«Το μουστάκι μου είναι… πολύ αιχμηρό, πολύ επιθετικό». Παιχνιδιάρικο και προκλητικό, το μουστάκι του Σαλβαδόρ Νταλί ήταν μια τολμηρή καλλιτεχνική δήλωση.

«Μπορώ να σκεφτώ λίγους άλλους καλλιτέχνες που κυνήγησαν τη φήμη και τα χρήματα τόσο επιτακτικά όσο ο Σαλβαδόρ Νταλί. Μετατράπηκε ουσιαστικά σε εμπορικό σήμα, προωθώντας ξεδιάντροπα τον εαυτό του με κάθε μέσο», δήλωσε ο ιστορικός τέχνης David Dibosa στο ντοκιμαντέρ Art on the BBC το 2022

Σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο BBC ο υπερρεαλιστής καλλιτέχνης μοιράστηκε το μυστικό πίσω από το πιο διάσημο μουστάκι στον κόσμο – ίσως πιο διάσημο και από τα γυαλιά του Τζον Λένον-.

Το ουγγρικό κερί Pinaud

Το 1955, ο Ισπανός καλλιτέχνης Σαλβαδόρ Νταλί – ο οποίος γεννήθηκε πριν από 120 χρόνια – συνομίλησε με τον παρουσιαστή Malcolm Muggeridge στην εκπομπή Panorama του BBC και το θέμα του μουστακιού δεν άργησε να έρθει στο τραπέζι της συζήτησης.

Ο Muggeridge ομολόγησε ότι στην πραγματικότητα θα έπρεπε να ρωτήσει τον διάσημο σουρεαλιστή για τις παράξενες εικόνες που δημιουργεί, αλλά η όψη του επιδεικτικά λαμπερού μουστακιού του Νταλί αποδείχθηκε ακατανίκητη γι’ αυτόν.

Είτε σχημάτιζε ένα οκτάρι, είτε το στόλιζαν λουλούδια είτε το έδενε με φιόγκο, το μουστάκι του έγινε τόσο προσεκτικά επιμελημένο όσο και η δημόσια εικόνα του. Οι υπερβολικές καμπύλες του, όπως και οι πίνακές του, έφερναν τους θεατές αντιμέτωπους με το παράλογο, προκαλώντας τους να αμφισβητήσουν τις συμβάσεις και τη δική τους πραγματικότητα

Αυτό που ακολούθησε, για μια εκπομπή του BBC που είναι διάσημη για τα ερευνητικά ντοκιμαντέρ της επικαιρότητας, ήταν μια εύστοχα σουρεαλιστική συνέντευξη.

«Αλλά τώρα χρησιμοποιώ ένα πραγματικό προϊόν, πολύ καλό, [που το βρήκα] στην Place Vendôme, το ουγγρικό κερί Pinaud [μια γαλλική μάρκα που λειτουργεί από το 1810]. Είναι ήδη ένα πολύ γνωστό κερί. Ο Προυστ, ο Μαρσέλ Προυστ [ο Γάλλος μυθιστοριογράφος], χρησιμοποιεί το ίδιο».

«Ναι, αλλά το δικό του ήταν λίγο αιχμηρό, έτσι δεν είναι;», απάντησε ο Muggeridge, αναθερμαίνοντας το θέμα. «Δεν είχε μια υπέροχη ανοδική πορεία όπως το δικό σας».

«Χρησιμοποιούσε αυτό το κερί, αλλά το χρησιμοποιούσε αλλιώς ή με άλλο ύφος με έναν καταθλιπτικό…τρόπο. Λίγο καταθλιπτικό και μελαγχολικό. Το μουστάκι μου αντίθετα είναι πολύ χαρούμενο, πολύ αιχμηρό, πολύ επιθετικό».

Το μουστάκι που αψήφησε τη βαρύτητα

Ο Muggeridge συνέχισε, πιέζοντας τον καλλιτέχνη για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις τρίχες του προσώπου του που αψηφούσαν τη βαρύτητα, ανακαλύπτοντας ότι ο καλλιτέχνης τις καθάριζε κάθε βράδυ – επιτρέποντάς τους να γίνονται μαλακές και να πέφτουν κατά τη διάρκεια της νύχτας – το χρόνο που χρειαζόταν για να ετοιμαστεί το πρωί – τρία λεπτά – και πώς το μουστάκι του χρησίμευε ως πρακτικό εργαλείο για την «έμπνευσή» του.

Ο Muggeridge δεν ήταν ο μόνος που γοητεύτηκε από τα περίσσια γενναιόδωρα μουστάκια του καλλιτέχνη.

Φωτογραφία: Library of Congress | Public Domain | Picryl

«Μπορώ να σκεφτώ λίγους άλλους καλλιτέχνες που κυνήγησαν τη φήμη και τα χρήματα τόσο επιτακτικά όσο ο Σαλβαδόρ Νταλί. Μετατράπηκε ουσιαστικά σε εμπορικό σήμα, προωθώντας ξεδιάντροπα τον εαυτό του με κάθε μέσο», δήλωσε ο ιστορικός τέχνης David Dibosa στο ντοκιμαντέρ Art on the BBC το 2022.

«Και όπως με κάθε μάρκα, για να είναι πραγματικά επιτυχημένη, χρειάζεται ένα λογότυπο που να είναι άμεσα αναγνωρίσιμο».

«Ήταν σαν θαύμα»

Είτε σχημάτιζε ένα οκτάρι, είτε το στόλιζαν λουλούδια είτε το έδενε με φιόγκο, το μουστάκι του έγινε τόσο προσεκτικά επιμελημένο όσο και η δημόσια εικόνα του. Οι υπερβολικές καμπύλες του, όπως και οι πίνακές του, έφερναν τους θεατές αντιμέτωπους με το παράλογο, προκαλώντας τους να αμφισβητήσουν τις συμβάσεις και τη δική τους πραγματικότητα.

Εξυπηρέτησε το σκοπό του να εδραιώσει την εικόνα του στο μυαλό του κοινού, ένα δραματικό οπτικό σύνθημα για το εκκεντρικό, θεατρικό και ασεβές πνεύμα που καθόριζε την καλλιτεχνική προσωπικότητα του Νταλί.

Κατά καιρούς, χρησιμοποιούσε το μουστάκι του ως πινέλο ή το παρουσίαζε σε πίνακες, όπως το «Self-Portrait with Fried Bacon», θολώνοντας ακόμη περισσότερο τα όρια μεταξύ τέχνης και ζωής, σοβαρού και κωμικού, πραγματικού και σουρεαλιστικού.

Η σουρεαλιστική σιλουέτα του έχει κοσμήσει τα πάντα, από κοσμήματα μέχρι κούπες καφέ, και ζωγραφίστηκε ακόμη και σε ένα αεροπλάνο της Delta Air Lines το 2010. Την ίδια χρονιά, μια δημοσκόπηση για το Movember, διαπίστωσε ότι είναι το πιο διάσημο μουστάκι όλων των εποχών.

Σε έναν κατάλληλα σουρεαλιστικό επίλογο, ο οποίος καταδεικνύει τη διαχρονική δύναμη του παιχνιδιάρικου μουστακιού του, όταν έγινε η εκταφή του σώματος του Νταλί ώστε να γίνει τεστ πατρότητας το 2017, σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά το θάνατό του το 1989, τα μουστάκια του ήταν ακόμα εντελώς άθικτα, μοιάζοντας με δείκτες ρολογιού που έδειχναν 10.10.

«Ανυπομονούσα να τον δω και έμεινα εντελώς έκπληκτος», δήλωσε τότε στον ισπανικό ραδιοφωνικό σταθμό RAC1 ο Narcis Bardalet, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την ταρίχευση του σώματος του Νταλί.

«Ήταν σαν θαύμα».

*Με πληροφορίες από BBC

Headlines