Πυρηνικό δυστύχημα Τσερνόμπιλ: Θάνατος, τρόμος και πανικός

Τριάντα οκτώ χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την 26η Απριλίου 1986 όταν το Τσερνόμπιλ, μια μικρή πόλη στα βόρεια εδάφη της Ουκρανίας έγινε το επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής, καθώς εξερράγη ο αντιδραστήρας Νο 4 του σοβιετικού πυρηνικού εργοστασίου που λειτουργούσε εκεί από το 1977.

Αποτέλεσμα της έκρηξης ήταν η απελευθέρωση μεγάλης ποσότητας ραδιενέργειας.

Το «ραδιενεργό σύννεφο» εξαπλώθηκε γρήγορα, και οι χώρες της ευρύτερης περιοχής, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, αλλά και της υπόλοιπης Ευρώπης, βρέθηκαν υπό την απειλή μεγάλης περιβαλλοντικής και υγειονομικής καταστροφής.

Συνέπειες

Το 2006, με την αφορμή της συμπλήρωσης 20 xρόνων από το τραγικό δυστύχημα, «ΤΟ ΒΗΜΑ» παρουσίασε τη μελέτη της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας για τις συνέπειες του δυστυχήματος.

«Η εφέτινη επέτειος έχει επικεντρωθεί στο ποιες ήταν και θα είναι οι συνέπειες από την καταστροφή. “Oι ψυχολογικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του δυστυχήματος παραμένουν σοβαρές”, αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενεργείας.

»Τα ψυχολογικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν στους ανθρώπους από την έλλειψη ενημέρωσης αμέσως μετά το δυστύχημα, από το άγχος, από τη μετεγκατάστασή τους και από τον φόβο τους, σε συνδυασμό με τις πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων, αποτελoύν, το “δυσκολότερο μέρος της κληρονομιάς που άφησε το Τσερνόμπιλ” επισημαίνεται στην ανακοίνωση.

»Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις παραμένουν σοβαρές. (…) Το δυστύχημα είχε καταστρεπτικές  επιπτώσεις στη ζωή, στην υγεία και στο περιβάλλον της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και της Ρωσίας, ενώ προκάλεσε φόβο και ανησυχία σε ολόκληρη την Ευρώπη.

»Σύμφωνα με την Επιτροπή για την Ασφάλεια Πυρηνικών Εγκαταστάσεων του Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας, με το δυστύχημα στο Τσερνόμπιλ εκλύθηκαν στην ατμόσφαιρα 1400 εκατομμύρια κιουρί, δηλαδή το τριπλάσιο των αρχικών εκτιμήσεων.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 26.4.2006, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Θύματα και συγκάλυψη

»Τουλάχιστον 9 εκατομμύρια άνθρωποι επλήγησαν από το δυστύχημα: 2,5 εκατομμύρια στη Λευκορωσία, 3,5 στην Ουκρανία και 3 εκατομμύρια στη Ρωσία.

»Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι 9.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την καταστροφή. Η οργάνωση Greenpeace προβλέπει ότι ο συνολικός αριθμός των νεκρών θα ξεπεράσει τις 93.000.

»Ο πρώην  διευθυντής του Τσερνόμπιλ Βίκτορ Μπριουκάνοφ κατήγγειλε χθες ότι οι σοβιετικοί επιστήμονες είχαν αποκρύψει την αλήθεια για τα προβλήματα που οδήγησαν τελικά στο δυστύχημα.

»Σε μια σπάνια συνέντευξή του εμφανίστηκε απαισιόδοξος λέγοντας ότι “ο κόσμος δεν διδάχθηκε κανένα μάθημα από την πυρηνική καταστροφή στο Τσερνόμπιλ”.

»Την ίδια ώρα ο ηγέτης της αντιπολίτευσης στη Λευκορωσία Αλεξάντρ Μιλίνκιεβιτς κατηγόρησε τον πρόεδρο Αλεξάντρ Λουκασένκο ότι είχε αγνοήσει τις προσφορές τρίτων χωρών για παροχή βοήθειας στη χώρα ώστε να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της καταστροφής».

Πανικός στην Ελλάδα

Λόγω της γεωγραφικής της εγγύτητας, τον Απρίλιο του 1986, η Ελλάδα βρέθηκε μέσα σε έναν κυκλώνα πανικού. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι φοβούμενοι ότι το γάλα και άλλα προϊόντα των ελλήνων παραγωγών είχαν μολυνθεί, έσπευσαν στα σούπερ μάρκετ για να προμηθευθούν όσο περισσότερα τρόφιμα μπορούν, αδειάζοντας τα ράφια.

Η κατάσταση στη Λάρισα, όπως την περιγράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» της 8ης Μαΐου είναι ενδεικτική για το τι συνέβαινε σε όλη τη χώρα και κυρίως στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα.

«ΤΑ ΝΕΑ», 8.5.1986, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Άδειασαν τα ράφια χτες στα σουπερ-μάρκετ της Λάρισας από γάλα παστεριωμένο σε κουτιά, κατεψυγμένα λαχανικά, κονσέρβες ψαριών και κρέατος και εμφιαλωμένο νερό.

(…)

»Με αφορμή ωστόσο την αγοραστική μανία που κατέλαβε το καταναλωτικό κοινό, το Ινστιτούτο Καταναλωτών (ΙΝΚΑ) καλεί, με χτεσινή του ανακοίνωση, τους καταναλωτές να επιδείξουν μία πιο ψύχραιμη καταναλωτική συμπεριφορά. Οι μαζικές αγορές δεν έχουν νόημα».

«ΤΑ ΝΕΑ», 8.5.1986, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Ευτυχώς, οι καιρικές συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή στάθηκαν ευνοϊκές για την Ελλάδα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 4.5.1986, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 4ης Μαΐου 1986:

«Το “νέφος” αραιώνει με τη βοήθεια των μάλλον ισχυρών ανέμων που πνέουν στην περιοχή, ενώ οι βροχές στη Ρουμανία δημιούργησαν φράγμα, το οποίον, εν πολλοίς,  αποδυνάμωσε τους πιθανούς κινδύνους από τη ραδιενέργεια, αφού μέγα ποσοστό των ραδιονουκλιδίων…κοινώς: ραδιενεργός κόνις – εγκλωβίσθηκαν στα εδάφη και τα νερά της χώρας του Τσαουσέσκου (σ.σ. Ρουμανία).

»Στην ΕΛΛΑΔΑ: Συνεχείς μετρήσεις ως την ώρα εκδόσεως των εφημερίδων δεν εσήμαναν – ευτυχώς τον κώδωνα. Η ραδιενέργεια βρίσκεται σε λογικά όρια για τους έμβιους οργανισμούς και επομένως δεν τίθεται θέμα μέτρων ή οδηγιών για την αποφυγή μολύνσεως.  (…)»

«ΤΑ ΝΕΑ», 2.5.1986, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αυτό πάντως που τόνιζαν εξαρχής οι ειδικοί ήταν ότι θα έπρεπε να περάσουν χρόνια προκειμένου να γίνει μια σωστή αποτίμηση των συνεπειών της καταστροφής.

»Γενικώς: Οι συνέπειες της ραδιενέργειας στον άνθρωπο – σε μεγάλη απόσταση από την πηγή εκλύσεώς της δεν είναι άμεσες. Δυνατόν να εμφανισθούν μετά από 10-15 χρόνια, με αύξηση στις περιπτώσεις εσωτερικών καρκίνων και κυρίως καρκίνων των πνευμόνων».

Το Τσερνόμπιλ μετά

Το Τσερνόμπιλ ξεχασμένο από τους πάντες για πάρα πολλά χρόνια, ήρθε ξανά στο προσκήνιο το 2022, δυστυχώς και πάλι για δυσάρεστο λόγο.  Αιτία ήταν ο ρωσοουκρανικός πόλεμος.

Στις 9 Απριλίου 2022 γράφει tovima.gr:

«Το εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ τέθηκε από την πρώτη στιγμή της εισβολής στην Ουκρανία υπό τον έλεγχο των Ρώσων. Το προσωπικό παρέμεινε εκεί προσπαθώντας να διασφαλίσει ότι θα τηρούνται όλα τα μέτρα ασφαλείας προκειμένου να αποφευχθεί μία πυρηνική καταστροφή.

»Όταν οι ρωσικές δυνάμεις περικύκλωσαν το Τσερνόμπιλ, μετέφεραν στο υπόγειο 170 Ουκρανούς εθνοφρουρούς τους οποίους κράτησαν αιχμάλωτους. Στη συνέχεια, Ρώσοι στρατιώτες ερεύνησαν τις εγκαταστάσεις για όπλα και εκρηκτικά.

»Οι μηχανικοί, οι επόπτες και το λοιπό τεχνικό προσωπικό συνέχισε να εργάζεται. Τις επόμενες δύο ημέρες, έφτασαν εκεί μέλη της ρωσικής υπηρεσίας ατομικής ενέργειας Rosatom.

»Το προσωπικό του Τσερνόμπιλ ήταν πρόθυμο να διατηρήσει τον έλεγχο της συντήρησης του εργοστασίου. Δεν είναι σταθμός παραγωγής ενέργειας που λειτουργεί, αλλά τα ραδιενεργά απόβλητα αποθηκεύονται στον τόπο της χειρότερης πυρηνικής καταστροφής στον κόσμο».

(…)

»Στον τελευταίο όροφο του κεντρικού κτιρίου του σταθμού βρίσκονται βασικοί χώροι για τον κεντρικό έλεγχο. Μερικά από τα δωμάτια ήταν κλειδωμένα.Όταν οι Ρώσοι δεν βρήκαν τα κλειδιά, εισέβαλαν στα δωμάτια, κόβοντας το τμήμα της πόρτας στο οποίο ήταν ενσωματωμένη η κλειδαριά.

»Έπρεπε να διαπραγματευόμαστε συνεχώς μαζί τους και να προσπαθούμε σκληρά να μην τους προσβάλλουμε, έτσι ώστε να επιτρέψουν στο προσωπικό μας να διαχειρίζεται την εγκατάσταση»

δήλωσε ο μηχανικός Valeriy Semonov.

»Όταν κόπηκε το ρεύμα στον σταθμό για τρεις ημέρες, ο Valeriy είπε ότι προσπάθησε να βρει καύσιμα για να κρατήσει τη γεννήτρια σε λειτουργία, ακόμη και να κλέψει μερικά από τους Ρώσους.

«Αν είχαμε χάσει τον έλεγχο, θα μπορούσε να ήταν καταστροφικό», εξήγησε ο Oleksandr. «Θα μπορούσε να είχε απελευθερωθεί ραδιενεργό υλικό. Το μέγεθος της καταστροφής, μπορείτε κάλλιστα να το φανταστείτε. Δεν φοβόμουν για τη ζωή μου. Φοβόμουν για το τι θα συνέβαινε αν δεν ήμουν εκεί να παρακολουθώ τη διαχείριση του εργοστασίου. Φοβόμουν ότι θα ήταν μια τραγωδία για την ανθρωπότητα»».