Η ωρολογιακή βόμβα του δημογραφικού και το νέο τοπίο στο ασφαλιστικό

Σε αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης οδηγούν οι επικαιροποιημένες μελέτες των βασικών δημογραφικών δεικτών καθιστώντας μαραθώνιο δεκαετιών την απόσυρση από τον εργασιακό βίο. Η βόμβα στα θεμέλια του συνταξιοδοτικού (σ.σ. προσδόκιμο ζωής) σιγοκαίει εδώ και χρόνια με τη επικαιροποιημένη μελέτη της Αναλογιστικής Αρχής (εκπονείται κάθε τρία χρόνια) το 2027 να αναμένεται να αποτυπώσει τις ανησυχίες που έχουν εκφραστεί, αφήνοντας ορθάνοιχτο το ενδεχόμενο για αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.

Τα παγκόσμια «καμπανάκια» έχουν αρχίσει να χτυπούν δυνατά με τον Λάρι Φινκ, CEO της BlackRock, να υπογραμμίζει πως μέχρι το 2050, ένας στους έξι κατοίκους του πλανήτη θα είναι άνω των 65 ετών.

Εκτίμηση σοκ

Η εκτίμηση για την εξέλιξη των κύριων δημογραφικών μεταβλητών στην Ελλάδα, όπως παρουσιάζεται από τη EUROSTAT, θέλει ο πληθυσμός να μειώνεται από 10,438 εκατομμύρια το 2022 σε 7,777 εκατομμύρια το 2070.

Εκτίμηση «σοκ» για το μέλλον.

Στη χώρα μας, το 1962, σε κάθε γυναίκα αντιστοιχούσαν κατά μέσο όρο 2,30 γεννήσεις. Είκοσι χρόνια μετά, το 1982, η αναλογία έπεσε στο 2,10. Η μεγάλη κατρακύλα όμως έρχεται από τη στιγμή που χώρα μας μπαίνει στην Ευρωζώνη. Το ποσοστό των γεννήσεων βυθίζεται στο 1,32 και σύμφωνα με τις μετρήσεις του ΟΟΣΑ μόνο το 2022 καταγράφεται μια οριακή αύξηση αλλά δεν είναι αρκετή για να αντιστρέψει την κατάσταση.

Εξετάζοντας όλα τα δεδομένα η γήρανση του πληθυσμού μοιάζει μη αναστρέψιμη με τους ειδικούς να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, όχι μόνο για την κοινωνία, αλλά και για την οικονομία, καθώς η πληθυσμιακή συρρίκνωση θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο ΑΕΠ και στην αγορά εργασίας νέες αλλαγές δρομολογούνται στο ασφαλιστικό σύστημα.

Σύμφωνα με ισχύοντα νόμο του 2010 από την 1/1/2024 τα όρια ηλικίας θα ανακαθορίζονται ανά τριετία, με βάση πάντα το προσδόκιμο ζωής και με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών. Η αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, γίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, που εκδίδεται κατά το τελευταίο έτος κάθε τριετούς περιόδου με βάση τους σχετικούς δείκτες που προσδιορίζονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και την Eurostat και αφορούν στην επόμενη περίοδο.

Στη «χτυπημένη» από τα μνημόνια Ελλάδα, μετά από την πίεση της τρόικα, αυξήθηκαν κατά δύο έτη τα ηλικιακά όρια στα 67 και στα 62 από 1/1/2013 και με το νόμο 4336/2015 αυξήθηκαν με βίαιο τρόπο και όλα τα ενδιάμεσα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης.

Τα δύο σενάρια που βρίσκονται στο τραπέζι

Τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν αύξηση του προσδόκιμου ζωής που όπως εκτιμούν οι ειδικοί θα φέρει, μετά το 2027, στο τραπέζι το θέμα της περαιτέρω αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.

Σύνταξη γήρατος με 15ετία στα 68,5 έτη

Με αυτά τα δεδομένα δύο είναι τα σενάρια που κερδίζουν έδαφος. Η χρηματοδότησή του συστήματος με πρόσθετους πόρους ύψους 0,5% του ΑΕΠ ή η αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης.

Ως προς το δεύτερο σενάριο το όριο ηλικίας για σύνταξη με 40ετία από το 62ο έτος που είναι σήμερα προβλέπεται να διαμορφωθεί στα 63,5 έτη το 2030 και για πλήρη σύνταξη γήρατος με 15ετία στα 68,5 έτη από το 67ο έτος που είναι σήμερα. Το όριο ηλικίας για πρόωρη συνταξιοδότηση θα αυξηθεί και αυτό από τα 62 που είναι τώρα με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης στα 63,5 έτη το 2030, στα 64,5 έτη το 2040 και στα 67,5 έως το 2070.

Πρόκειται για αναλογιστικές μελέτες που εκπονούν εναλλακτικά σενάρια για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του δημογραφικού προβλήματος.

Όπως επεσήμανε πρόσφατα ο υφυπουργός κοινωνικών ασφαλίσεων Πάνος Τσακλόγλου: «Υπάρχουν κανόνες στη χώρα μας, οι οποίοι συνδέουν το όριο συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο της επιβίωσης στα 65. Για την επόμενη τριετία δεν θα υπάρξει καμία αλλαγή (…)».

Από το 2000 έως το 2019, το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε από τα 67 χρόνια στα 73. Καθώς ο πληθυσμός γερνάει, πολλές χώρες θα φτάσουν σύντομα σε ένα σημείο όπου περισσότεροι άνθρωποι θα εγκαταλείπουν την εργασία, σε σχέση με εκείνους που θα την ξεκινούν.

Πίεση από τη γήρανση του πληθυσμού

Κατά μέσο όρο, στις χώρες του ΟΟΣΑ, το υπόλοιπο προσδόκιμο ζωής αναμένεται να αυξηθεί κατά 4,4 έτη στις γυναίκες και 4,9 έτη στους άνδρες έως το 2065. Όσον αφορά στην Ελλάδα, οι προβολές δείχνουν ότι η αύξηση θα είναι οριακά υψηλότερη του μέσου όρου.