Μέση Ανατολή: Μπορούν ΗΠΑ και Δύση να αποφύγουν έναν ολοκληρωτικό πόλεμο Ιράν – Ισραήλ; Η ανάλυση του BBC

Σε συναγερμό βρίσκεται όλος ο πλανήτης μετά την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ ως απάντηση στο φονικό χτύπημα στο ιρανικό προξενείο στη Συρία που είχε σαν αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους υψηλόβαθμα στελέχη των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν (IRGC), καθώς πλέον υπάρχει ο φόβος για το κατά πόσον το Τελ Αβίβ θα απαντήσει στην Τεχεράνη, κάτι που θα είχε σαν αποτέλεσμα μία περαιτέρω κλιμάκωση και διεύρυνση της σύγκρουσης.

Οι περισσότερες χώρες καλούν σε αυτοσυγκράτηση ενώ οι ΗΠΑ απέκλεισαν το ενδεχόμενο να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε ισραηλινή αντεπίθεση κατά του Ιράν, όπως δήλωσαν Αμερικανοί αξιωματούχοι.

Αν το Ισραήλ ακολουθήσει τη συμβουλή του προέδρου Μπάιντεν να μην ανταποδώσει τα χτυπήματα, η Μέση Ανατολή ίσως μπορέσει να πάρει μια ανάσα

Έτσι σε ανάλυσή του, ο συντάκτης διεθνών θεμάτων του BBC, Τζέρεμι Μπόουεν, αναφέρεται στη λεπτή κόκκινη γραμμή που βρίσκονται οι ΗΠΑ και η Δύση στην προσπάθειά τους να αποτρέψουν μία επέκταση του πολέμου.

Οι προσεκτικά διατυπωμένες δηλώσεις Ισραηλινών αξιωματούχων

Το πολεμικό υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ χρησιμοποίησε συγκεκριμένες λέξεις για να περιγράψει τις επόμενες κινήσεις του εναντίον του Ιράν και σε μία προσεκτικά διατυπωμένη δήλωση ανέφερε ότι το Τελ Αβίβ θα απαντήσει «με τον τρόπο και τη στιγμή που εμείς θα επιλέξουμε».

Ο Μπένι Γκαντζ, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης που εντάχθηκε στο πολεμικό υπουργικό συμβούλιο μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, τόνισε τη συνοχή του Ισραήλ και των δυτικών συμμάχων του.

«Το Ισραήλ εναντίον του Ιράν, ο κόσμος εναντίον του Ιράν. Αυτό είναι το αποτέλεσμα. Αυτό είναι ένα στρατηγικό επίτευγμα που πρέπει να αξιοποιήσουμε για την ασφάλεια του Ισραήλ», είπε χαρακτηριστικά.

Οι λέξεις που χρησιμοποίησε ο Γκαντζ δεν απέκλεισαν άλλη μια επίθεση σε ιρανικό στόχο ή ένα πρώτο ανοιχτό ισραηλινό χτύπημα εντός του Ιράν (το Ισραήλ έχει πλήξει επανειλημμένα το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, με κυβερνοεπιθέσεις και δολοφονίες αξιωματούχων και επιστημόνων).

Η πιο πρόσφατη κλιμάκωση του πολέμου που έχει εξαπλωθεί στη Μέση Ανατολή μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ ξεκίνησε πριν από δύο εβδομάδες, όταν το Ισραήλ επιτέθηκε στο συγκρότημα της πρεσβείας του Ιράν στη Δαμασκό. Η αεροπορική επιδρομή, την 1η Απριλίου, σκότωσε έναν υψηλόβαθμο στρατηγό, τον υπ’ αριθμόν δύο και άλλους βοηθούς του.

Η απόφαση για την επίθεση δεν ήταν συντονισμένη από τους Αμερικανούς. Το Ισραήλ πρέπει να εκτίμησε την ευκαιρία να σκοτώσει ανώτερους διοικητές του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν (IRGC) ως ένα ρίσκο που άξιζε να πάρει.

Ξεκάθαρο ότι το Ιράν θα απαντούσε

Όπως σημειώνει το BBC, δημόσια το Ισραήλ προσφέρει ένα μη πειστικό επιχείρημα ότι η παρουσία ανώτερων στρατιωτικών αξιωματικών σε διπλωματικές εγκαταστάσεις καθιστούσε το κτίριο νόμιμο στόχο. Πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι το Ιράν επέλεξε να ερμηνεύσει την αεροπορική επιδρομή ως επίθεση στο έδαφός του.

Πολύ γρήγορα έγινε σαφές ότι το Ιράν θα απαντούσε. Το μήνυμα του Ιράν δεν μεταδόθηκε με νεύματα και κλείσιμο του ματιού, αλλά με ξεκάθαρες δηλώσεις του ανώτατου ηγέτη του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.

Το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους είχαν δεχθεί αρκετές προειδοποιήσεις. Ο Μπάιντεν επέστρεψε εσπευσμένα στον Λευκό Οίκο από ένα ταξίδι στην πολιτεία του Ντέλαγουερ, ενώ το Ιράν επέλεξε να ξεκινήσει την επίθεση όχι με υπερηχητικούς βαλλιστικούς πυραύλους, αλλά με αργά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία βρίσκονταν στις οθόνες των ραντάρ για δύο ώρες καθώς πλησίαζαν τους στόχους τους.

Ένα αντιπυραυλικό σύστημα λειτουργεί μετά την εκτόξευση από το Ιράν μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων προς το Ισραήλ, όπως φαίνεται από το Άσκελον του Ισραήλ στις 14 Απριλίου 2024. (Πηγή: REUTERS/Amir Cohen)

Πρώτη επίθεση από ιρανικό έδαφος

Όπως υπογραμμίζει ο Μπόουεν, αυτή ήταν μια μεγαλύτερη επίθεση από ό,τι περίμεναν πολλοί αναλυτές. Για πρώτη φορά το Ιράν εκτόξευσε όπλα -περίπου 300 μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πυραύλους κρουζ και βαλλιστικούς πυραύλους- από το έδαφός του στο έδαφος του Ισραήλ. Σχεδόν όλοι τους σταμάτησαν από την τρομερή αεράμυνα- τις σημαντικές δυνατότητες του ίδιου του Ισραήλ, ενισχυμένες από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιορδανία.

Οι σύμμαχοί τους, ιδίως οι ΗΠΑ, τους βοήθησαν πάρα πολύ κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επανέλαβε την υπόσχεσή του για «ακλόνητη» δέσμευση στην ασφάλεια του Ισραήλ, λέγοντας ουσιαστικά «σας καλύπτουμε», όπως σημειώνει ο συντάκτης διεθνών θεμάτων του BBC.

Σε αντάλλαγμα, οι Αμερικανοί θέλουν αυτοσυγκράτηση από το Ισραήλ. Ο πρόεδρος Μπάιντεν έστειλε στον Μπενιαμίν Νετανιάχου ένα σαφές μήνυμα. Η επίθεση του Ιράν ματαιώθηκε, το Ισραήλ έχει μια νίκη, οπότε μην κλιμακώσετε περαιτέρω το θέμα απαντώντας με στρατιωτικά πλήγματα στο ιρανικό έδαφος. Ένας ανώτερος δυτικός διπλωμάτης είπε στο BBC ότι «είναι πλέον ζωτικής σημασίας να τραβήξουμε μια γραμμή, να σταματήσουμε την περαιτέρω κλιμάκωση».

Η ελπίδα του Ιράν

Η χάραξη μιας γραμμής φαίνεται να είναι και η ελπίδα του Ιράν. Έχει σηματοδοτήσει ότι η επίθεση του Ισραήλ στη Δαμασκό έχει απαντηθεί και πως θα κλιμακώσει περαιτέρω μόνο αν δεχθεί νέα επίθεση. Οι Ιρανοί φαίνεται ότι θέλουν να κατευνάσουν τις δύο εβδομάδες κρίσης και απειλών που ξεκίνησαν με το ισραηλινό χτύπημα στο διπλωματικό τους συγκρότημα στη Δαμασκό.

Ίσως, το Ιράν ήλπιζε να κάνει μεγαλύτερη ζημιά από ό,τι έκανε. Ή μπορεί να ήταν ανοιχτό σχετικά με τα σχέδιά του για να δώσει στο Ισραήλ λιγότερους λόγους να ανταποδώσει τα χτυπήματα.

Το Ιράν ήθελε να αποκαταστήσει το αίσθημα αποτροπής που έχασε όταν το Ισραήλ επιτέθηκε στο συγκρότημα στη Δαμασκό. Αυτό μπορεί να είναι πιο δύσκολο αφού το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του σταμάτησαν σχεδόν όλα τα βλήματα που εκτοξεύτηκαν προς το μέρος τους.

Αντικείμενα φαίνονται στον ουρανό πάνω από την Ιερουσαλήμ μετά την εκτόξευση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων από το Ιράν προς το Ισραήλ, στην Ιερουσαλήμ στις 14 Απριλίου 2024. (Πηγή: REUTERS/Ronen Zvulun)

Η ικανοποίηση Νετανιάχου

Δεν ήταν μια πλήρους κλίμακας επίθεση προς το Ισραήλ. Το Ιράν ενισχύει τις δυνάμεις του σε πυραύλους εδώ και χρόνια. Θα μπορούσε να έχει εκτοξεύσει πολλά περισσότερα όπλα. Η Χεζμπολάχ στο Λίβανο θα είχε συμμετάσχει σε μια ολομέτωπη επίθεση, αλλά δεν το έκανε. Η πολιτοφυλακή και το πολιτικό κίνημα του Λιβάνου είναι ο ισχυρότερος σύμμαχος του Ιράν, με ένα οπλοστάσιο πυραύλων και ρουκετών.

Ακόμα όπως σημειώνει το BBC, ο πρωθυπουργός Νετανιάχου θα μπορούσε να αντλήσει κάποια ικανοποίηση από τον τρόπο με τον οποίο η επίθεση του Ιράν απομάκρυνε τη Γάζα από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Του δίνει μια ανάπαυλα από την ανθρωπιστική καταστροφή και την αποτυχία του Ισραήλ να επιτύχει τους πολεμικούς του στόχους για την απελευθέρωση των ομήρων και τη συντριβή της Χαμάς.

Πριν από λίγες ημέρες, η διεθνής προσοχή ήταν στραμμένη στη ρήξη μεταξύ του Μπάιντεν και Νετανιάχου σχετικά με τον λιμό που δημιουργήθηκε από τον αποκλεισμό της Γάζας από το Ισραήλ. Τώρα μιλούν για ενότητα. Ο Νετανιάχου μπορεί επίσης να παρουσιάσει τον εαυτό του ως έναν αποφασιστικό και λογικό ηγέτη, τον προστάτη του λαού του, παρόλο που πολλοί εχθροί του στο Ισραήλ τον θέλουν εκτός αξιώματος, καθώς υποστηρίζουν ότι οι βιαστικές, ανασφαλείς πολιτικές του πριν από τις 7 Οκτωβρίου οδήγησαν τη Χαμάς να πιστέψει ότι το Ισραήλ ήταν ευάλωτο.

Καθόλου βέβαιο ότι οδεύουμε προς το τέλος

Όπως καταλήγει στην ανάλυσή του το BBC, αυτό που δεν έχει αλλάξει είναι ότι οι Αμερικανοί θέλουν να βρουν έναν τρόπο να σταματήσουν τη διολίσθηση προς έναν ολοκληρωτικό πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Οι κόκκινες γραμμές έχουν ξεπεραστεί – η επίθεση του Ισραήλ σε διπλωματικό χώρο και η άμεση επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ. Αμέσως, ορισμένοι ισραηλινοί δεξιοί απαίτησαν απάντηση. Αυτές οι εκκλήσεις δεν θα σταματήσουν.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν συναντάται με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου (Πηγή: REUTERS/Evelyn Hockstein)

Η δουλειά των διπλωματών στην G7 θα είναι να αποτρέψουν την περιοχή να εισέλθει σε μια επιζήμια ευρύτερη σύγκρουση. Η διολίσθηση ήταν αργή, αλλά και σταθερή και προς μία κατεύθυνση, προς την καταστροφή, στους έξι μήνες από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ.

Αν το Ισραήλ ακολουθήσει τη συμβουλή του προέδρου Μπάιντεν να μην ανταποδώσει τα χτυπήματα, η Μέση Ανατολή ίσως μπορέσει να πάρει μια ανάσα. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτό είναι το τέλος αυτού του επικίνδυνου επεισοδίου.