Σε όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ένα τέτοιο περιστατικό θα ήταν ο μεγάλος εφιάλτης της αμερικανικής ηγεσίας. Γιατί ενώ το αντίθετο συνέβη συχνά μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, δηλαδή αμερικανικό στρατιωτικό προσωπικό να αναλαμβάνει τον έλεγχο παλιών σοβιετικών βάσεων, αυτό που συμβαίνει τώρα στη αεροπορική βάση 101, λίγο έξω από τη Νιαμέι, την πρωτεύουσα του Νίγηρα, είναι μάλλον πρωτόγνωρο.

Και αυτό γιατί εδώ και μερικές μέρες καταφθάνουν σε αυτή τη βάση Ρώσοι στρατιωτικοί, την ώρα που εξακολουθεί να παραμένει σε αυτή αμερικανικό στρατιωτικό προσωπικό. Και παρότι ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Λόιντ Ώστιν έσπευσε να υποβαθμίσει το περιστατικό σημειώνοντας ότι «οι Ρώσοι είναι σε ένα διαφορετικό σύμπλεγμα κτιρίων και δεν έχουν πρόσβαση στις δυνάμεις των ΗΠΑ ή πρόσβαση στον δικό μας εξοπλισμό», ο συμβολισμός είναι αναμφίβολα μεγάλος.

Ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι η στρατιωτική βάση αυτή, όπως και άλλες στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ, μαζί με την παραδοσιακή ισχυρή παρουσία της Γαλλίας, αποτελούσαν βασικό τμήμα της δυτικής παρουσίας στην Αφρική και του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας».

Αλλαγή συσχετισμού στην περιοχή

Όμως, μια σειρά από πολιτικές ανατροπές σε χώρες της Αφρικής, συχνά με τη μορφή στρατιωτικών πραξικοπημάτων –με αρκετή λαϊκή υποστήριξη πάντως–, έχουν οδηγήσει στην εσπευσμένη αποχώρηση των γαλλικών δυνάμεων από το Μάλι και τη Μπουρκίνα Φάσο, αλλά και των αμερικανικών από το Τσαντ.

Στον ίδιο τον Νίγηρα, το στρατιωτικό κίνημα της 26ης Ιουλίου 2023, που σταθεροποιήθηκε στην εξουσία αφού δεν υλοποιήθηκαν οι απειλές της Δυτικοαφρικανικής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ECOWAS) για στρατιωτική επέμβαση, οδήγησε σε μια συνολικότερη αλλαγή προσανατολισμού της χώρας, με τον Νίγηρα να γίνεται τμήμα της τριμερούς Συμμαχίας των Κρατών του Σαχέλ, μαζί με τη Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι.

Ως αποτέλεσμα, τερματίστηκε και η ισχύουσα συμφωνία αμυντικής συνεργασίας ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον Νίγηρα, στο πλαίσιο της οποίας στρατοπέδευαν αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις στο έδαφος της χώρας, ενώ αναβαθμίστηκε η συνεργασία με τη Ρωσία.

Αυτό οδήγησε τις ΗΠΑ σε ένα σχεδιασμό για την ενδεχόμενη απομάκρυνση του στρατιωτικού τους προσωπικού από τη χώρα, ξεκινώντας με τη μετακίνηση μέρους τους από την Αεροπορική Βάση 101 στην Αεροπορική Βάση 201 στον κεντρικό Νίγηρα, που είχε κόστος άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων και από το 2018 χρησιμοποιήθηκε για επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε μαχητές του Ισλαμικού Κράτους, και της οργάνωσης Νουσράτ αλ-Ισλάμ γουαλ Μουσλιμίν που είναι παρακλάδι της Αλ Κάιντα.

Από μαζικές εκδηλώσεις που συνόδεψαν το στρατιωτικό κίνημα στον Νίγηρα

Οι χαμηλοί τόνοι με τους οποίους αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ την κάπως αμήχανη γι’ αυτές συνθήκη να πρέπει να μοιράζονται την ίδια στρατιωτική βάση με ρωσικό στρατιωτικό προσωπικό, έχει να κάνει και με το γεγονός ότι οι ένοπλες δυνάμεις του Νίγηρα που βρίσκονται στην εξουσία και που στο παρελθόν είχαν στενούς δεσμούς με τις ΗΠΑ δεν έχουν επιλέξει μια πλήρως φιλορωσική στροφή όπως τα αντίστοιχα στρατιωτικά κινήματα στην Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι και περιγράφουν την εξωτερική τους πολιτική, που περιλαμβάνει την αναβάθμιση των σχέσεων με τη Ρωσία, ως μια διεύρυνση των διεθνών συνεργασιών της χώρας.

Βεβαίως, η αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ βρέθηκαν σε αυτή τη θέση εν μέρει και εξαιτίας της επιλογής τους να χαρακτηρίσουν το στρατιωτικό κίνημα του 2023 και επισήμως ως «πραξικόπημα» και ενεργοποιώντας τη συνέχεια τη σχετική νομοθεσία για τον περιορισμό της βοήθειας που προσέφεραν στον Νίγηρα, παρά το μεγάλο βάθος της στρατιωτικής συνεργασίας των δύο χωρών, που δεν αποτυπώθηκε μόνο στο υψηλό κόστος της Αεροπορικής βάσης 201 στην Αγκαντέζ αλλά και στα εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που δόθηκαν για την εκπαίδευση των ενόπλων δυνάμεων του Νίγηρα από το 2013 και μετά. Άλλωστε, ορισμένοι από τους πραξικοπηματίες είχαν εκπαιδευτεί στις ΗΠΑ, την ώρα που μέχρι πρότινος η Ρωσία δεν είχε καν πρεσβεία στη χώρα.

Αναβάθμιση της θέσης της Ρωσίας

Ωστόσο, η Ρωσία φαίνεται ότι ήταν σε θέση να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που φάνηκε να ανοίγεται και ετοιμάζεται να αποκτήσει ισχυρή παρουσία στον Νίγηρα, εάν κρίνουμε ότι το ρωσικό στρατιωτικό προσωπικό που έφτασε, έφερε μαζί του και εξοπλισμό αεράμυνας. Το στίγμα είχε δοθεί ήδη στις 26 Μαρτίου ύστερα και από τηλεφωνική επικοινωνία του προέδρου Πούτιν με τον ισχυρό άντρα του νέου καθεστώτος στρατηγό Αμπντουραχαμάνε Τιανί όταν συμφωνήθηκε η αναβάθμιση της αμυντικής συνεργασίας των δύο χωρών.

Για τη Ρωσία ούτως ή άλλως η Δυτική Αφρική είναι μια μεγάλη πρόκληση, καθώς αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να καλύψει ένα μέρος από το κενό που αφήνουν τόσο η Γαλλία όσο οι ΗΠΑ ως προς την ασφάλεια της περιοχής, την ίδια στιγμή που το περιθώριο οικονομικής συνεργασίας με μια ευρύτερη περιοχή εκτός των δυτικών κυρώσεων είναι ιδιαίτερα σημαντικό.

Κινεζικές επενδύσεις

Σε μια παράλληλη και όχι εντελώς άσχετη διεργασία, η Κίνα επίσης αναβαθμίζει την παρουσία της στον Νίγηρα. Η κινεζική China National Petroleum Corporation, μητρική εταιρεία της PetroChina, έχει επενδύσει πέντε δισεκατομμύρια δολάρια στη βιομηχανία πετρελαίου του Νίγηρα, συμπεριλαμβανομένου και ενός μεγάλου αγωγού που στέλνει πετρέλαιο από το κοίτασμα του Αγκαντέμ στο λιμάνι Κοτόνου στο γειτονικό Μπενίν. Pρόσφατα η κινεζική κρατική εταιρεία υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας για ένα δάνειο 400 εκατομμυρίων δολαρίων που θα αποπληρωθεί με φορτία πετρελαίου μέσα σε διάστημα δώδεκα μηνών, προσφέροντας μια κρίσιμη ανάσα στην αφρικανική χώρα.

Headlines