Άγγελος Δεληβορριάς: Φωνές που σημειοδοτούν και φθέγγονται αδιάψευστα

[…]

Η σχέση του αρχαιολόγου με ό,τι ονομάζουμε πολιτιστική κληρονομιά είναι άμεση, αισθητή. Ο αρχαιολόγος δεν πλησιάζει τον αρχαίο κόσμο με το μυαλό, ή σωστότερα δεν τον πλησιάζει μόνο με το μυαλό. Έχει μιαν επαφή σωματική θα μπορούσα να πω· προτού σχηματίσει θεωρητικά σχήματα, στηριγμένα σε αφηρημένες ιδέες και εννοιολογικές προσπελάσεις, τον πιάνει με τα χέρια του και τον βλέπει με τα μάτια του. Παρακολουθεί τον άνθρωπο που έζησε σ’ αυτόν τον τόπο πριν από χιλιάδες χρόνια στην καθημερινή του ζωή και προσπαθεί να καταλάβει και να ακολουθήσει το βηματισμό του από την αυλή του σπιτιού του ως το βήμα της Εκκλησίας του Δήμου· να μετρήσει τις μέρες της ζωής του ως ανθρώπινης μονάδας που γεννιέται και πεθαίνει μέσα σε λίγα χρόνια, αλλά και ως ανθρώπινης ομάδας που επιβιώνει αρκετές, κάποτε πάρα πολλές γενιές. Έγραψα κάποτε: «Ο αρχαιολόγος βλέπει και εγγίζει το περιεχόμενο της ιστορίας· αυτό σημαίνει πως συλλαμβάνει αισθητά τη μεταφυσική αλήθεια του ιστορικού χρόνου, του ανθρώπινου χρόνου, αυτού που έχει πλήρωμα και πληρότητα».

[…]

Ο Μανόλης Ανδρόνικος

Μια τέτοια άμεση επαφή χρειάζεται πολύ συχνά την οικείωση του αρχαιολόγου με τη σιωπηλή γλώσσα των ευρημάτων· το παραμικρό σημάδι, η θέση και η στάση που βρέθηκαν, η σχέση τους με τα διπλανά τους, με τον τοίχο ή με το χώμα είναι φωνές που σημειοδοτούν και φθέγγονται αδιάψευστα.

[…]

Ο Άγγελος Δεληβορριάς

Θέλησα με λίγα συγκεκριμένα παραδείγματα να εκφράσω την άμεση σχέση του αρχαιολόγου με ό,τι ονομάζουμε ιστορία ή καλύτερα πολιτιστική κληρονομιά. Είναι μια σχέση καθημερινή που κατορθώνει να τον οικειώσει με τα έργα της ανθρώπινης εργασίας που δημιουργήθηκαν αιώνες πριν από μας. Μέσα σ’ αυτά οι πρόγονοί μας έκλεισαν και το μόχθο τους και την ευαισθησία τους και τη σκέψη τους και την πίστη τους, τις πιο ιερές και υψηλές ιδέες, αλλά και τις πιο ταπεινές και καθημερινές ανάγκες τους. Γιατί όταν μιλούμε για πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι μιλούμε για το καθετί που το ανθρώπινο μυαλό στοχάστηκε και το ανθρώπινο χέρι κατασκεύασε δίνοντας μορφή και σχήμα στη φύση. Αυτό σημαίνει πως οι αρχαιολόγοι προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε τα σκορπισμένα και χαμένα κομμάτια της ανθρώπινης ταυτότητας, για να απαρτίσουμε στο μέτρο του δυνατού την εικόνα του ανθρώπου μέσα στις διαδοχικές μορφές που πήρε στη σύντομη ιστορική του πορεία επάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη. Έτσι δουλεύοντας, πιστεύουμε πως προσφέρουμε και μεις μαζί με τόσους άλλους σημαντική βοήθεια στο σημερινό άνθρωπο, βοηθώντας τον να αποχτήσει κάτι πολύτιμο: την αυτογνωσία του.

*Λιγοστά αποσπάσματα από την ομιλία που είχε εκφωνήσει ο σπουδαίος Μανόλης Ανδρόνικος κατά την τελετή απονομής του βραβείου «ΟΛΥΜΠΙΑ» τον Απρίλιο του 1982. Ο Ανδρόνικος είχε τιμηθεί από τη Διεθνή Επιτροπή του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» για τη συμβολή του στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας, είχε δε παραλάβει το βραβείο του από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Το παρόν δημοσίευμα αφιερώνεται στη μνήμη του διαπρεπούς αρχαιολόγου Άγγελου Δεληβορριά, ο οποίος έφυγε από τη ζωή πριν από έξι χρόνια, στις 24 Απριλίου 2018.