Literature 22 Απριλίου 2024 | 10:30

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΚΒ’)

Εισχωρώντας στην ουσία των πραγμάτων, ο Θουκυδίδης καταφέρνει να αναδείξει το μόνιμο πίσω από το μεταβλητό, το επαναλήψιμο πίσω από το μοναδικό

Το γεγονός ότι εξιστορεί σύγχρονα γεγονότα επιτρέπει ασφαλώς στον Θουκυδίδη να έχει στη διάθεσή του περισσότερα και πλέον αξιόπιστα μέσα απ’ ό,τι ο Ηρόδοτος για τα Μηδικά. Ωστόσο, ακόμα και εκεί όπου στρέφεται προς το παρελθόν, σε λιγότερο ή περισσότερο απομακρυσμένες χρονικές περιόδους, τα βήματά του είναι σαφώς πιο μεθοδικά από εκείνα του Ηροδότου, καθώς πάντα και παντού αναζητά ένα στέρεο έδαφος. Όπως έχουμε προαναφέρει, στις παρεκβάσεις του αυτές ο Θουκυδίδης οδηγείται στο εικός, στο πιθανοφανές ή κατά πάσαν πιθανότητα αναμενόμενο, εφαρμόζοντας –υπό την επίδραση προφανώς της σοφιστικής– τη μέθοδο τού εικάζειν (ερευνώ και εξάγω συμπεράσματα με τη συνδρομή της λογικής και επί τη βάσει συγκεκριμένων δεδομένων).

Τασσόμενος υπέρ της απόρριψης αναξιόπιστων πληροφοριών που μεταδίδονται διά του προφορικού λόγου και διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, ο Θουκυδίδης αντιπαραβάλλει τη μεθοδική ερευνητική εργασία του με τη δουλειά εκείνων που δίνουν όλο τους το βάρος στα στολίδια της αφήγησης, αφήνοντας υπαινιγμούς για τον Όμηρο και τον Ηρόδοτο. Μέσα στο πλαίσιο της επιμελούς εξέτασης του παρελθόντος και του επίπονου ελέγχου των μαρτυριών, που συνιστούν θεμελιώδεις αρχές του, ο κορυφαίος ιστορικός της αρχαιότητας διευκρινίζει ότι οι δημηγορίες που παρουσιάζει διαμορφώνονται μεν εξ ανάγκης (δεδομένου ότι είναι πρακτικώς αδύνατη η αυτολεξεί παράθεση των αγορεύσεων) σύμφωνα με όσα εκείνος θεωρεί ότι αρμόζουν καλύτερα στις περιστάσεις (περί των αιεί παρόντων τα δέοντα), αλλά ακολουθώντας στο μέτρο του δυνατού τη γενική έννοια (ξύμπασαν γνώμην) όσων πραγματικά ειπώθηκαν.

Στο επίκεντρο της προσοχής του Θουκυδίδη βρίσκονται οι άνθρωποι που επιθυμούν να κατανοήσουν πλήρως όσα έγιναν ή όσα πρόκειται να γίνουν ξανά κατά όμοιο ή παρόμοιο τρόπο, σύμφωνα με τη νομοτέλεια της ανθρώπινης φύσης. Με αυτό το σκεπτικό, ρίχνοντας δηλαδή άπλετο φως στη ροή περίπλοκων και πολύμορφων γεγονότων και μεταδίδοντας έτσι –εμμέσως αλλά και εντέχνως– γνώσεις μόνιμης αξίας, ο μέγας ιστοριογράφος φιλοδοξεί να αφήσει στους επιγενομένους ένα παντοτινό απόκτημα, να παραδώσει το συγγραφικό έργο του στους ανθρώπους ως αιώνιο κτήμα (κτήμα ες αιεί). Έτσι, ο Θουκυδίδης πορεύεται εντέλει το δρόμο της ελληνικής σκέψης, για την οποία μείζων προτεραιότητα είναι να αχθεί από τη συγκεκριμένη κατάσταση, από το μεμονωμένο φαινόμενο, στο γενικό και στο αμετάβλητο, με άλλα λόγια στους απαράγραπτους ιστορικούς νόμους και στις ακατάλυτες δυνάμεις που κρύβονται στο βάθος των γεγονότων. Εισχωρώντας στην ουσία των πραγμάτων, ο Θουκυδίδης αποκαλύπτει συσχετισμούς, σκέψεις και κίνητρα των πρωταγωνιστών, και καταφέρνει να αναδείξει το μόνιμο πίσω από το μεταβλητό, το επαναλήψιμο πίσω από το μοναδικό.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, έκδοση των «Ιστοριών» του Θουκυδίδη (μετάφραση Ελευθερίου Βενιζέλου).

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Α’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Β’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Γ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Δ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ε’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΣΤ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ζ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος H’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Θ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ι’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΙΑ’)