Ο «ξεχασμένος» πόλεμος στο Σουδάν στο φόντο ενός «φλεγόμενου» πλανήτη

Ο κίνδυνος γενικής ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή, τα ασύμμετρα αντίποινα του Ισραήλ στην επίθεση της 7ης Οκτωρίου της Χαμάς, με την πολύμηνη εισβολή στην αιματοβαμμένη, βυθιζόμενη στην ανθρωπιστική κρίση Λωρίδα της Γάζας και ο -υπό στρατηγικό αδιέξοδο για το Κίεβο και τη Δύση- διετής πόλεμος στην Ουκρανία έχουν ωθήσει στην «αφάνεια» την ένοπλη σύγκρουση που χρόνισε στα εδάφη του Σουδάν.

Αν και ο εμφύλιος μεταξύ της στρατιωτικής χούντας του Σουδάν και των παραστρατιωτικών πρώην συμμάχων της έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός «πολέμου δια αντιπροσώπων», συνοδεία εγκλημάτων πολέμων και μιας εφιαλτικής ανθρωπιστικής καταστροφής, δείχνει να βρίσκεται απλά στις… υποσημειώσεις της διεθνούς ατζέντας.

Στο παρασκήνιο, οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί στην περιοχή -περιφερειακοί και διεθνείς- περιπλέκονται. Δεν είναι ασύνδετοι με τις αλυσιδωτές ανά τον κόσμο κρίσεις.

Τρίτη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Αφρικής και του Αραβικού Συνδέσμου, το Σουδάν συγκαταλέγεται στις αραβικές χώρες που έχουν εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ισραήλ.

Έχει πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα, που οι φιλοϊρανοί αντάρτες Χούθι έχουν μετατρέψει σε «θερμή ζώνη» και η διεθνής υπό τις ΗΠΑ ναυτική δύναμη σε νέο πεδίο δράσης.

Εσχάτως, η χούντα του Χαρτούμ φέρεται να «φλερτάρει» με το Ιράν.

Η Ρωσία εν τω μεταξύ επιδιώκει να αποκτήσει ναυτική βάση στις σουδανικές ακτές.

Ο μαινόμενος εμφύλιος στη χώρα της βορειοανατολικής Αφρικής -όπου οι αντίπαλες πλευρές στηρίζονται εκάστη από διαφορετικές περιφερειακές και μη δυνάμεις- γίνεται όλο και περισσότερο πρόσφορο έδαφος για παράλληλα ξεκαθαρίσματα γεωπολιτικών «λογαριασμών», ακόμη και μεταξύ Ουκρανών και Ρώσων.

Στο φόντο είναι ένα γεωπολιτικό μπρα ντε φερ στην κομβικής σημασίας και διαρκούς αποσταθεροποίησης υποσαχάρια ζώνη του Σαχέλ.

Εκεί, η Μόσχα αυξάνει το στρατιωτικό της έρεισμα μέσω μισθοφόρων.

Η Κίνα διευρύνει με επενδύσεις την οικονομική διείσδυσή της.

Ο δε ρόλος των ευρωπαϊκών πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων συρρικνώνεται ταχέως, ενόσω οι -εστιασμένες στην Ασία- ΗΠΑ ανανεώνουν όψιμα το δικό τους ενδιαφέρον.

Έπειτα από ένα χρόνο συγκρούσεων, ο πόλεμος στο Σουδάν εξελίσσεται σε μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις στον πλανήτη (REUTERS/El Tayeb Siddig/File Photo)

Εφιάλτης διαρκείας

Μετά την ανατροπή του δικτάτορα Μπασίρ το 2019, το Σουδάν βρισκόταν σε μια οιονεί δημοκρατική μετάβαση.

Υπό τα «στραβά μάτια» της διεθνούς κοινότητας αποδείχθηκε φενάκη, όταν οι δύο πρωταγωνιστές της ανατροπής Μπασίρ ενορχήστρωσαν το 2021 στρατιωτικό πραξικόπημα, ανατρέποντας τη μεταβατική πολιτική κυβέρνηση στο Χαρτούμ.

Ο υποβόσκων έκτοτε ανταγωνισμός μεταξύ του στρατηγού-δικτάτορα Αμπντέλ Φάταχ αλ Μπουρχάν με τις παραστρατιωτικές Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) του στρατηγού Μοχάμεντ Χαμντάν Ντάγκλο -πρώην υπ’ αριθμόν δύο της στρατιωτικής χούντας- ξέσπασε σε ανοιχτό εμφύλιο στις 15 Απριλίου του 2023.

Ένα χρόνο μετά, η προοπτική κατάπαυσης του πυρός δεν είναι ορατή στον ορίζοντα.

Η εμπλοκή όλο και περισσότερων ξένων παραγόντων περιπλέκει έτι περαιτέρω την κατάσταση και τις στρατιωτικές ισορροπίες.

Ο μέχρι στιγμής απολογισμός αφορά πολλά περισσότερα από τους περίπου 14.000 νεκρούς του εμφυλίου.

Τόσο η σουδανική χούντα, όσο και οι πολιτοφυλακές RSF καταγγέλλονται για εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας.

Με αφορμή την πρώτη «μαύρη» επέτειο του πολέμου, η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων (CERD) εξέφρασε αποτροπιασμό εν μέσω αυξανόμενων αναφορών για εθνοκάθαρση και γενοκτονία.

Για βιασμούς γυναικών και ανήλικων κοριτσιών.

Για αυθαίρετες κρατήσεις, βασανιστήρια, εξωδικαστικές δολοφονίες και στρατολόγηση παιδιών από τα αντιμαχόμενα μέρη.

«Διακυβεύονται εκατομμύρια ζωές και η ειρήνη και η σταθερότητα μιας ολόκληρης περιοχής», προειδοποίησε σε δραματικούς τόνους η εκτελεστική διευθύντρια του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ, Σίντι Μακέιν, κατόπιν επίσκεψης στην ευρύτερη περιοχή.

Δύο δεκαετίες μετά τον φονικό λιμό στην περιοχή του Νταρφούρ, επεσήμανε, ο λαός του Σουδάν «έχει ξεχαστεί».

Οι εσωτερικά εκτοπισμένοι ξεπερνούν τα οκτώ εκατομμύρια.

Σχεδόν ο μισός πληθυσμός των 46,9 εκατομμυρίων έχει ανάγκη από ανθρωπιστική βοήθεια.

Εξ αυτών, 18 εκατομμύρια βρίσκονται σε «οξεία επισιτιστική ανασφάλεια», σύμφωνα με νεότερα στοιχεία του ΟΗΕ. Τουλάχιστον 3,8 εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών υποσιτίζονται.

Ειδικοί προειδοποιούν ότι ένα εκατομμύριο άνθρωποι μπορεί να πεθάνουν από την πείνα φέτος.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στο φόντο της Διεθνούς Ανθρωπιστικής Διάσκεψης για το Σουδάν και τις γειτονικές χώρες, που έγινε στο Παρίσι (Aurelien Morissard/Pool μέσω REUTERS)

Λεφτά υπάρχουν, βούληση όχι

Ανήμερα της συμπλήρωσης ενός χρόνου πολέμου στο Σουδάν, οργανώθηκε στο Παρίσι διεθνής διάσκεψη δωρητών για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.

Οι δεσμεύσεις ξεπέρασαν τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ, όπως ανακοινώθηκε.

Δεν δόθηκε ωστόσο λεπτομερής ανάλυση της χρηματοδότησης ή κάποιο σαφές χρονοδιάγραμμα.

Το βασικό πρόβλημα για το οποίο διαμαρτύρονται τα Ηνωμένα Έθνη και οι διεθνείς οργανισμοί αρωγής δεν έχει εν τω μεταξύ επιλυθεί.

Αφορά στην πρόσβαση στους λιμοκτονούντες του Σουδάν.

Η χούντα παρεμποδίζει το έργο των ανθρωπιστικών οργανώσεων, εκφράζοντας όλο και πιο έντονα την αντίθεσή της σε αυτό που η ίδια ονομάζει ξένη «παρέμβαση» στις εσωτερικές υποθέσεις.

Οι πολιτοφυλακές των RSF επιδίδονται σε λεηλασίες και οι περιοχές που ελέγχουν θεωρούνται ανεξέλεγκτα επικίνδυνες.

Εν μέσω εξαπλώμενου λιμού και ασθενειών, το διακύβευμα είναι ο τερματισμός του πολέμου.

Όμως το πώς και πότε θα μπορούσε να συμβεί αυτό παραμένει ασαφές.

Μέχρι στιγμής, οι όποιες προσπάθειες διαπραγματεύσεων έχουν καταρρεύσει.

Εγκλωβισμένοι μεταξύ των διασταυρούμενων πυρών βρίσκονται εκατομμύρια άνθρωποι, που δεν έχουν πού να πάνε.

Φτωχές γειτονικές χώρες, όπως το Νότιο Σουδάν και το Τσαντ, δεν μπορούν να δεχτούν και να φροντίσουν άλλους πρόσφυγες.

Πλούσιες χώρες της περιοχής, όπως η Αίγυπτος, δεν τους θέλουν, φοβούμενες διάχυση της κρίσης.

Όχι τυχαία, δε, τη διεθνή διάσκεψη στο Παρίσι διοργάνωσαν από κοινού η Γαλλία, η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» ήταν οι φόβοι των Ευρωπαίων για μια τεράστια νέα ροή προσφύγων από την Αφρική.

Η Επιτροπή δεσμεύτηκε για τη διάθεση 215 εκατομμυρίων ευρώ ως  βοήθεια στο Σουδάν και άλλων 140 εκατομμυρίων για τη στήριξη των γειτονικών χωρών.

Πρόδηλα οι νέες οικονομικές δεσμεύσεις δεν αρκούν, εάν ο πόλεμος συνεχιστεί.

Προς τούτο, ωστόσο, δεν ανακοινώθηκε δημόσια ούτε ένα μέτρο.

Υπήρξαν εκκλήσεις για «ανθρωπιστική κατάπαυση του πυρός», το ίδιο ατελέσφορες με αυτές που γίνονται για την πολύπαθη Λωρίδα της Γάζας.