Πτυχόδοντας: Ο προϊστορικός καρχαρίας που μασούσε… χελώνες

Πλήρεις απολιθωμένοι σκελετοί του προϊστορικού καρχαρία Πτυχόδοντα (Ptychodus) που ανακαλύφθηκαν την τελευταία δεκαετία, δίνουν στους επιστήμονες νέες γνώσεις για αυτό το πλάσμα που περιπλανιόταν στις θάλασσες πριν από περίπου 105 έως 75 εκατομμύρια χρόνια.

Τα τελευταία απολιθώματα ήρθαν στο φως σε μικρά λατομεία στο Βαγιεσίγιο του βορειοανατολικού Μεξικού. Απολιθώματα του Πτυχόδοντα είχαν εμφανιστεί και παλαιότερα, αλλά καθώς τα οστά του αποτελούνται από χόνδρο, ο οποίος δεν μεταλλοποιείται καλά ώστε να διατηρηθεί, τα περισσότερα ευρήματα ήταν μεμονωμένα δόντια, τα οποία ήταν τεράστια και πτυχωτά (το όνομα του καρχαρία προκύπτει από τις λέξεις «πτυχή» και «δόντι»).

Ήταν, επομένως, δύσκολο να προσδιοριστεί επακριβώς πώς έμοιαζε ο Πτυχόδοντας και πού βρισκόταν στο εξελικτικό γενεαλογικό δέντρο. «Η γενική εμφάνισή του παρέμενε ένα μυστήριο εδώ και σχεδόν δύο αιώνες, λόγω της έλλειψης πληρέστερου υλικού», δήλωσε στον Guardian ο Δρ. Romain Vullo από το Πανεπιστήμιο της Ρεν, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Proceedings of the Royal Society B.

«Η ανακάλυψη των νέων δειγμάτων από το Βαγιεσίγιο, που αποκαλύπτουν το σχήμα του σώματος και την ανατομία αυτού του εξαφανισμένου καρχαρία, λύνει αυτό το αίνιγμα».

Τι αποκάλυψαν τα δείγματα

Ο Vullo και οι συνεργάτες του αναφέρουν πώς μελέτησαν έξι δείγματα του Πτυχόδοντα, που χρονολογούνται πριν από περίπου 93 εκατ. χρόνια. Ανάμεσά τους ήταν ένα πλήρες δείγμα που αποκαλύπτει μια πλάγια όψη του προϊστορικού καρχαρία, το οποίο περιείχε όχι μόνο όλα σχεδόν τα σκελετικά του στοιχεία, αλλά και δόντια, διατηρημένα υπολείμματα μυών και ένα περίγραμμα του σώματος με όλα τα πτερύγιά του.

Άλλα τρία από τα δείγματα ήταν σχεδόν πλήρη, συμπεριλαμβανομένου ενός νεαρού Πτυχόδοντα με μήκος λίγο μεγαλύτερο από 56 εκατοστά, ενώ τα υπόλοιπα δύο δείγματα ήταν ελλιπείς ή μερικοί σκελετοί.

Η ανάλυση των δειγμάτων αποκαλύπτει ότι ο Πτυχόδοντας ανήκε στην τάξη των Λαμνόμορφων, που περιλαμβάνει τον εξαφανισμένο γιγαντιαίο καρχαρία Μεγαλόδοντα και τον μεγάλο λευκό καρχαρία που κατοικεί σήμερα στους ωκεανούς.

Η όψη του καρχαρία

Οι ερευνητές προσθέτουν ότι εκτός από το σχήμα και τις αναλογίες του σώματός του, ορισμένα χαρακτηριστικά του Πτυχόδοντα όπως το μέγεθος, το σχήμα και η θέση των πτερυγίων του, καθώς και η παχιά σπονδυλική του στήλη, υποδηλώνουν ότι κολυμπούσε γρήγορα, ενώ τα τεράστια και ιδιόμορφα δόντια υποδηλώνουν ότι τρέφονταν με πλάσματα που είχαν κέλυφος, όπως οι θαλάσσιες χελώνες και οι αμμωνίτες.

Ενώ ο Πτυχόδοντας ήταν πιθανώς ο μεγαλύτερος καρχαρίας που έζησε ποτέ με τέτοια διατροφή, τα νέα απολιθώματα δείχνουν ότι είχε μέγιστο μήκος περίπου 9,7 μέτρα – μεγαλύτερο από τον σημερινό μεγάλο λευκό καρχαρία αλλά μικρότερο από προηγούμενες εκτιμήσεις που τον ήθελαν να ξεπερνά σε μήκος τα 10 μέτρα.

Όσον αφορά την εξαφάνιση του Πτυχόδοντα, η μελέτη υποστηρίζει ότι συνέβη εξαιτίας του ανταγωνισμού με άλλα πλάσματα, όπως μεγάλα υδρόβια ερπετά, που τρέφονταν με παρόμοια λεία.