περιλαμβάνει νοσηρούς συμβιβασμούς: κόστος και οφέλη που βοηθούν κάποιους, προκαλούν πόνο σε άλλους. Δυστυχώς, οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι πολιτικοί τους αντίπαλοι προσβλέπουν σε αυτά τα ανεπιθύμητα κόστη απολαμβάνοντας τα προβλήματα που προκαλούν.

Στο μακρινό παρελθόν

Το κλειδί για την κατανόηση όλων αυτών βρίσκεται στο μακρινό παρελθόν μας. Αν και συχνά θεωρούμε τους εαυτούς μας ως κορυφαίους θηρευτές, που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, οι πρόγονοί μας ζούσαν σε συνεχή φόβο – στην κατάσταση περισσότερο του θηράματος παρά του θύτη.

Στη διάρκεια των εκατομμυρίων ετών κατά τα οποία εξελίχθηκε το μυαλό μας, μας καταδίωκαν, μας κυνηγούσαν και μας τρομοκρατούσαν μεγάλα αιλουροειδή, αετοί και αγέλες λύκων.

Και παρόλο που τώρα ζούμε σε σχετική ασφάλεια, δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτή τη διάχυτη αίσθηση της απειλής. Φυσικά, το αίσθημα φόβου δεν δίνει άδεια για βία ή εμπρησμό. Δεν δικαιολογεί, αλλά μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση.

Ενα περιβάλλον που θα μας έκανε να φοβόμαστε λιγότερο, σαφώς θα βοηθούσε. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί πολιτικοί παράγοντες που είναι αποφασισμένοι να εκμεταλλευτούν την εξελισσόμενη φοβικότητά μας, υποδαυλίζοντας το αίσθημα της απειλής για να έχουν οι ίδιοι προβάδισμα.

Πρέπει να προσπαθήσουμε να μείνουμε προσκολλημένοι στην πραγματικότητα: «αυτοί» δεν σας μισούν τόσο πολύ όσο νομίζετε. Μπορεί να είναι πρόθυμοι να προκαλέσουν ζημιά – αλλά κυρίως στη βάση της αμοιβαιότητας. Πιστεύουν ότι η δική σας πλευρά είναι αυτή που αγκαλιάζει το χάος και την καταστροφή.

Η λύση σε αυτή την αμοιβαία παρανόηση είναι να δείξουμε ο ένας στον άλλον ότι αυτό δεν ισχύει και να εξηγήσουμε πώς οι πολιτικές μας πεποιθήσεις βασίζονται σε συναισθήματα φόβου και ανησυχίας. Οι εργασίες που έχουμε πραγματοποιήσει δείχνουν ότι οι άνθρωποι είναι πιο πρόθυμοι να σεβαστούν και να συνεργαστούν με αντιπάλους που αφηγούνται προσωπικές εμπειρίες πόνου και ανησυχίας για το τι μπορεί να τους συμβεί στο μέλλον.

Γι’ αυτό, την επόμενη φορά που θα μιλήσετε με κάποιον που διαφωνεί μαζί σας, αφιερώστε λιγότερο χρόνο στο να τον κατηγορείτε ότι όλα τα καίει και περισσότερο χρόνο στο να τον βοηθήσετε να κατανοήσει τις πεποιθήσεις σας καθώς και τους φόβους σας. Οι οποίοι, στη βάση τους, είναι πιθανό να είναι παρόμοιοι με τους δικούς του.

*O Kurt Gray είναι καθηγητής Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill

Premium έκδοση «Τα ΝΕΑ»