Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τη φρυγική γλώσσα (Μέρος Β’)

Η ατελώς κατανοητή έως σήμερα φρυγική θεωρείται μία από τις λιγοστές ινδοευρωπαϊκές γλώσσες με τις οποίες μοιράζεται η ελληνική κοινές γλωσσικές δομές και τύπους. Τα κοινά αυτά χαρακτηριστικά, οι μορφολογικές και λεξιλογικές ομοιότητες των δύο γλωσσών, είτε οφείλονται σε κοινή ινδοευρωπαϊκή κληρονομιά είτε αντανακλούν κοινές εξελίξεις, κοινούς νεωτερισμούς. Είναι ασφαλώς αξιοσημείωτο ότι ήδη από την αρχαιότητα, στον Κρατύλο του Πλάτωνος (στο ευαγγέλιο της ετυμολογίας, όπως αποκαλείται ενίοτε), επισημαίνεται ότι η προφορά πολλών λέξεων από τους Φρύγες ήταν παρόμοια –με μικρές αποκλίσεις ή τροποποιήσεις, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο πλατωνικό σύγγραμμα– με εκείνη των Ελλήνων.

Τούτων δοθέντων, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είμαστε βέβαιοι εάν έχουμε να κάνουμε με ελληνικά δάνεια στη φρυγική, με φρυγικά δάνεια στην ελληνική ή και με λεξιλογικά ισόγλωσσα, λέξεις με άλλα λόγια των δύο γλωσσών που έχουν απλώς μια κοινή πηγή, είναι της ίδιας προέλευσης (παραδείγματος χάριν, οι ονομασίες υποδημάτων σύκχοι, συκχίς και συγχίς).

Όσον αφορά τώρα την επίδραση της φρυγικής στην ελληνική, αυτή γίνεται κατά πρώτον αισθητή σε μερικές φωνητικές εξελίξεις που σημειώθηκαν σε διάφορες περιόδους της ελληνικής, τόσο σε αρχαιοελληνικά όσο και σε νεοελληνικά ιδιώματα. Κατά δεύτερον, στην ελληνική πέρασαν κάποιες λέξεις φρυγικής προέλευσης, όπως τα θεωνύμια Κυβέλη (η φρυγικής καταγωγής θεά κατέλαβε σημαντική θέση στο ελληνικό πάνθεο από τότε που ταυτίστηκε με τη Μεγάλη Μητέρα ή Μητέρα των Θεών, την παμπάλαιη ελληνική θεότητα) και Άττης ή Άττις (ένας πανέμορφος νεαρός ποιμένας, ακόλουθος και τρόπον τινά γιος της Κυβέλης, που η θεά τον έκανε από τη ζήλια της να τρελαθεί, να αυτοευνουχιστεί και τελικά να πεθάνει). Επίσης, φρυγικής καταγωγής είναι κατά πάσαν πιθανότητα οι λέξεις γάλλος (ευνούχος, ιερέας της Κυβέλης και του συλλατρευόμενου Άττη ή Άττιδος) και δούμος (θρησκευτικός σύλλογος ή κοινότητα).

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Κυβέλη (κρατώντας ραβδί και τύμπανο) και ο Άττης.

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τη φρυγική γλώσσα (Μέρος Α’)