Golden Visa: Κάποτε «ευλογία», πλέον χάνουν την λάμψη τους – Τα υψηλά ενοίκια και οι απρόσιτες τιμές ακινήτων

Απιαστο όνειρο έχει γίνει η απόκτηση στέγης στην Ευρώπη, με τους μισθούς να έχουν «παγώσει» ενώ οι τιμές στα ακίνητα ολοένα και αυξάνονται.

Η Ισπανία, η Ιρλανδία , η Πορτογαλία και η Ελλάδα είναι ανάμεσα στις χώρες που αναζητούσαν άμεσα λύσεις για την στεγαστική κρίση, προσφέροντας βίζες στο απόγειο της κρίσης χρέους της Ευρώπης το 2012 για να βοηθήσουν στην κάλυψη των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού.

Όταν η Ana Jimena Barba, μια νεαρή γιατρός, άρχισε να εργάζεται σε ένα νοσοκομείο στη Μαδρίτη πέρυσι, μετακόμισε με τους γονείς της μισή ώρα έξω από την πόλη μέχρι να μπορέσει να εξοικονομήσει αρκετά για να αγοράσει το δικό της σπίτι. Όταν όμως άρχισε να κοιτάζει σπίτια στο ίδιο χωριό, σχεδόν τα πάντα κόστιζαν πάνω από 500.000 ευρώ.

Το ποσό —σχεδόν 20 φορές μεγαλύτερο από τον μέσο ετήσιο μισθό στην Ισπανία— συμβαίνει να αντιστοιχεί στο κόστος της «χρυσής βίζας» της χώρας, ενός προγράμματος που προσφέρει διαμονή σε πλούσιους αλλοδαπούς που αγοράζουν ακίνητα εκεί. Μετά από μια δεκαετία, το πρόγραμμα έχει δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις, αλλά βοήθησε επίσης να πυροδοτήσει μια τρομακτική στεγαστική κρίση για τους πολίτες του.

Αντιμέτωπη με την αυξανόμενη πίεση για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης της, η Ισπανία δήλωσε αυτόν τον μήνα ότι θα καταργήσει τις χρυσές βίζες.

Μόνο η Ισπανία έχει εκδώσει 14.576 βίζες που συνδέονται με πλούσιους αγοραστές που πραγματοποιούν επενδύσεις σε ακίνητα άνω των 500.000 ευρώ.

Αλλά οι τιμές που μπορούν να αντέξουν οικονομικά στριμώχνουν ανθρώπους όπως η Δρ. Barba από μια αγορά που είχε ήδη διογκωθεί πολύ από την άνοδο της Airbnb και την προσέλκυση επενδυτών της Wall Street.

«Η πρόσβαση στη στέγαση πρέπει να είναι δικαίωμα αντί για κερδοσκοπική επιχείρηση», είπε ο Πέδρο Σάντσεθ, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, σε ομιλία του αυτόν τον μήνα καθώς ανακοίνωσε το τέλος του προγράμματος χρυσής βίζας της χώρας.

«Οι μεγάλες πόλεις αντιμετωπίζουν πολύ πιεσμένες αγορές και είναι σχεδόν αδύνατο να βρει κανείς αξιοπρεπή στέγαση για όσους ήδη ζουν, εργάζονται και πληρώνουν τους φόρους τους».

Οι βίζες διευκολύνουν τα άτομα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης να αγοράσουν το δικαίωμα προσωρινής διαμονής, μερικές φορές χωρίς να χρειάζεται να ζουν στη χώρα. Επενδυτές από την Κίνα, τη Ρωσία και τη Μέση Ανατολή συνέρρεαν για να αγοράσουν ακίνητα μέσω αυτών, σύμφωνα με τους  New York Times.

Τα τελευταία χρόνια, Βρετανοί υπήκοοι ακολούθησαν το παράδειγμά τους στον απόηχο του Brexit, άρπαξαν σπίτια στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία, ενώ ένας αυξανόμενος αριθμός Αμερικανών προσπαθούν να απολαύσουν έναν τρόπο ζωής που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά στις μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ.

Ωστόσο, τα προγράμματα χρυσής βίζας καταργούνται σταδιακά ή κλείνουν σε όλη την Ευρώπη καθώς οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αναιρέσουν τη ζημιά στην αγορά κατοικίας. Και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αξιωματούχοι της ΕΕ προέτρεψαν τις κυβερνήσεις να τις τερματίσουν, προειδοποιώντας ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ξέπλυμα χρήματος, φοροδιαφυγή και ακόμη και οργανωμένο έγκλημα.

Η Πορτογαλία, η οποία έχει αποκομίσει περισσότερα από 5,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις από τις βίζες, τροποποίησε το πρόγραμμά της τον Οκτώβριο για να αφαιρέσει την ακίνητη περιουσία ως επένδυση για να μειώσει τις κερδοσκοπικές αγορές και να δροσίσει την υπερθερμασμένη αγορά κατοικίας. Μια εισροή αλλοδαπών έχει εκτοπίσει χιλιάδες Πορτογάλους πολίτες χαμηλού εισοδήματος από τα σπίτια τους σε πόλεις όπως η Λισαβόνα.

Οι χρυσές βίζες και η Ελλάδα

Η Ελλάδα, μια από τις τελευταίες χώρες στην Ευρώπη που προσφέρει χρυσή βίζα, αυξάνει το όριο ξένων επενδύσεών της σε 800.000 € από 500.000 € στην περιοχή της Αθήνας και σε δημοφιλή νησιά, όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη.

Ο πρωθυπουργός της χώρας, Κυριάκος Μητσοτάκης, αναγνώρισε τις σοβαρές ελλείψεις κατοικιών και την πίεση στις αγορές ενοικίων, ειδικά γύρω από την Αθήνα, αλλά είπε ότι η κυβέρνηση εξακολουθεί να θέλει να προσελκύσει επενδυτές. Η Ελλάδα συγκέντρωσε επενδύσεις 4,3 δισεκατομμυρίων ευρώ από τις βίζες μόνο από το 2021 έως το 2023.

Μια έκθεση που κυκλοφόρησε από το Ινστιτούτο Οικονομικών της Εργασίας τον Μάρτιο ανέφερε ότι τα προγράμματα βίζας συνέβαλαν στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες που τα προσφέρουν.

Ωστόσο, οι κυβερνήσεις πρέπει να επιτύχουν «μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της αποκομιδής οικονομικών οφελών και της διασφάλισης έναντι πιθανών κινδύνων», συμπεριλαμβανομένου του ξεπλύματος χρήματος και της ανεξέλεγκτης εξευγενισμού, αναφέρει η έκθεση.

Το gentrification

Το gentrification έχει εξαπλωθεί σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις εδώ και δεκαετίες, αλλά η άνοδος της Airbnb και άλλων παρόχων βραχυπρόθεσμης ενοικίασης έχει επιταχύνει την κρίση προσιτότητα στέγασης. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα στις χώρες που επλήγησαν από την κρίση χρέους της Ευρώπης, όπου οι ιδιοκτήτες ακινήτων ανακάλυψαν ότι μπορούσαν να κερδίσουν περισσότερα ενοικιάζοντας σε τουρίστες παρά σε ντόπιους των οποίων τα οικονομικά είχαν πιεστεί από τα προγράμματα λιτότητας.

Στην Ελλάδα, η οποία αρχικά χορήγησε στους αλλοδαπούς βίζα παραμονής πενταετίας εάν επένδυαν 250.000 ευρώ, πολλές καταχωρήσεις διαμερισμάτων και κατοικιών στην Αθήνα και στα ελληνικά νησιά αυξήθηκαν ξαφνικά από τις τιμές ευκαιρίας στα 250.000 ευρώ, πολύ απρόσιτες για τους περισσότερους Έλληνες.

Το σχέδιο δελέασε ιδιαίτερα τους Κινέζους υπηκόους, με πολλούς να πετούσαν στην Αθήνα μεταφέροντας βαλίτσες φορτωμένες με μετρητά . Κινεζικές επενδυτικές εταιρείες αγόρασαν επίσης κτίρια σε γειτονιές χαμηλού εισοδήματος και περιοχές με φοιτητικές κατοικίες, ανακαινίζοντας διαμερίσματα και μεταπωλώντας τα σε άτομα που ζητούν βίζα. Σήμερα, ολόκληρες πολυκατοικίες ακόμη και σε κάποτε ανεπιθύμητες ζώνες εντός και γύρω από την Αθήνα ανήκουν σε μεγάλο βαθμό σε ξένους.

«Οι τιμές που αυξάνονται από τις χρυσές βίζες δεν έχουν μειωθεί», είπε στους NYT η Laura McDowell. «Οι Έλληνες δεν μπορούν να ανταποκριθούν».