Τα πρόσφατα εγκαίνια του Adidas Arena ή Arena II μόλις λίγους μήνες πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι ήταν θυελλώδη.

«Όχι χαρτιά; Όχι Ολυμπιακοί Αγώνες!» φώναζαν περίπου 30 διαδηλωτές, κρατώντας πανό στη θέα των επισήμων, που κατέφθαναν για το μεγάλο γεγονός.

Ήταν μέλη οργανώσεων, συνδικάτων και παράτυποι μετανάστες στη Γαλλία, που δούλεψαν στην κατασκευή του σταδίου, έχοντας εξασφαλίσει μετά κόπων και απεργιών τη δέσμευση των αρχών για τη νομιμοποίησή τους.

Μέχρι και σήμερα, ωστόσο, δεν έχουν παραλάβει τα απαραίτητα έγγραφα.

Καταγγέλλουν τις γαλλικές αρχές ότι παίζουν σκοπίμως την… «κολοκυθιά».

Ένας από τους διαδηλωτές δεν έκρυψε την αγανάκτησή του, καθώς οι δυνάμεις ασφαλείας άρχισαν να τοποθετούν διαχωριστικά μεταξύ των συγκεντρωμένων και της εισόδου των ολυμπιακών εγκαταστάσεων.

«Μην ξεχνάτε ότι μας εκμεταλλεύονται εδώ και χρόνια», άρχισε να φωνάζει. «Γι’ αυτό είμαστε εδώ!».

Φευ, οι διαμαρτυρόμενοι στο Arena II δεν είναι καν οι μόνοι…

«Χωρίς να μας εκμεταλλευτούν, το Ολυμπιακό Χωριό δεν θα είχε χτιστεί στην ώρα του», λέει στον ιστότοπο Daraj ένας 40χρονος από το Μάλι.

«Το Παρίσι δεν θα μπορούσε να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες με αυτό το κόστος χωρίς εμάς».

Είναι και αυτός χωρίς χαρτιά, αν και ζει στη Γαλλία εδώ και χρόνια.

Βγάζει τα προς το ζην δουλεύοντας σε οικοδομές, χωρίς υγειονομική ασφάλιση ή ένσημα για σύνταξη.

Ζει μέσα σε ένα νομικό «κενό».

Είναι ένας από τους χιλιάδες που συμμετείχαν στην κατασκευή έργων υποδομής για τους προσεχείς Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ο ακριβής αριθμός τους παραμένει «γρίφος».

Από το 2022 μια περιφερειακή μονάδα ελέγχου υπό την εποπτεία του γαλλικού υπουργείου Εργασίας, η Uracti, έχει εξετάσει την κατάσταση 1.150 εργαζομένων σε χώρους αγώνων.

Μόνον σε μια μεγάλη κλίμακας επιθεώρηση στο εργοτάξιο του Ολυμπιακού Χωριού, στο Σεν Ντενί, αναφέρεται ότι εντόπισαν δέκα μετανάστες χωρίς χαρτιά, σε σύνολο περίπου εξήντα εργαζομένων.

Οι περισσότεροι ήταν από την Αφρική, ευάλωτοι σε διάφορους τύπους εκμετάλλευσης.

Υπεργολαβία… στις ευθύνες

«Τον Απρίλιο του 2022 άρχισα να εργάζομαι στην ανακαίνιση του Πύργου Πλεγιέλ», αφηγείται ο 40χρονος Αφρικανός από το Μαλί. Αναφέρεται σε έναν ουρανοξύστη μικτής χρήσης, που χτίστηκε το 1972 στο Σεν Ντενί, στα περίχωρα του Παρισιού, ο οποίος τώρα μετατρέπεται σε ξενοδοχείο για τη φιλοξενία των επισκεπτών των Ολυμπιακών Αγώνων.

«Δεν υπέγραψα καμία σύμβαση, οπότε δούλευα για 80 ευρώ την ημέρα, που έπαιρνα κάτω από το τραπέζι», λέει.

«Επισήμως η βάρδια μου ήταν από τις 8 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα. Όμως συχνά δούλευα υπερωρίες και έμενα μέχρι τις 11 το βράδυ».

«Αυτές οι επιπλέον ώρες δεν πληρώνονταν», διευκρινίζει. «Δεν έπαιρνα κανένα από τα επιδόματα που είναι συνηθισμένα στη Γαλλία, όπως μεταφοράς και διατροφής. Και φυσικά δεν είχα κανένα πληρωμένο ρεπό».

Εδώ καλά-καλά, επισημαίνει, έπρεπε να πληρώσει από την τρύπια τσέπη του για τον ατομικό του προστατευτικό εξοπλισμό: κράνος, μάσκα, γάντια, παπούτσια εργασίας.

«Αν είχα νόμιμη διαμονή στη Γαλλία, ο υπεύθυνος του εργοταξίου δεν θα τολμούσε να με προσλάβει χωρίς σύμβαση και στη συνέχεια να με εκμεταλλευτεί», τονίζει.

«Αλλά η ανάγκη μου να εργαστώ με έφερε σε ευάλωτη θέση»…

Το ημερομίσθιό του είναι ίσο με τον κατώτατο μισθό στη Γαλλία.

Όμως τις ημέρες που δούλευε υπερωρίες, θα μπορούσε να βγάζει σχεδόν τα διπλάσια. Εφόσον βέβαια ήταν δηλωμένος.

Η εκμετάλλευσή τους δεν θα ήταν δυνατή χωρίς υπεργολαβίες και εξωτερικές συμβάσεις, κοινές πρακτικές στον κατασκευαστικό τομέα.

Χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον (και) στην προετοιμασία των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού.

Η SOLIDEO, ο κυβερνητικός φορέας που έχει αναλάβει την κατασκευή και ανακαίνιση των ολυμπιακών υποδομών, έκανε  συμβάσεις με εταιρείες, οι οποίες στη συνέχεια ανέθεσαν μέρος των έργων σε μικρότερες εταιρείες.

Μικρότερο κόστος, μεγαλύτερα κέρδη

Η εταιρεία Bouygues για παράδειγμα -που δραστηριοποιείται κυρίως στις κατασκευές και στις τηλεπικοινωνίες- ανέθεσε σε αρκετούς υπεργολάβους την κατασκευή του σταδίου Arena II.

«Αυτοί με τη σειρά τους επέτρεψαν σε άτομα χωρίς άδεια διαμονής να εργαστούν στο εργοτάξιο, με πλαστά έγγραφα», καταγράφει σε επιτόπιο ρεπορτάζ της η γερμανική εφημερίδα Tagesspiegel.

Εκτιμάται ότι έτσι μειώνουν έως και στο μισό το εργοδοτικό κόστος.

Αυτό, ενώ οι εργαζόμενοι στις κατασκευές είναι πιο ευάλωτοι σε εργατικά ατυχήματα, παρατηρεί ο Ζαν-Αλμπέρ Γκιντού του συνδικάτου CGT, από τα μεγαλύτερα της Γαλλίας.

Όμως οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, λέει, έχουν σταματήσει να απασχολούν απευθείας τους εργαζόμενους εδώ και πολλά χρόνια.

Στην περίπτωσή του Πύργου Πλεγιέλ, φερ’ ειπείν, το έργο πήρε ο όμιλος GCC, ο οποίος τον ανέθεσε σε μια μικρότερη γαλλοτουρκική εταιρεία.

«Ο υπεύθυνος του εργοταξίου ζήτησε την ταυτότητά μου, όχι για να επιβεβαιώσει το νομικό μου καθεστώς, αλλά για να μου δώσει κάρτα εισόδου στο χώρο», λέει ο 40χρονος Τσέικνα Σαραμπούνου από το Μαλί.

«Του έστειλα μέσω WhatsApp τη φωτογραφία μιας κάρτας παραμονής, που ανήκει σε συγγενή μου, ο οποίος διαμένει νόμιμα στη Γαλλία».

«Δεν ζήτησε να δει το πρωτότυπο, όπως απαιτεί ο νόμος. Απλώς έγραψε τα στοιχεία».

Πληρωνόταν, λέει, με μετρητά ή με τραπεζική επιταγή.

Στην δεύτερη περίπτωση, επισημαίνει, «η εταιρεία δεν έγραφε το όνομα του δικαιούχου στην επιταγή, ώστε να βάλω το όνομα κάποιου άλλου για να την εξαργυρώσει για μένα».

Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, περιεργάζονται μια μακέτα στο Ολυμπιακό Κέντρο Υγρού Στίβου, στο Σεν Ντενί, στις 4 Απριλίου 2024. (REUTERS/Gonzalo Fuentes/Pool)

Γαλλικό… μοντέλο

Στο ξεκίνημα του εγχειρήματος «Παρίσι 2024», οι διοργανώτριες αρχές είχαν δεσμευτεί να κάνουν αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες καθρέφτη του «γαλλικού μοντέλου».

Τα συνδικάτα, τα εργοδοτικά σωματεία, η Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων, η SOLIDEO και η δήμαρχος του Παρισιού, Αν Ινταλγκό, υπέγραψαν ένα κοινωνικό σύμφωνο.

Υπόσχονταν να σεβαστούν τους εργατικούς νόμους και να αποφύγουν τις διακρίσεις σε βάρος των εργαζομένων.

Ήταν μια σαφής διαχωριστική γραμμή από το «μαύρο» προηγούμενο της διοργάνωσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 2022 από το Κατάρ, με σωρεία καταγγελιών για θανάτους και κακομεταχείριση εργαζόμενων μεταναστών.

Οι μήνες που ακολούθησαν δείχνουν ότι το Παρίσι δεν αποτέλεσε τελικά λαμπρό παράδειγμα.

Τηρουμένων των αναλογιών, σχολιάζει ο συνδικαλιστής Ζαν-Αλμπέρ Γκιντού, «τα δύο μοντέλα μοιράζονται τη λογική της ευαλωτότητας και της εκμετάλλευσης των αλλοδαπών εργαζομένων».

Στην περίπτωση της Γαλλίας, παρατηρεί, υπάρχει σιωπηρή έγκριση του κράτους.

«Για περίπου 20 χρόνια, εγκαταλείπει τις ευθύνες του. Αυτό είναι εμφανές, για παράδειγμα, στη μείωση των πόρων για τους ρυθμιστικούς φορείς, δίνοντας έτσι στις εταιρείες την ελευθερία να ενεργούν, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τη νομοθεσία».

«Κάθε επιθεωρητής εργασίας καλείται πλέον να παρακολουθεί 1.000 εργοτάξια ετησίως στο Παρίσι και τα προάστιά του», εξηγεί ο Αλί Τολού, εκπρόσωπος του συνδικάτου CGT στον κατασκευαστικό τομέα.

«Όμως εξαιτίας των διοικητικών καθηκόντων, όπως η σύνταξη εκθέσεων και ο έλεγχος των αρχείων εταιρειών, καθώς και οι επιτόπιες επιθεωρήσεις, ένας επιθεωρητής δεν δύναται να  παρακολουθεί περισσότερα από 200 εργοτάξια κάθε χρόνο».

Πέρα από τη γραφειοκρατία, ακόμη και ο νέος νόμος για τη μετανάστευση, που εγκρίθηκε τον περασμένο Ιανουάριο, είναι γεμάτος αντιφάσεις.

Επιτρέπει τη νομιμοποίηση εργαζομένων μεταναστών χωρίς χαρτιά, εφόσον βρίσκονται στη Γαλλία επί τουλάχιστον τρία χρόνια και έχουν εργαστεί 12 συναπτούς μήνες σε έναν κλάδο με ελλείψεις εργατικού δυναμικού.

Όμως αυτό προϋποθέτει την υπογραφή συμβάσεων εργασίας.

«Οι αλλοδαποί γίνονται αποδιοπομπαίοι τράγοι», λέει ο Γκιντού.

Headlines