Literature 15 Απριλίου 2024 | 10:04

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΚΑ’)

Στον Θουκυδίδη αποκλείεται αυστηρά η ευχάριστη διήγηση, καθώς μοναδικός σκοπός του είναι η αποκάλυψη και η μετάδοση της αλήθειας, του πραγματικού

Έχοντας πλέον ολοκληρώσει την παρουσίαση των οκτώ βιβλίων του Θουκυδίδη, μπορούμε –εν είδει γενικού απολογισμού και συγκεφαλαίωσης– να προσεγγίσουμε ορισμένα ζητήματα που ανέκαθεν απασχολούσαν τους μελετητές του έργου του κορυφαίου ιστορικού.

Κατ’ αρχάς, όσον αφορά τη φυσιογνωμία του έργου, βρισκόμαστε κατά την κρατούσα αντίληψη μπροστά σε ένα σύγγραμμα ουσιαστικά ενιαίο, και όχι μπροστά σε μια απλή συνένωση διαφόρων σχεδιασμάτων, διανθισμένη με προσθήκες και παρεμβολές που έχουν πολύ διαφορετική χρονική και ιδεολογική αφετηρία. Μολονότι δεν είχε την ευκαιρία να ολοκληρώσει το συγγραφικό έργο του (θυμίζουμε ότι αυτό διακόπτεται απότομα σε ένα σημείο του όγδοου βιβλίου του), ο Θουκυδίδης κατάφερε –προοδευτικά και στο διάβα ολόκληρων δεκαετιών– να του προσδώσει έναν τέτοιο βαθμό συνοχής, που δεν επιτρέπει τον επιπόλαιο διαμελισμό του σε μικρότερα ή μεγαλύτερα κομμάτια. Μάλιστα, πολλές όψιμες ενδείξεις φανερώνουν ότι η εξιστόρηση του μεγάλου πολέμου μεταξύ Αθηναίων και Πελοποννησίων έλαβε την τελική μορφή της στα χρόνια μετά την κατάρρευση της Αθήνας (404 π.Χ.), περιλαμβάνοντας ασφαλώς πολυάριθμες σημειώσεις και επεξεργασίες παλαιότερων εποχών.

Κατά δεύτερον, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύγκριση του έργου του Θουκυδίδη με εκείνο του προδρόμου του, του Ηροδότου. Είναι ευρύτατα γνωστή και πανθομολογούμενη η αντίθεση που παρατηρείται ανάμεσα στον πρώτο, ως θεμελιωτή της αντικειμενικής ιστοριογραφίας και αμερόληπτο ερευνητή της αλήθειας, και τον δεύτερο, ως φορέα της ιωνικής διάθεσης για μια διήγηση με ανάλαφρο ύφος και άκριτη υιοθέτηση κάθε λογής παραδόσεων. Βεβαίως, το τελευταίο δε σημαίνει ότι ο Ηρόδοτος δεν είχε συναίσθηση της διαφορετικής βαρύτητας των πηγών του, ούτε ότι δεν έκανε χρήση μνημείων και επιγραφών για τη συγγραφή του έργου του. Όμως, στον Θουκυδίδη –και εδώ ακριβώς έγκειται η βαθύτερη, ουσιαστική διαφορά στη φύση των δύο μεγάλων ιστορικών– αποκλείεται αυστηρά η ευχάριστη διήγηση, καθώς μοναδικός σκοπός του είναι η αποκάλυψη και η μετάδοση της αλήθειας, του πραγματικού.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, έκδοση του 1941 με ερμηνευτικά σχόλια του αειμνήστου Ι. Θ. Κακριδή στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη.

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Α’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Β’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Γ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Δ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ε’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΣΤ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ζ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος H’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Θ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ι’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΙΑ’)