«Χίλιοι λόγοι για να φύγεις» – Γιατί το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης της ΕΕ δεν αποτελεί «μαγική λύση»

Ιστορικό κατά τους υποστηρικτές του, πολύ μαλθακό κατά τους ακροδεξιούς -που εποφθαλμιούν σημαντικά κέρδη στις επερχόμενες ευρωεκλογές– απάνθρωπα σκληρό, σε βαθμό θεσμικής οπισθοδρόμησης κατά τα αριστερά κόμματα και οργανώσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωματών.

Σε κάθε περίπτωση η πλήρης αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τη μετανάστευση έχει μπει στην τελική ευθεία.

Στο φόντο της μεταναστευτικής κρίσης του 2015, πολυετούς καθυστέρησης και εν μέσω αντεγκλήσεων στις τάξεις των «27», που δεν έχουν ακόμη κοπάσει, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε προ ημερών το νέο Σύμφωνο της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.

Το «πράσινο φως» δόθηκε λίγο πριν διαλυθεί το σώμα με την παρούσα σύνθεση και με την επίγνωση ότι το επόμενο μπορεί να είναι ακόμη πιο σκληροπυρηνικό.

Απομένει τώρα η τελική τυπική έγκριση κειμένου από το Συμβούλιο της ΕΕ.

Οι κανόνες θα τεθούν σε ισχύ μετά τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναμένεται να αρχίσουν να εφαρμόζονται σε δύο χρόνια.

Στην πράξη θα δοκιμαστούν από τον βαθμό που τα κράτη-μέλη θα εκπληρώνουν τις νέες υποχρεώσεις τους, αλλά και το επίπεδο συνεργασίας με τρίτες χώρες.

Αναλυτές, οργανώσεις και ειδικοί επισημαίνουν το αυτονόητο.

Η μείωση του αριθμού των αιτούντων άσυλο δεν εξαρτάται απλά από νέα, ακόμη πιο περιοριστικά μέτρα, αλλά από τον βαθμό μετρίασης των δεινών που ωθούν τους ανθρώπους στον ξεριζωμό από τους δικούς τους τόπους.

Σε μια εποχή αβεβαιότητας, πολέμων, έξαρσης των ανισοτήτων και του αυταρχισμού, οικονομικής επισφάλειας και αλλαγής των δεδομένων διαβίωσης από την κλιματική κρίση, η τάση αυτή μοιραία αυξάνεται.

Την περσινή χρονιά οι αιτήσεις ασύλου στην ΕΕ έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο από το 2015 και η μεγαλύτερη αύξηση παράτυπων διελεύσεων σε βάθος επταετίας.

Οι προσωπικές ιστορίες ανθρώπων από την υποσαχάρια Αφρική, που κατάγραψε σε πρόσφατο ρεπορτάζ το Studio Yafa καταδεικνύουν γιατί οι αριθμοί θα συνεχίσουν να αυξάνονται, χωρίς βιώσιμες λύσεις.

Ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα διαμαρτύρονται έξω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πριν από την ψηφοφορία για το Σύμφωνο περί Μετανάστευσης και Ασύλου (REUTERS/Johanna Geron)

«Κανείς δεν εγκαταλείπει την πατρίδα του χωρίς λόγο»

Σχεδόν 1.200 χιλιόμετρα από τη Νιαμέι, την πρωτεύουσα του Νίγηρα, βρίσκεται η πόλη Αρλίτ.

Είναι διάσημη για δύο πράγματα: τα κοιτάσματα ουρανίου και ως ζώνη διέλευσης μεταναστών προς τη Βόρεια Αφρική και, από εκεί, προς την Ευρώπη.

Ο 26χρονος Αντάμα από την Μπουρκίνα Φάσο ζει εκεί σε ένα αυτοσχέδιο γκέτο.

Έχουν περάσει πάνω από δύο χρόνια από τότε που έφυγε από την πατρίδα του.

Στην πρώτη του προσπάθεια να φτάσει στην Ευρώπη μέσω της Μεσογείου λίγο έλειψε να πνιγεί.

«Στη βάρκα μας, που βυθίστηκε, υπήρχαν γυναίκες και παιδιά ηλικίας 5 ή 6 ετών. Κανένα δεν επέζησε», αφηγείται.

Ο ίδιος σώθηκε από Αλγερινούς λιμενοφύλακες. Φυλακίστηκε και υπέστη κακοποίηση.

Τελικά αποφυλακίστηκε.

Οι αλγερινές αρχές τον άφησαν μαζί με άλλους μετανάστες λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα με τον Νίγηρα.

Παρά το ότι βρέθηκε τόσο κοντά στον θάνατο και τα όσα έζησε ακόμη τον στοιχειώνουν, ο Αντάμα δηλώνει αποφασισμένος να ξανακάνει το επικίνδυνο ταξίδι.

«Είμαι πεπεισμένος ότι υπάρχει μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη για μένα», λέει.

«Κανείς δεν εγκαταλείπει την πατρίδα του χωρίς λόγο».

«Στη δική μου χώρα μου υπάρχουν ένοπλες τρομοκρατικές ομάδες και αστάθεια».

Θα θεωρούσε προσωπική αποτυχία του, τονίζει, εάν αναγκαζόταν να επιστρέψει στην Μπουρκίνα Φάσο χωρίς να έχει ζήσει στην Ευρώπη.

Η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και ο Νίγηρας βρίσκονται στη δίνη τζιχαντιστικών ομάδων και αποσταθεροποίησης την τελευταία δεκαετία.

Ο ήχος από τις κάννες των όπλων έχει ωθήσει εκατομμύρια ανθρώπους να πάρουν τους δρόμους της μετανάστευσης.

Ως επί το πλείστον, μετεγκαθίστανται εντός των εθνικών συνόρων.

Μόνο στη Μπουρκίνα Φάσο ο αριθμός των εσωτερικά εκτοπισμένων έφτασε τα 2,2 εκατομμύρια άτομα στα τέλη του περασμένου έτους.

Όμως οι ευκαιρίες για ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή είναι λιγοστές.

Είτε στα πολυπληθή αστικά κέντρα, όπου δύσκολα βρίσκει κανείς μια θέση εργασίας, είτε ακόμη και στην ύπαιθρο.

Μετανάστες περιμένουν κοντά στο λιμάνι στο νησί Λαμπεντούζα, για να μεταφερθούν στην ηπειρωτική Ιταλία (REUTERS/Yara Nardi)

Χωρίς «θέση στον ήλιο»

Οι δουλειές στα ορυχεία χρυσού ή ουρανίου είναι εξουθενωτικές και ανυπόφορες, ενώ η γη γίνεται όλο και πιο δύσκολο να καλλιεργηθεί και να αποδώσει.

Ειδικά στο κεντρικό Σαχέλ, μια ημίξηρη περιοχή της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας, οι ευκαιρίες γίνονται ακόμη πιο λίγες από την κλιματική κρίση.

Οι περισσότεροι κάτοικοί της απασχολούνται στη γεωργία και στην κτηνοτροφία.

Κατά μέσο όρο, το 78% του ενεργού πληθυσμού της περιοχής εξαρτάται από αυτούς τους δύο τομείς.

Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά υψηλότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο (27%), την υποσαχάρια Αφρική (53%) και τα κράτη που είναι εύθραυστα και πλήττονται από συγκρούσεις (47%).

Όμως τα όλο και πιο συχνά ακαραία καιρικά φαινόμενα -από τις ξαφνικές πλημμύρες μέχρι την παρατεταμένη ξηρασία- ωθούν τους αγρότες να εγκαταλείψουν τα χωριά τους.

«Ξέρουμε ότι δεν θα έχουμε επαρκείς σοδειές για να επιβιώσουμε το υπόλοιπο του έτους», λέει η Μίρα, μια γυναίκα που ζει σε ένα χωριό του Νίγηρα.

Ο σύζυγός της έχει ήδη φύγει.

Πέρασε τα σύνορα με τη Νιγηρία, όπου βρήκε δουλειά.

Τα περισσότερα χρήματα που κερδίζει τα στέλνει πίσω στην οικογένειά του, για να τη θρέψει.

Σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης του ΟΗΕ και της Αφρικανικής Ένωσης σχετικά με τους λόγους μετανάστευσης, τα οικονομικά ζητήματα βρίσκονται στην κορυφή της λίστας.

«Λόγω της κλιματικής αλλαγής και της κακής διακυβέρνησης, οι νέοι Αφρικανοί θέλουν να φύγουν για να αναζητήσουν αλλού ένα καλύτερο μέλλον», παρατηρεί ο Ουσμάνε Ντιάρα, πρόεδρος της Ένωσης Εκτοπισμένων του Μάλι.

«Αυτό είναι που οδηγεί, μεταξύ άλλων, στην παράτυπη μετανάστευση», τονίζει.

Όπως πολλοί άλλοι, δεν πιστεύει ότι για να αμβλυνθεί το φαινόμενο αρκεί η λήψη μέτρων κατά της διακίνησης μεταναστών.

Θα αλλάξουν απλά οι διαδρομές των μεταναστευτικών ροών, όχι όμως και οι αιτίες.