Όταν στέλνουμε «χαχαχα» γελάμε στα αλήθεια;

Στον αναλογικό κόσμο, ένα ενήλικο άτομο γελάει περίπου 15 φορές την ημέρα. Αλλά αν μπορούσαμε να διαβάσουμε όλες τις εικονικές αλληλεπιδράσεις τους, θα νομίζαμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε έναν κλόουν, έναν μανιακό ή ένα παιδί (οι ανήλικοι γελούν περίπου 400 φορές την ημέρα).

Το γέλιο μετατρέπει ένα πολιτικά μη ορθό σχόλιο σε αστείο- είναι η σκοπιμότητα που αφοπλίζει μια απειλή

Το προσωπάκι που κλαίει από τα γέλια [ 😂 ] είναι το πιο πολυχρησιμοποιημένο emoji στην Apple, στο Facebook, ακόμα και στο X.

Όλοι στο διαδίκτυο ισχυρίζονται πάντα ότι πεθαίνουν από τα γέλια. Αν αυτό ήταν αλήθεια, η ώρα αιχμής στο μετρό θα ήταν ένα καρουζέλ από γέλια και όχι σιωπηλοί άνθρωποι με το βλέμμα βυθισμένο στο κινητό τους. Αντί για αστείο, θα ήταν ένα τρομακτικό θέαμα, βέβαια.

Ευτυχώς, αυτά που λέμε στο διαδίκτυο δεν είναι απαραίτητο να τα παίρνουμε στα σοβαρά. Μπορεί να υπερβάλλουμε. Σε ένα άρθρο στο The Conversation, οι καθηγητές Benjamin Nicki και Christopher Muller εκτίμησαν ότι υπάρχει 85% πιθανότητα ένας εικονικός συνομιλητής να απαντήσει με ένα emoji με ένα πρόσωπο που κλαίει από τα γέλια σε οποιοδήποτε σχόλιο που βρίσκει έστω και ελάχιστα αστείο.

Δεν μπορούμε να σταματήσουμε να γελάμε

Μια μελέτη του Πανεπιστημίου Κολούμπια ανέλυσε 45.000 μηνύματα κειμένου από νεαρούς ενήλικες: Το 14% περιείχε την έκφραση LOL (laughing out loud). Μια άλλη μελέτη, από το περιοδικό American Speech, σημείωσε ότι η έκφραση αυτή έχει επικρατήσει να χρησιμοποιείται «ως ένδειξη της συμμετοχής του ομιλητή, όπως ακριβώς θα μπορούσε κανείς να πει «χμ-χμ» κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης».

Πολλοί ειδικοί συμφωνούν ότι τα haha, LOL και 😂 ξεφεύγουν από το χιούμορ και εκφράζουν κάτι περισσότερο. Όταν συμβαίνει στον αναλογικό κόσμο, το γέλιο απελευθερώνει ενδορφίνες, ανακουφίζει από το άγχος και χρησιμεύει στη δημιουργία δεσμών μεταξύ των ανθρώπων.

«Αυτή η επανάληψη μπορεί να αποτελείται από φωνήεντα και σύμφωνα [hahaha στα αγγλικά- jajaja στα ισπανικά- xaxaxaxa στα ελληνικά], επανάληψη μόνο συμφώνων [kkkkk στα πορτογαλικά- wwwww στα ιαπωνικά] ή επανάληψη αριθμών [555 στην ταϊλανδέζικη γλώσσα ή 233 στην κινεζική]»

Υπάρχουν όμως λίγες μελέτες που αναλύουν αν το εικονικό αντίστοιχο γέλιο έχει την ίδια επίδραση. Και έχει όλο και περισσότερο νόημα να βρούμε την απάντηση, καθώς τα memes έχουν αντικαταστήσει τα προφορικά αστεία και πολλές δουλειές εκτελούνται εξ αποστάσεως και η μόνη αλληλεπίδραση μεταξύ συναδέλφων γίνεται σε μια ομάδα WhatsApp.

Τα τελευταία χρόνια, έχουμε επεκτείνει τις συνομιλίες μας στον διαδικτυακό κόσμο. Οι προφορικές λέξεις έχουν μετατραπεί σε γραπτές, χάνοντας κάποιες πληροφορίες (τονισμό, προφορά κ.λπ.) στην πορεία, αλλά διατηρώντας την ουσία και το νόημα τους.

Δεν ισχύει το ίδιο για το γέλιο, μια διαφορετική μορφή έκφρασης που περιλαμβάνει άλλους νευρικούς μηχανισμούς, που εμφανίζεται αυθόρμητα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο και είναι δύσκολο να μεταφερθεί σε χαρτί ή οθόνη. Και όμως, μόλις μπαίνουμε στα τηλέφωνα ή τους υπολογιστές μας, δεν μπορούμε να σταματήσουμε να γελάμε.

Όταν τα ζώα παίζουν, το γέλιο συντονίζει

Το γέλιο – όπως το κλάμα και η κραυγή- είναι ένας από τους λίγους ήχους που χρησιμοποιούμε για να επικοινωνήσουμε πριν μιλήσουμε. Επίσης, προηγείται της γλώσσας σε εξελικτικό επίπεδο. Πριν οι πρώτοι ανθρωπίδες εφεύρουν τις λέξεις, γελούσαν ήδη μαζί. Το γέλιο δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο των ανθρώπων. Οι αρουραίοι γελάνε, οι νυφίτσες γελάνε, οι μαϊμούδες γελάνε με τρόπο που μοιάζει πολύ με τον δικό μας.

Ο Michael Brecht, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου, μελετά εδώ και χρόνια τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζεται αυτό το γέλιο στα ζώα. Η ομάδα του δείχνει την  φαιά ουσία, μια ομάδα νευρώνων που βρίσκεται γύρω από τον μεσεγκέφαλο, όπως δημοσιεύεται σε μελέτη στο περιοδικό Neuron.

«Οι φωνές όπως το γέλιο είναι πολύ σημαντικές στο παιχνίδι», εξηγεί ο Brecht. Όταν τα ζώα παίζουν, το γέλιο συντονίζει και κατευθύνει τη διαδικασία. Χρησιμεύει ως αναγνώριση της χιουμοριστικής πρόθεσης.

Κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια μάχη και ένα παιχνίδι- ένα κυνήγι και ένα παιχνίδι κυνηγιού. Αυτό λειτουργεί και με τους ανθρώπους. Το γέλιο μετατρέπει ένα πολιτικά μη ορθό σχόλιο σε αστείο- είναι η σκοπιμότητα που αφοπλίζει μια απειλή.

Ίσως αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον, όπου στερούμαστε τα μη λεκτικά συμφραζόμενα – χαμόγελα, τονισμούς και βλέμματα – είναι πιο απαραίτητο να επισημαίνουμε τη χιουμοριστική σκοπιμότητα του λόγου μας.

233 ή 555;

Το γέλιο είναι παγκόσμιο, εκτός αν προσπαθήσετε να το εκφράσετε γραπτώς. «Τείνει να υπάρχει πάντα ένα παρόμοιο μοτίβο, αποτελείται από επανάληψη, αλλά διαφέρει πολύ μεταξύ των γλωσσών», εξηγεί η Lezandra Grundlingh, ειδικός στη λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Αφρικής, η οποία έχει ερευνήσει τις επιπτώσεις του γραπτού γέλιου σε διάφορες γλώσσες, σε μια ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων.

«Αυτή η επανάληψη μπορεί να αποτελείται από φωνήεντα και σύμφωνα [hahaha στα αγγλικά- jajaja στα ισπανικά- xaxaxaxa στα ελληνικά], επανάληψη μόνο συμφώνων [kkkkk στα πορτογαλικά- wwwww στα ιαπωνικά] ή επανάληψη αριθμών [555 στην ταϊλανδέζικη γλώσσα ή 233 στην κινεζική]. Αυτοί οι τύποι επαναλήψεων χρησιμοποιούνται για να μιμηθούν τον ήχο του γέλιου», επισημαίνει ο ειδικός.

Αλλά ο τρόπος που γελάμε στο διαδίκτυο δεν μαρτυρά μόνο την καταγωγή μας. Δίνει επίσης μια ένδειξη για το πόσο χρονών είμαστε. «Όπως πολλές πτυχές της γλώσσας, η χρήση των emojis, των αρχικών και των γραπτών μορφών γέλιου εξελίσσεται συνεχώς», εξηγεί η Grundlingh.

Millennials κάτω τα χέρια σας από τα emoji

Σύμφωνα με μια ανάλυση 700 εκατομμυρίων σχολίων στο αγγλόφωνο φόρουμ Reddit, η έκφραση LOL από το 30% του γέλιου το 2009 έφτασε στο 60% το 2019: το LMAO (ένα άλλο ακρωνύμιο, το οποίο σημαίνει laughing my ass off) έχει επίσης αυξηθεί, αν και λιγότερο δραματικά, ενώ το παραδοσιακό hahaha έχει μειωθεί ελαφρώς, από το να ξεπερνάει οριακά το 30% του διαδικτυακού γέλιου το 2013 σε λιγότερο από 19% το 2019.

Τους τελευταίους μήνες, βίντεο με νέους της γενιάς Z που διαμαρτύρονται για τη χρήση και την κατάχρηση του emoji με το προσωπάκι που κλαίει από τα γέλια από τους millennials έχουν γίνει viral στο TikTok. Μεταξύ της νεότερης γενιάς, το κρανίο, 💀, χρησιμοποιείται ως απεικόνιση της έκφρασης πεθαίνω από τα γέλια.

«Η χρήση συγκεκριμένων μορφών επικοινωνίας συνδέεται σίγουρα με συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες. Αυτό υπογραμμίζει τη σχέση μεταξύ γλώσσας και ταυτότητας. Οι άνθρωποι που συνεχίζουν να χρησιμοποιούν εκφράσεις που σήμερα θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε παλιομοδίτικες, το κάνουν επειδή είναι μέρος της γλωσσικής τους ταυτότητας σε μια συγκεκριμένη γλώσσα», λέει η Grundlingh.

*Με πληροφορίες από El Pais | Kεντρική φωτογραφία θέματος: Rowan & Martin’s Laugh-In: S2 E2 | YouTube