Κυβέρνηση: Αγνώστων λοιπών στοιχείων

Συχνά προβληματίζομαι για το είδος των συμβουλών που δέχεται ο Πρωθυπουργός για τα κυβερνητικά σχήματα που φτιάχνει και για την πολιτική που συνακόλουθα διατυπώνει και εφαρμόζει. Η ιδέα του επιτελικού κράτους έχει κάποια θετικά στοιχεία αλλά και κάποια άλλα που δεν συμβαδίζουν με μια κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τα πολυπρόσωπα κυβερνητικά σχήματα αναπαράγουν όλες τις αδυναμίες και δυσλειτουργίες της παραδοσιακής ελληνικής δημόσιας ζωής με αλληλοεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων και πολλές συνυπογραφές.

Το κυριότερο όμως πρόβλημα είναι ο συγκεντρωτισμός των αποφάσεων σε ένα μικρό επιτελείο πολιτικών παραγόντων. Αντί μιας γενικής διατύπωσης κυβερνητικών κατευθύνσεων εντός ενός σαφούς ιδεολογικού πλαισίου (λ.χ., αποφυγή ανάμειξης του δημόσιου τομέα στο καθετί και αποστροφή από νέες κρατικές δαπάνες), οι κυβερνητικές επιλογές καταλήγουν να αντανακλούν τις κοσμοθεωρίες των πολιτικών επιτελών (ενίοτε και αντιφατικές) και να αναλαμβάνονται όλες στο όνομα του Πρωθυπουργού. Οι ευθύνες έτσι επικεντρώνονται σε ένα άτομο, ενώ τα υπόλοιπα κυβερνητικά στελέχη χάνονται στην ανωνυμία ή σε μια αχανή ολότητα – με λίγες εξαιρέσεις που οφείλονται κατά βάση σε προσωπικές ιδιοσυγκρασίες.

Η τακτική αυτή έχει την ιδιαιτερότητα να πιστώνει στον επικεφαλής της κυβέρνησης όλα τα θετικά επιτεύγματα. Και να δίνει μια εικόνα ενότητας δίχως έκδηλες πολιτικές παραφωνίες. Βάζει όμως στο σκοτάδι τα περισσότερα κυβερνητικά στελέχη και ρίχνει σχεδόν όλες τις ευθύνες, για οτιδήποτε πάει στραβά, στον Πρωθυπουργό. Το λεγόμενο επιτελικό κράτος λοιπόν έχει την ιδιαιτερότητα να εξαφανίζει σε μεγάλο βαθμό τις προσωπικότητες των υπουργών – έχετε ακούσει τίποτα για τυχόν ιδεολογικές διαφοροποιήσεις κάποιων από αυτούς; –, αποστειρώνει τις όποιες πολιτικές τους ιδιαιτερότητες και φέρνει σε όλα τα ζητήματα τον Πρωθυπουργό σε κεντρικό πολιτικό ρόλο. Με αποτέλεσμα, αν κάπου αυτός πολιτικά λαχανιάσει, να πρέπει να τρέχει στα πιτς ολόκληρη η κυβέρνηση.

Είχα κάποτε εξηγήσει ότι είναι απαραίτητο ο Πρωθυπουργός να «τρέχει» γρηγορότερα από τους υπουργούς. Γιατί διαφορετικά, αν τύχαινε τα βαγόνια να πηγαίνουν ταχύτερα από τη μηχανή, υπήρχε κίνδυνος εκτροχιασμού. Οταν όμως φαίνεται να κινείται γρήγορα μόνο ο πρόεδρος της κυβέρνησης, και οι άλλοι να μην ακούγονται καθόλου, μοιάζει με έφοδο τάγματος όπου μόνο ο επικεφαλής τρέχει, και πίσω του κανείς. Αυτά έχουν αποτέλεσμα να μην αναδεικνύονται νέα στελέχη και να φαίνεται ότι το κυβερνητικό σχήμα δεν έχει «πάγκο». Ετσι, σε περιπτώσεις πολιτικών κρίσεων η αντικατάσταση στελεχών με δοκιμασμένους ανθρώπους γίνεται δύσκολη έως αδύνατη. Οταν οι νεοεισερχόμενοι είναι άγνωστοι, δίχως τις όποιες πολιτικές περγαμηνές, η κοινωνία αδιαφορεί και δεν κινητοποιείται σε καινούργιες προσπάθειες.

Μια κυβέρνηση που έχει στα χέρια της τις τύχες της χώρας οφείλει να έχει στελεχικό βάθος και αναγνωρισιμότητα. Ο Πρωθυπουργός πρέπει να προΐσταται ομάδας στελεχών που έχουν ξεχωριστές πολιτικές προσωπικότητες και σηματοδοτούν ευδιάκριτες πολιτικές επιλογές. Και όχι να περιμένει να τα δημιουργήσει τώρα από την αρχή. Πρέπει να έχουν ταυτότητα και ιδεολογικό στίγμα τα στελέχη της κυβέρνησής του.

Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ