Πυρηνικός χειμώνας: Τι είναι και τι μπορεί να προκαλέσει στην ανθρωπότητα

Οι φωνές που προειδοποιούσαν για το ξέσπασμα ενός πυρηνικού πολέμου, οι οποίες σίγησαν όταν τελείωσε ο Ψυχρός Πόλεμος, ακούγονται ξανά στον πλανήτη τα τελευταία δύο χρόνια.

Η Ρωσία και το Ισραήλ, που διαθέτουν πυρηνικά όπλα, βρίσκονται σε πόλεμο, ενώ άγνωστο παραμένει εάν το Ιράν ήδη διαθέτει πυρηνικά όπλα και απλώς δεν το έχει ανακοινώσει. Επισήμως, πάντως, η Τεχεράνη έχει δηλώσει ότι θα διαθέτει πάρα πολύ σύντομα.

Τι είναι ο Πυρηνικός Χειμώνας

Με τον επιστημονικό όρο «πυρηνικός χειμώνας» περιγράφεται η περιβαλλοντική καταστροφή που αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι πιθανότατα θα προέκυπτε από τις εκατοντάδες πυρηνικές εκρήξεις που θα εκδηλώνονταν σε έναν πυρηνικό πόλεμο.

Οι καταστροφικές συνέπειες του φωτός, της θερμότητας, της έκρηξης και της ακτινοβολίας που προκαλούνται από τις πυρηνικές εκρήξεις ήταν γνωστές από καιρό στους επιστήμονες, αλλά οι έμμεσες επιπτώσεις τέτοιων εκρήξεων στο περιβάλλον παρέμεναν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες επί δεκαετίες.

Στη δεκαετία του 1970, ωστόσο, αρκετές μελέτες υποστήριξαν ότι το στρώμα του όζοντος στη στρατόσφαιρα -που προστατεύει τους ζωντανούς οργανισμούς από μεγάλο μέρος της επιβλαβούς υπεριώδους ακτινοβολίας του Ήλιου- μπορεί να εξαντληθεί από τις μεγάλες ποσότητες οξειδίων του αζώτου που παράγονται από πυρηνικές εκρήξεις.

Περαιτέρω μελέτες υπέθεσαν ότι μεγάλες ποσότητες σκόνης που θα εκτοξεύονταν στην ατμόσφαιρα από πυρηνικές εκρήξεις θα μπορούσαν να εμποδίσουν το ηλιακό φως να φτάσει στην επιφάνεια της Γης, οδηγώντας σε προσωρινή ψύξη του αέρα.

Στη συνέχεια, οι επιστήμονες άρχισαν να λαμβάνουν υπ’ όψιν τον καπνό που θα παραγόταν από τεράστια δάση που θα καίγονταν από πυρηνικά και το 1983 μια φιλόδοξη μελέτη, γνωστή ως μελέτη TTAPS (από τα αρχικά των επωνύμων των συγγραφέων της, RP Turco, OB Toon, TP Ackerman, JB Pollack και Carl Sagan), έλαβαν υπ’ όψιν τον κρίσιμο παράγοντα του καπνού και της αιθάλης που προέρχονται από την καύση καυσίμων πετρελαίου και πλαστικών σε πόλεις όπου έχουν καταστραφεί από πυρηνικά (Ο καπνός από τέτοια υλικά απορροφά το φως του ήλιου πολύ πιο αποτελεσματικά από τον καπνό από την καύση ξύλου).

Η μελέτη TTAPS επινόησε τον όρο «πυρηνικός χειμώνας» και οι δυσοίωνες υποθέσεις της σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός πυρηνικού πολέμου τέθηκαν υπό εντατική μελέτη, τόσο από τις αμερικανικές όσο και από τις σοβιετικές επιστημονικές κοινότητες.

Πυροκαταιγίδες

Η βασική αιτία του πυρηνικού χειμώνα, όπως υπέθεσαν οι ερευνητές, θα ήταν οι πολυάριθμες και τεράστιες βολίδες που προκαλούνται από την έκρηξη πυρηνικών κεφαλών. Αυτές οι βολίδες θα άναβαν τεράστιες ανεξέλεγκτες φωτιές (πυροκαταιγίδες) πάνω από όλες τις πόλεις και τα δάση που θα βρίσκονταν εντός της εμβέλειάς τους.

Μεγάλα νέφη καπνού, αιθάλης και σκόνης θα στέλνονταν ψηλά από αυτές τις πυρκαγιές. Θα ανυψώνονταν μέσω της δικής τους θερμότητας σε μεγάλα υψόμετρα, όπου θα θα ήταν πιθανόν να περιπλανώνται επί εβδομάδες προτού επανέλθουν στις αρχικές θέσεις τους ή πέσουν από την ατμόσφαιρα επάνω στο έδαφος.

Αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια τόνοι αυτού του καπνού και αιθάλης θα καθοδηγούνταν από ισχυρούς ανέμους, από δυτικούς προς ανατολικούς, έως ότου σχηματίσουν μια ομοιόμορφη ζώνη σωματιδίων που θα περικύκλωνε το βόρειο ημισφαίριο από 30° έως 60° γεωγραφικό πλάτος. Αυτά τα πυκνά μαύρα σύννεφα θα μπορούσαν να αποκλείσουν όλο το φως του Ήλιου ακόμη κι επί αρκετές εβδομάδες. Ως αποτέλεσμα, οι επιφανειακές θερμοκρασίες θα έπεφταν για μερικές εβδομάδες, ίσως έως και 11° έως 22° C (20° έως 40° F).

Οι συνθήκες του ημισκότους, οι φονικοί παγετοί και οι χαμηλές θερμοκρασίες, σε συνδυασμό με υψηλές δόσεις ακτινοβολίας από την πυρηνική πτώση, θα διέκοπταν τη φωτοσύνθεση των φυτών κι έτσι θα μπορούσαν να καταστρέψουν μεγάλο μέρος της βλάστησης και της ζωικής ζωής της Γης.

Το ακραίο κρύο, τα υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας και η εκτεταμένη καταστροφή βιομηχανικών, ιατρικών και μεταφορικών υποδομών, αλλά και προμηθειών τροφίμων και καλλιεργειών, θα προκαλούσαν τεράστιο αριθμό θανάτων από την πείνα, την έκθεση και τις ασθένειες. Έτσι, ένας πυρηνικός πόλεμος θα μπορούσε να μειώσει τον ανθρώπινο πληθυσμό της Γης σε ένα κλάσμα των προηγούμενων αριθμών του.

Σημειώνεται ότι το Ισραήλ δεν παραδέχεται δημόσια πως διαθέτει πυρηνικά όπλα, αν και η Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων υπολογίζει ότι το Ισραήλ έχει περίπου 90 πυρηνικές κεφαλές.