Η Γερμανία, οι «τζαμπατζήδες» στα ΜΜΜ και ένας σκληρός νόμος

Για την οργάνωση Freiheitsfonds, η 10η Απριλίου ήταν άλλη μια «Ημέρα Ελευθερίας» στη Γερμανία.

«Θέλουμε να απελευθερώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα βρίσκονται στη φυλακή, λόγω επιβίβασης σε μέσο μαζικής μεταφοράς χωρίς εισιτήριο», ανέφερε σε ανακοίνωσή της.

Η οργάνωση αναλαμβάνει δράση με την καταβολή χρημάτων.

Δεν ήταν καν η πρώτη σχετική πρωτοβουλία.

Αυτή τη φορά βοήθησε στην αποφυλάκιση 83 ατόμων.

Είθισται να αναφέρονται συλλήβδην ως «τζαμπατζήδες», καθώς συνελήφθησαν να χρησιμοποιούν λεωφορεία, τρένα ή τραμ χωρίς να έχουν πληρώσει εισιτήριο.

Στη Γερμανία αυτό δεν συνεπάγεται απλά την επιβολή προστίμου.

Βάσει του ποινικού κώδικα και ειδικότερα μια διάταξης που ισχύει από το 1935 και την εποχή του Γ’ Ράιχ, η εισιτηριοδιαφυγή θεωρείται αδίκημα, που επισύρει και ποινή φυλάκισης.

Το επίμαχο άρθρο 265α παραμένει μέχρι και σήμερα σε ισχύ.

Το μόνο που έχει αλλάξει είναι η μείωση της μέγιστης ποινής, από ένα έτος, σε έξι μήνες.

Επιβάλλεται σε κατ’ εξακολούθηση παραβάτες ή κατόπιν άσκησης δίωξης για μη είσπραξη του προβλεπόμενου προστίμου.

Το αποτέλεσμα είναι να πλήττονται δυσανάλογα οι οικονομικά πιο ευάλωτοι.

Συνολικά υπολογίζεται ότι περίπου το 3,5% των επιβατών στη Γερμανία χρησιμοποιεί τα ΜΜΜ χωρίς εισιτήριο.

Σχεδόν 90.000 καταγγέλλονται στην αστυνομία γι’ αυτό το λόγο κάθε χρόνο.

Οι περισσότεροι εξ αυτών δεν καταλήγουν στη φυλακή. Πληρώνουν το πρόστιμο και τέλος.

Υπάρχουν ωστόσο εκείνοι που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα ούτε να αγοράσουν εισιτήριο. Στην πλειονότητά τους, καταλήγουν πίσω από τα κάγκελα.

«Ένας στους επτά που παίρνουν πρόστιμο για το αδίκημα οδηγείται στη φυλακή», αναφέρει η Freiheitsfonds.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της, πλήττονται κυρίως άνεργοι (87%), άτομα χωρίς μόνιμο τόπο διαμονής (15%) καθώς και όσοι έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας, με αυτοκτονικές τάσεις (15%).

Η φυλάκισή τους, υπογραμμίζει, κοστίζει στο κράτος περί τα 100-200 ευρώ ανά άτομο την ημέρα.

Συνολικά, οι έγκλειστοι αυτής της κατηγορίας υπολογίζονται σήμερα σε περίπου 1.100 άτομα.

Σιδηροδρομικός σταθμός στο Βερολίνο (REUTERS/Nadja Wohlleben)

Αναλαμβάνοντας δράση

Η ονομασία Freiheitsfonds μεταφράζεται στα ελληνικά «Ταμείο Ελευθερίας».

Πρόκειται για μια πρωτοβουλία πολιτών, που χρονολογείται από τον Δεκέμβριο του 2021.

Βασίστηκε στη διαπίστωση ότι στο γερμανικό νομικό σύστημα υπάρχει «παραθυράκι», που επιτρέπει την αποπληρωμή προστίμου ενός καταδικασθέντα από τρίτους.

Προς τούτο, λοιπόν, συλλέγει δωρεές για την εξαγορά της ελευθερίας κρατουμένων λόγω εισιτηριοδιαφυγής.

«Συχνά δεν είναι καθόλου ακριβό, καθώς το να ταξιδεύει κάποιος χωρίς εισιτήριο είναι το λεγόμενο “αδίκημα φτώχειας” και τα δικαστήρια γνωρίζουν ότι οι ενδιαφερόμενοι είναι άνθρωποι με λίγα χρήματα», εξηγεί η οργάνωση σε ανάρτηση.

Όμως «αν εκ των προτέρων κάποιος δεν έχει αρκετά χρήματα για εισιτήριο, δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά τα πρόστιμα, τα οποία αθροίζονται βάσει του αριθμού των ημερήσιων ποινών», επισημαίνει.

«Δεν είναι σε θέση να πληρώσουν και ως εκ τούτου πρέπει να πάνε φυλακή».

Από την ίδρυσή της μέχρι τις 10 Απριλίου, η Freiheitsfonds είχε συγκεντρώσει πάνω από 877.500 ευρώ.

Χρησιμοποιήθηκαν για την αποφυλάκιση συνολικά 944 ατόμων, ακυρώνοντας αθροιστικά 183 έτη φυλάκισης.

«Και επειδή κάθε μέρα κράτησης κοστίζει στους φορολογούμενους περίπου 150 ευρώ ανά κρατούμενο, η πρωτοβουλία μας εξοικονομεί και χρήματα στο κράτος», υπογραμμίζει.

Στα σχεδόν δυόμισι χρόνια της δράσης της, τα υπολογίζει σε 14,2 εκατομμύρια ευρώ.

Η Freiheitsfonds διεξάγει παράλληλα εκστρατεία συλλογής υπογραφών, ζητώντας την άμεση ακύρωση του επίμαχου νόμου περί ποινικοποίησης της εισιτηριοδιαφυγής.

«Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να επενδυθούν 40 εκατατομμύρια ευρώ σε σημερινά έξοδα φυλακής, σε φθηνότερα κοινωνικά εισιτήρια», αναφέρει.

Μακροπρόθεσμα, μάλιστα, η οργάνωση θεωρεί ότι πρέπει να καταστεί δυνατή η δωρεάν χρήση των ΜΜΜ.

Η γερμανική Ένωση Εταιρειών Μεταφορών έχει φυσικά εντελώς αντίθετη γνώμη.

Αντιτίθεται στα σχέδια του γερμανικού υπουργείου Δικαιοσύνης για υποβάθμιση του αδικήματος της εισιτηριοδιαφυγής.

Οι απώλειες εσόδων λόγω αυτής της πρακτικής, αναφέρει, κυμαίνονται από 750 εκατομμύρια έως περίπου ένα δισεκατομμύριο ευρώ σε εθνικό επίπεδο, επιδεινώνοντας προβλήματα σε ήδη επισφαλείς εποχές.

Σχεδόν το 3,5% των επιβατών στη Γερμανία χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς χωρίς εισιτήριο. (REUTERS/Nadja Wohlleben)

Αλλάζοντας τακτική

Αν και σε ομοσπονδιακό επίπεδο δεν έχουν ληφθεί μέτρα στη Γερμανία, πολλές τοπικές αρχές αναλαμβάνουν δράση.

Στο Μπρεμερχάφεν, στο κρατίδιο της Βρέμης, η εταιρεία δημόσιων συγκοινωνιών έχει να κάνει μήνυση για εισιτηριοδιαφυγή από το 2012.

Το κάνει όχι από αλτρουισμό, αλλά για λόγους υψηλού κόστους, δυσανάλογου ως προς τα όποια οικονομικά οφέλη.

Η πόλη της Βρέμης ακολούθησε το παράδειγμα το 2022, καθώς η άσκηση δίωξης έχει κόστος τουλάχιστον 32.000 ευρώ ανά περίπτωση.

Αντίθετα, έχει δοθεί η δυνατότητα μειωμένου εισιτηρίου στους οικονομικά ασθενέστερους πολίτες.

Στο Ντίσελντορφ χρειάστηκε να δοθεί πολιτική μάχη μέχρι η τοπική εταιρεία δημόσιων συγκοινωνιών να υποχρεωθεί σε παραίτηση από μηνύσεις κατά παραβατών.

Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ από πέρυσι.

Στα ίδια βήματα κινήθηκαν έκτοτε η πρωτεύουσα του κρατιδίου της Έσσης, το Βισμπάντεν.

Το Μίνστερ στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, μια από τις παλιές πανεπιστημιουπόλεις της Γερμανίας.

Φέτος, σειρά είχαν η Κολωνία και το Χάλε, η μεγαλύτερη πόλη στο γερμανικό κρατίδιο Σαξονία-Άνχαλντ.

Στην δε Καρλσρούη, το δημοτικό συμβούλιο ενέκρινε από τον περασμένο Φεβρουάριο σχετική απόφαση.

Εκκρεμεί η υλοποίησή της, με τη σύμφωνη γνώμη του τοπικού Εποπτικού  Συμβουλίου.

Τα άτομα που η Freiheitsfonds απελευθέρωσε την Τετάρτη, 10 Απριλίου, εξέτιαν ποινές σε φυλακές της Βάδης-Βυρτεμβέργης, της Βαυαρίας, του Βερολίνου, του Αμβούργου, της Έσσης, της Κάτω Σαξονίας, της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, της Ρηνανίας-Παλατινάτου, της Σαξονίας, της Σαξονίας-Άνχαλτ και της Θουριγγίας.

Η μέγιστη ποινή, αναφέρεται, ήταν 618 ημέρες.

«Μέχρι σήμερα οι άνθρωποι συχνά τιμωρούνται πιο αυστηρά επειδή χρησιμοποιούν μέσα μαζικής μεταφοράς χωρίς να έχουν αγοράσει εισιτήριο, υπογραμμίζει η Freiheitsfonds, «από ό,τι για παράδειγμα όσοι οδηγούν μεθυσμένοι»…