Φιλιππίνες: Πολιτικά «μαχαιρώματα» υπό το άγρυπνο βλέμμα ΗΠΑ και Κίνας

Αλληλοκατηγορίες για προδοσία. Απειλές για διάσπαση της χώρας. Ερωτήματα για τη στάση μέρους του στρατού.

Το πολιτικό κλίμα στις Φιλιππίνες γίνεται όλο και πιο τοξικό το τελευταίο διάστημα, εν μέσω κλιμακούμενων γεωπολιτικών εντάσεων στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.

Στη Μανίλα, «πρωταγωνιστές» της κρίσης είναι ο νυν πρόεδρος, ο προκάτοχός του και η θυγατέρα του τελευταίου, που σήμερα είναι αντιπρόεδρος των Φιλιππίνων.

Αν και ανήκουν σε αντίπαλες πολιτικές δυναστείες -αμφότερες με αιματοβαμμένο παρελθόν- σχημάτισαν μια ευκαιριακή συμμαχία στις προεδρικές εκλογές του 2022.

Οδήγησε στην πανηγυρική εκλογή του Φερντινάντ Μάρκος Τζούνιορ -γιού του πρώην δικτάτορα Μάρκος- στην προεδρία, με αντιπρόεδρο τη Σάρα Ντουτέρτε. Την πολιτικά υπερφιλόδοξη κόρη του αυταρχικού τέως προέδρου Ροντρίγκο Ντουτέρτε.

Πολλοί απέδωσαν την παράταιρη αυτή συνεργασία σε πολιτική συμφωνία συμφερόντων, για αέναη νομή της εξουσίας και εξασφαλισμένης νομικής ασυλίας.

Όμως οι σχέσεις μεταξύ των δύο στρατοπέδων βρίσκονται πλέον σε οριακό σημείο.

Στην ανοιχτή διαμάχη μπλέκεται η εσωτερική πολιτική με τη γεωπολιτική, με τις φήμες πια να οργιάζουν για πιθανό εμφύλιο ή ακόμη και για σχέδια πραξικοπήματος στη Μανίλα.

Στο φόντο βρίσκονται η πλήρης ανατροπή της φιλοκινεζικής πολιτικής του Ροντρίγκο Ντουτέρτε από τον πρόεδρο Μάρκος -που έχει εξελιχθεί σε έναν από τους στενότερους περιφερειακούς συμμάχους των ΗΠΑ- καθώς και τα αμφιλεγόμενα σχέδιά του για αλλαγή του Συντάγματος.

Ο ίδιος λέει ότι είναι απαραίτητη για να ανοίξει ο δρόμος για ξένες επενδύσεις στις Φιλιππίνες, πλέον από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ασίας.

Οι Ντουτέρτε -που φιλοδοξούν να δουν τη Σάρα πρόεδρο το 2028- τον κατηγορούν ότι θέλει να παρατείνει την παραμονή του στην εξουσία, αλλάζοντας το συνταγματικό όριο της μιας εξαετούς θητείας.

Ανοιχτά πλέον ο 79χρονος Ντουτέρτε προειδοποιεί τον Μάρκος ότι μπορεί να έχει την ίδια μοίρα με τον δικτάτορα πατέρα του, που ανατράπηκε με λαϊκή εξέγερση το 1986.

Δηλώνει επίσης έτοιμος να κηρύξει το νότιο νησί των Φιλιππίνων, το Μιντανάο, ανεξάρτητο κράτος.

Αριστερά ο νυν πρόεδρος των Φιλιππίνων, Φερντινάντ Μάρκος (REUTERS/Carlos Barria/File Photo) και δεξιά ο προκάτοχός του, Ροντρίγκο Ντουτέρτε (EPA/MARK R. CRISTINO)

Ισορροπίες τρόμου

Οι εντάσεις στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού αυξάνονται σταθερά εδώ και χρόνια, με επίκεντρο τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό των ΗΠΑ και της Κίνας.

Η Ουάσιγκτον σφυρηλατεί μεθοδικά τις περιφερειακές συμμαχίες της, επιχειρώντας να απομονώσει το Πεκίνο.

Ο δε ασιατικός γίγαντας γίνεται όλο και πιο επιθετικός προς την Ταϊβάν και τους μικρότερους γείτονές του στη Νοτιοανατολική Ασία, με τους οποίους έχει σημαντικές εδαφικές και θαλάσσιες διαφορές στη Νότια Σινική Θάλασσα.

Ένας εξ αυτών είναι οι Φιλιππίνες.

Αν και το 2016 η Μανίλα κέρδισε προσφυγή που είχε καταθέσει μονομερώς από το 2013 στο Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης κατά των κινεζικών αξιώσεων, ο τότε νέος πρόεδρος των Φιλιππίνων, Ροντρίγκο Ντουτέρτε, επέλεξε να τη βάλει στο «συρτάρι».

Αντί αυτής, κατέληξε σε μια «συμφωνία κυρίων» με το Πεκίνο για τη διαχείριση των εντάσεων στην περιοχή, με «πάγωμα» του status quo.

Ο πρόεδρος Μάρκος αναφέρθηκε σε αυτήν μόλις πριν από λίγες ημέρες, εν μέσω των πολιτικών εντάσεων στη Μανίλα.

Τη χαρακτήρισε «μυστική», που «θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την κυριαρχία».

Υποστήριξε ότι ο ίδιος δεν τη γνώριζε έως τώρα, αν και το Πεκίνο τον διαψεύδει.

Σε ανακοίνωση που εξέδωσε, επεσήμανε ότι η νέα ηγεσία των Φιλιππίνων είχε συμμορφωθεί με αυτή τη συμφωνία για περισσότερο από μισό χρόνο πριν την εγκαταλείψει.

Η χρονική αναφορά δεν γίνεται τυχαία.

Τον Φεβρουάριο του 2023, στον όγδοο μήνα της προεδρίας του  Μάρκος, η Μανίλα ανακοίνωσε ότι παραχωρεί στον αμερικανικό στρατό πρόσβαση σε επιπλέον τέσσερις στρατιωτικές βάσεις, πέραν των πέντε που προβλέπονται στο πλαίσιο της διμερούς Συμφωνίας Διευρυμένης Αμυντικής Συνεργασίας (EDCA) του 2014.

Πρακτικά, οι ΗΠΑ απέκτησαν πρόσθετο «έδαφος» για την αποτροπή του Πεκίνου στη Νότια Σινική Θάλασσα, κοντά στην Ταϊβάν -αν και το υφιστάμενο Σύνταγμα των Φιλιππίνων απαγορεύει τη λειτουργία ξένων βάσεων στα εδάφη της.

Σε αντάλλαγμα, η Μανίλα έλαβε δεσμεύσεις ασφάλειας και επενδύσεων από τις ΗΠΑ και τους εταίρους τους.

Σε τεντωμένο σχοινί

Η συγκυρία της αναφοράς του Φερντινάντ Μάρκος στη «μυστική συμφωνία» του Ντουτέρτε με την Κίνα δεν ήταν τυχαία.

Έγινε στον απόηχο της τριμερούς συνόδου κορυφής ΗΠΑ-Ιαπωνίας-Φιλιππίνων, στις 11 Απριλίου, στον Λευκό Οίκο.

Χαρακτηρίστηκε ως «νέο κεφάλαιο στην τριμερή συνεργασία».

Εν χορώ οι τρεις ηγέτες -ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν, ο Φιλιππινέζος ομόλογός του και ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Φούμιο Κισίντα- κατήγγειλαν την Κίνα για «επικίνδυνη και επιθετική συμπεριφορά».

Υπογραμμίζοντας τον όλο και πιο κομβικό γεωπολιτικό ρόλο της Μανίλα, ο Μάρκος Τζούνιορ θα είναι κεντρικός ομιλητής στον φετινό Διάλογο του Σάνγκρι-Λα, την κορυφαία διάσκεψη για την ασφάλεια στην Ασία, που θα γίνει στα τέλη Μαΐου στη Σιγκαπούρη.

Η δε προεκλογικών ρυθμών κυβέρνηση Μπάιντεν έχει δεσμευτεί να στείλει φέτος εμπορική αντιπροσωπεία των ΗΠΑ στη Μανίλα, με επικεφαλής την υπουργό Εμπορίου Τζίνα Ραϊμόντο.

Στο μεσοδιάστημα, οι εντάσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα πυκνώνουν και το σκηνικό στη Μανίλα δείχνει και πιο ασταθές.

Ισορροπώντας σε τεντωμένο σχοινί, ο Φερντινάντ Μάρκος απέκλεισε τις προάλλες το ενδεχόμενο να δώσει στις ΗΠΑ πρόσβαση και σε άλλες στρατιωτικές βάσεις της χώρας, πέραν των εννέα που έχουν ήδη συμφωνηθεί.

Επανέλαβε επίσης ότι δεν θα παραδώσει τον προκάτοχό του, τον Ροντρίγκο Ντουτέρτε, στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), το οποίο διεξάγει έρευνες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας με την πολύνεκρη εκστρατεία καταστολής του λαθρεμπορίου ναρκωτικών επί της προεδρίας του.

Σε μια προειδοποιητική βολή προς τον Ντουτέρτε, πάντως, ο Μάρκος δήλωσε ότι θα επιτρέψει σε ομάδα του ΔΠΔ να μεταβεί στις Φιλιππίνες.

Αφήνει μάλιστα τεχνηέντως ανοιχτή την προοπτική επανένταξης της χώρας στους κόλπους του, έξι χρόνια μετά την απόσυρσή της από την ιδρυτική συνθήκη του διεθνούς δικαστήριου.

Ο ίδιος εν τω μεταξύ όχι μόνο δεν έχει καταδικάσει τα εγκλήματα της δικτατορίας του πατέρα του, αλλά παρουσιάζει την τότε χούντα ως οιονεί «χρυσή εποχή»…