Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Η άνευ όρων παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας

Στις 8 Μαΐου 1945, γράφεται η κρισιμότερη σελίδα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και μία από τις κρισιμότερες της παγκόσμιας Ιστορίας. Υπογράφεται η άνευ όρων παράδοση της Ναζιστικής Γερμανίας στους Συμμάχους.

Για τον καθολικό τερματισμό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, θα χρειαστούν λίγοι μήνες ακόμα μέχρι και τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας στις 2 Σεπτεμβρίου 1945, όμως η 8η Μαΐου θέτει την εξασθενημένη πλέον ναζιστική Γερμανία εκτός πολέμου και τερματίζεται έτσι ο εφιάλτης εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.5.1945, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Αδόλφος Χίτλερ έχει αυτοκτονήσει, λίγες ημέρες πριν, στο καταφύγιό του στο Βερολίνο. Όλα έδειχναν ότι οι Γερμανοί θα παραδίδονταν, χρειάστηκε πάντως να υπογράψουν δύο διαφορετικές συνθηκολογήσεις, μία στην γαλλική πόλη Ρεμς, στις 7 Μαΐου και τη δεύτερη, και οριστική, στο Βερολίνο στις 8 Μαΐου.

Ο Στάθης Ευσταθιάδης παραθέτει στο «ΒΗΜΑ» της 7ης Μαΐου 1995 την αφήγηση του ανώτατου διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων και μετέπειτα προέδρου των ΗΠΑ, στρατηγού Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, για όσα έγιναν τις κρίσιμες εκείνες ημέρες.

Οι Γερμανοί θέλουν να κερδίσουν χρόνο

«Ο Γιοντλ (σ.σ. αρχηγός γερμανικού επιτελείου αντιστράτηγος Άλφρεντ Γιοντλ) έφθασε αργά το απόγευμα της 6ης Μαΐου. Από την πρώτη στιγμή έγινε φανερό ότι οι Γερμανοί ήθελαν να κερδίσουν χρόνο, προφανώς για να προσπαθήσουν στο μεταξύ να αποσύρουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερες δυνάμεις και πληθυσμό από το ρωσικό μέτωπο.

»Επέμεναν ως και εκείνη τη στιγμή να συνθηκολογήσουν μόνο στο Δυτικό Μέτωπο, μάλιστα έφθασαν στο σημείο να μου δηλώσουν ότι όποια και αν ήταν η απάντησή μου εκείνοι θα διέτασσαν παύση πυρός κατά των Αγγλοαμερικανών.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 7.5.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

»Ζήτησαν αναβολή 48 ωρών πριν υπογράψουν το τελικό κείμενο παραδόσεως, δήθεν για να προλάβουν να δώσουν τις κατάλληλες διαταγές στις δυνάμεις τους.

»Τους ειπώθηκε ότι αν δεν δέχονταν τους όρους μου θα διέκοπτα αμέσως κάθε διαπραγμάτευση. Τότε κάθησαν και έγραψαν ένα μήνυμα στον Ντένιτς (σ.σ. Ναύαρχος Καρλ Ντένιτς, διάδοχος του Χίτλερ στη γερμανική κυβέρνηση, με το οποίο ζητούσαν εξουσιοδότηση να υπογράψουν την πλήρη συνθηκολόγηση, διευκρινίζοντας όμως ότι οι μάχες θα σταματούσαν 48 ώρες μετά την υπογραφή.

»Επειδή ήταν φανερό ότι την απόφαση για το πότε θα σταματούσαν οι μάχες θα την έπαιρναν οι Γερμανοί το αρνήθηκα και τους ανεκοίνωσα ότι αν δεν σταματούσαν οι εχθροπραξίες και στα δύο μέτωπα εντός 48 ωρών θα έθετα σε εφαρμογή την απειλή μου.

»Αυτό είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο Ντένιτς έδωσε τη συγκατάθεσή του να γίνουν δεκτοί οι όροι μου και στις 2.41 π.μ. της 7ης Μαΐου η πράξη παραδόσεως υπεγράφη από τον Γιοντλ, εκ μέρους της Ανωτάτης Γερμανικής Διοικήσεως».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 7.5.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Η ώρα των υπογραφών

Ο ανταποκριτής του Reuters Mάρσαλ Γιάροου αφηγείται την σκηνή της ιστορικής υπογραφής της 7ης Μαΐου που έγινε σε σχολείο της Ρεμς.

«Στο μεγάλο τραπέζι που τις προηγούμενες ημέρες χρησίμευε για να απλώνονται πάνω οι επιτελικοί χάρτες κάθησαν από την πλευρά που έβλεπε τα παράθυρα οι Γερμανοί και προς τον τοίχο της κεντρικής πόρτας οι δικοί μας»

Από την πλευρά των Συμμάχων παρόντα ήταν στελέχη των βρετανικών, γαλλικών, αμερικανικών και σοβιετικών στρατιωτικών δυνάμεων.

«Αμίλητοι και κατηφείς αλλά με πλήρη έλεγχο απέναντι στον Μπέντελ Σμιθ (σ.σ. αντιστράτηγος των ΗΠΑ, αρχηγός του συμμαχικού επιτελείου) κάθησαν ο Γιοντλ έχοντας δεξιά του τον ναύαρχο Χανς φον Φρίντεμπουργκ, αρχηγό του γερμανικού ναυτικού, και αριστερά του ένα διερμηνέα της κακιάς ώρας που κρατούσε και σημειώσεις.

(…)

»Οι Γερμανοί δεν ξέχασαν να φέρουν μαζί τους και όλα τα παράσημά τους που τα φορούσαν. Κανένας δεν κάπνιζε, τουλάχιστον όση ώρα κράτησε αυτή η ιεροτελεστία.

»Στη 1.41 μετά τα μεσάνυχτα της 7ης προς την 8 Μαΐου 1945 οι Γερμανοί υπέγραψαν το πρωτόκολλο της άνευ όρων παραδόσεως που επρόκειτο να ισχύσει από τις 01.01 μ.μ. της Τρίτης προς την Τετάρτη 9 Μαΐου.

»Υπέγραψαν με τα δύο χρυσά στυλό που είχε ο Αϊζενχάουερ από την εποχή που, πριν 14 και πλέον μήνες, οι Σύμμαχοι του έδωσαν εντολή να συντρίψει τη Βέρμαχτ.

»Μόλις υπέγραψαν, ο Γιοντλ, κοιτάζοντας κατά πρόσωπο τον Μπέντελ Σμιθ που καθόταν ακριβώς απέναντί του, δήλωσε: “Σας βεβαιώ ότι από ώρας 0.01 της 9ης Μαΐου οι γερμανικές δυνάμεις θα παύσουν το πυρ”. Kατόπιν, με βλέμμα απλανές αλλά με πολύ καθαρή φωνή, πρόσθεσε:

“Με αυτή την υπογραφή ο γερμανικός λαός και οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις παραδίδονται στο έλεος των νικητών».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 7.5.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Το οριστικό τέλος

Η συνθηκολόγηση πάντως στη Ρεμς δεν ήταν αρκετή για τους Σοβιετικούς.

Ο λόγος ήταν ότι οι Γερμανοί συνέχισαν τις εναντίον των Σοβιετικών εχθροπραξίες, κάνοντας τον σοβιετικό στρατηγό Σεργκέι Αντόνοφ να εκφράσει στους υπόλοιπους συμμάχους τον προβληματισμό του ότι το γεγονός αυτό έκανε τη συνθηκολόγηση της Ρεμς να μοιάζει με μεμονωμένη συμφωνία. Έτσι πραγματοποιήθηκε και νέα συνάντηση των μεγάλων αντιπάλων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αυτήν τη φορά στο Βερολίνο, στις 8 Μαΐου.

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 7ης Μαΐου 1995:

«Ο Στρατάρχης Ζούκοφ (σ.σ. ο εμβληματικός σοβιετικός στρατιωτικός Γκεόργκι Ζούκοφ) δεν σηκώθηκε από τη θέση του, όταν οι τρεις γερμανοί αξιωματικοί μπήκαν στην αίθουσα, συνοδεία δύο ρώσων ανθυπολοχαγών.

»Απάντησε με μια κίνηση του κεφαλιού στον στρατιωτικό χαιρετισμό τους, τους έκανε νεύμα να καθήσουν και εκείνοι πήραν θέση στην απέναντι πλευρά του τραπεζιού, όπως τους έδειξε ένας σοβιετικός λοχίας.

»Πρώτος ο στρατάρχης φον Κάιτελ, αρχηγός των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, στα δεξιά του ο ναύαρχος Χανς δον Φρίντεμπουργκ και στα αριστερά του ο στρατηγός της αεροπορίας Πάουλ Στουμπφ.

»Ήταν ακριβώς 12.14 περασμένα μεσάνυχτα της Τρίτης 8 Μαΐου προς 9, 1945. Οι τρεις Γερμανοί φορούσαν τα παράσημά τους, αλλά ο Κάιτελ δεν κρατούσε τη στραταχρική ράβδο που του είχε απονείμει το 1942 ο Χίτλερ ούτε και χαίρετισαν ναζιστικά.

»Ο Στουμπφ ήταν κατάχλωμος. Ο Φρίντενμπορυγκ έδειχνε κάπως εξοικειωμένος – είχε άλλωστε υπογράψει πριν από 36 ώρες, στο Ρεμς της Γαλλίας, το “παύσατε πυρ” στο δυτικό μέτωπο».

Δίπλα στον Ζούκοφ κάθονται ο στρατηγός της βρετανική αεροπορίας Τέντερ, που εκπροσωπεί τον αρχηγό των συμμαχικών δυνάμεων στρατηγό Αϊζενχάουερ, ο στρατηγός των ΗΠΑ Τσάρλς Σπάατς και ο γάλλος στρατηγός Ντελάτρ Ντετασινί, που εκπροσωπούσε τον στρατηγό Ντε Γκωλ.

«Ο Ζούκοφ μίλησε στα ρωσικά (ένας διερμηνέας του σοβιετικού στρατού που καθόταν στο άκρο του τραπεζιού μετέφραζε στα γερμανικά), απευθυνόμενος στους τρεις Γερμανούς.

“Έχω τρεις ερωτήσεις να σας κάνω. Σας εδόθη το τελικό έγγραφο της συνθηκολόγησης; Λάβατε γνώση των όρων του; Είστε έτοιμοι να το υπογράψετε;”

Ο Τέντερ επανέλαβε στα αγγλικά. Ο Κάιτελ, χωρίς να κοιτάξει κανέναν, είπε ένα “ναι”, χαμηλόφωνα. Έβγαλε από τον μικρό μαύρο χαρτοφύλακα που είχε μαζί του τρία έγγραφα, υπογεγραμμένα από τον ναύαρχο Ντένιτς, τον προσωρινό “πρωθυπουργό” της Γερμανίας, που τους εξουσιοδοτούσε να υπογράψουν την “άνευ όρων” συνθηκολόγηση προς τις τρεις συμμαχικές δυνάμεις.

»Ο Ζούκοφ έριξε μια ματιά στα έγγραφα, τα πέρασε στον Σπάατς και, πριν ακόμη αυτά φτάσουν στα χέρια του γάλλου στρατηγού έσπρωξε προς το μέρος των Γερμανών το κείμενο της συνθηκολόγησης και τους κάλεσε να υπογράψουν.

»Πρώτος ο Κάιτελ και κατόπιν οι δύο άλλοι έβαλαν την υπογραφή τους, χρησιμοποιώντας τα δύο χρυσά στυλό που είχε στείλει ειδικά για την περίσταση ο στρατηγός Αϊζενχάουερ. Αμέσως κατόπιν υπέγραψαν ο Ζούκοφ και ο Τέντερ.

»Εκείνη τη στιγμή τα φλας των 12 φωτογράφων που παρευρίσκονταν καταύγασαν τη μικρή αίθουσα του Πολυτεχνείου του Βερολίνου – ενός από τα ελάχιστα κτίρια που είχαν μείνει σχετικώς ανέπαφα – όπου έπαιρνε το δραματικό του τέλος ο πόλεμος του 1939 – 1945.

»Ο Ζούκοφ κάλεσε τους τρεις Γερμανούς να αποχωρήσουν. Εκείνοι σηκώθηκαν, χαιρέτησαν στρατιωτικά και χωρίς να στρέψουν το κεφάλι κατευθύνθηκαν στην έξοδο από την ίδια πόρτα που είχαν έρθει.

»Η όλη τελετή κράτησε μόνο 27 λεπτά.

H τρίτη και τελευταία σελίδα της συνθηκολόγησης της Γερμανίας, στις 8 Μαΐου 1945

Οι Σύμμαχοι μετά

»Υπάρχει ένα “ιστορικό κενό” για το τι έγινε μέσα στη μικρή αίθουσα όταν έφυγαν οι γερμανοί αξιωματικοί.

»Ο Σπάατς είπε, μερικά χρόνια αργότερα, στη “Stars and Stripes” (σ.σ. αμερικανική στρατιωτική εφημερίδα) ότι “σφίξαμε τα χέρια με τους Ρώσους και ο Ζούκοφ μας αγκάλιασε έναν ένα. Ήμασταν όλοι αφάνταστα συγκινημένοι”.

Τη συνέχεια της νύχτας εκείνης αφηγείται ο ειδικός απεσταλμένος του πρακτορείου United Press:

«Ακολούθησε ολονύκτιο γεύμα των Ρώσων προς τιμήν των συμμάχων αξιωματικών που είχαν φτάσει στο Βερολίνο.

»Στρώθηκαν τέσσερα μεγάλα τραπέζια γεμάτα φαγητά. Οι προπόσεις γίνονταν με βότκα, άσπρο κρασί και ροζ ρωσική σαμπάνια. Άπειρες προπόσεις υπέρ του Στάλιν, των Συμμάχων, ακόμη και του Αγίου Φραγκίσκου (σ.σ. Στο Σαν Φρανσίσκο λάμβανε χώρα, τις ημέρες εκείνες, η προκαταρκτική διάσκεψη του ΟΗΕ).

»Μετά τα μεσάνυχτα έχασα τον λογαριασμό. Μόνο ο λιγομίλητος συνήθως Ζούκοφ έκανε 12 προπόσεις. Έμοιαζε με μικρό παιδί που πήρε το χριστουγεννιάτικο δώρο του…»

υπογραφή ο γερμανικός λαός και οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις παραδίδονται στο έλεος των νικητών».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 7.5.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Τα νέα φτάνουν στη Μόσχα

Στις 2:10 τα ξημερώματα, Τρίτη προς Τετάρτη 9 Μαΐου, τα νέα της άνευ όρων παράδοσης των Γερμανών ανακοινώνονται στη Ρωσία.

«Ο ραδιοσταθμός της Μόσχας, διακόπτοντας ένα πρόγραμμα για τον ρόλο των γυναικών στις πρώτες γραμμές του μετώπου, ανήγγειλε ότι “τερματίστηκε ο νικηφόρος πατριωτικός πόλεμος της Σοβιετικής Ένωσης.

“Προ ολίγου στο Βερολίνο η γερμανική Ανωτάτη Διοίκηση υπέγραψε την άνευ όρων παράδοση των δυνάμεων της ναζιστικής Γερμανίας”

»Ακολούθησαν ο σοβιετικός ύμνος και στρατιωτικά εμβατήρια και λόγοι.

“Tριάντα ομοβροντίες 2.000 πυροβόλων βεβαίωσαν τους Μοσχοβίτες λίγο μετά τα μεσάνυχτα χθες ότι, ναι, η Γερμανία συνθηκολόγησε άνευ όρων”, έγραφαν στις 10 Μαΐου οι “Times” της Νέας Υόρκης.

»Ενωρίς το πρωί ο Στάλιν με διάγγελμά του “προς τον γενναίο σοβιετικό λαό” τόνιζε μεταξύ άλλων:

“H Σοβιετική Ένωση χαίρει για τη νίκη. Δεν σκοπεύει να εξοντώσει τους Γερμανούς ή να καταστρέψει τη Γερμανία”.

»Όλες τις προηγούμενες ημέρες η Μόσχα δεν είχε ανακοινώσει τίποτε για την παράδοση των Γερμανών, την άνευ όρων συνθηκολόγησής τους στο Ρεμς, τις ομαδικές παραδόσεις ολόκληρων γερμανικών μεραρχιών στο Δυτικό Μέτωπο κλπ.

»Στα “Απομνημονεύματά” του, που κυκλοφόρησαν το 1991, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Σοβ. Ένωσης Μολότοφ ρίχνει κάποιο φως: γράφει ότι “πολλές ξένες πηγές μάς πληροφορούσαν ότι οι Αγγλοαμερικανοί σχεδίαζαν να συνάψουν χωριστή ανακωχή με τους χιτλερικούς”, γεγονός το οποίο “μας ανάγκαζε να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις ενέργειές μας και επιφυλακτικοί”.

»Εκείνη την ημέρα “κατελήφθη από τις δυνάμεις του στρατηγού Κόνιεφ, ύστερα από διήμερη μάχη, η τελευταία γερμανική πόλη, η Δρέσδη”, ανέφερε το ανακοινωθέν του σοβιετικού στρατού.

»Την ίδια ημέρα παρεδόθησαν σε βρετανικές δυνάμεις οι γερμανικές φρουρές στη Μήλο, στα Δωδεκάνησα και στην Κρήτη – έξι μήνες μετά την απελευθέρωση της Κεντρικής Ελλάδας.

»Ήταν ο σταθμός της Μόσχας πάλι που το μεσημέρι της 7ης Μαΐου, πρώτος, μετέδωσε την είδηση ότι “στο καταφύγιο της καγκελαρίας, στο Βερολίνο, βρέθηκαν απανθρωκωμένα τα πτώματα του Χίτλερ, του Γκέμπελς και ναζί αξιωματούχων. Κατά δήλωση του αξιωματούχου Φρίτσε”.

»Αργότερα την ίδια ημέρα ο γερμανοκρατούμενος ακόμη σταθμός της Πράγας ανακοίνωσε ότι «ο Χίτλερ αυτοκτόνησε για να μην πέσει στα χέρια των μπολσεβίκων. Μαζί του αυτοκτόνησαν ο Γκέμπελς και η σύζυγός του, ο αρχηγός του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος Μπόρμαν, ο υφυπουργός Προπαγάνδας Νόιμαν, ο υπαρχηγός του Επιτελείου Κρεμπς και ο στρατηγός Ζάιτς».