Τα αγαπούν, ή καλύπτουν κάποιες ανάγκες οι συλλέκτες ζώων;

Τα τελευταία χρόνια, δεν είναι λίγα τα περιστατικά που βγαίνουν στο φως για ανθρώπους που συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό ζώων. Είναι οι συλλέκτες ζώων, ή «αποθησαυριστές», όπως είναι ο επιστημονικός τους όρος.

Μια πράξη που καθιστά αδύνατον να τηρούνται οι συνθήκες υγιεινής και ευζωίας αυτών των πλασμάτων μέσα σε κατοικίες.

Ποιο είναι το προσωπείο αυτών των ανθρώπων;

Τι είναι αποθησαυρισμός

«Λέγοντας αποθησαυρισμό, εννοούμε μία διαταραχή του ιδεοψυχαναγκαστικού φάσματος, με κύριο χαρακτηριστικό τη συλλογή, τη συσσώρευση σε έναν χώρο (σπίτι, γραφείο, βεράντα, πυλωτή, χωράφι) άχρηστων, για τον συλλέκτη, αντικειμένων.

Η διαταραχή του αποθησαυρισμού αποτελεί αντικείμενο σημαντικής έρευνας και περιέχεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.

Τα κριτήρια του DSM-5 για τη διαταραχή αποθησαυρισμού δεν καθορίζουν τους τύπους των συλλεγόμενων αντικειμένων, που είναι απαραίτητα γι’ αυτήν τη διάγνωση.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, κάποιοι ειδικοί ψυχικής υγείας (ψυχίατροι, ψυχολόγοι) να θεωρούν τη συλλογή ζώων (σκυλιά, γάτες κ.ά.) ως αποθησαυρισμό. Και αυτό γιατί τα κατοικίδια θεωρούνται νομικά ιδιοκτησία», αναφέρει ο ψυχολόγος, Δημήτρης Κόρακας.

Τα άτομα που «αποθησαυρίζουν» ζώα, παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία στο να τα αποχωριστούν. Ακόμη και μετά τον θάνατο τους

Κατά την άποψη του, η συλλογή και η συσσώρευση ζώων είναι μια κατάσταση που σχετίζεται με τη διαταραχή του αποθησαυρισμού. Χρησιμοποιεί, όμως, σε εισαγωγικά την έννοια «αποθησαυρισμός» κατοικίδιων, γιατί τα ζώα έχουν ψυχή. Δεν είναι άψυχα και άχρηστα αντικείμενα. Δεν είναι χρησιμοποιημένες πλαστικές σακούλες, παλιές εφημερίδες, περιοδικά, κούτες, χαρτόνια, ξύλα, παλιές κατεστραμμένες οικιακές συσκευές κλπ, που, συνήθως, συλλέγουν κάποιοι άνθρωποι.

«Ο «αποθησαυρισμός» κατοικίδιων χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση και τον συνωστισμό μεγάλου αριθμού ζώων σε έναν χώρο. Αλλά και από την αδυναμία παροχής βασικών προτύπων διατροφής, υγιεινής και κτηνιατρικής περίθαλψης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται, στο συγκεκριμένο περιβάλλον, εξαιρετικά ανθυγιεινές συνθήκες από τις απεκκρίσεις, την αφόδευση και τα υπολείμματα τροφής των ζώων. Ακόμη και από νεκρά ζώα, που δεν απομακρύνονται από τον χώρο», υπογραμμίζει ο κ. Κόρακας.

Το σπίτι του «αποθησαυριστή» – συλλέκτη ζώων

Στο σπίτι του «αποθησαυριστή», σύμφωνα με τον ψυχολόγο, συχνά, οι ηλεκτρικές συσκευές, οι τουαλέτες, τα ντους και οι μπανιέρες δεν λειτουργούν. Ο «αποθησαυριστής» παραμελεί τον εαυτό του και δεν τηρεί την προσωπική του υγιεινή. Γεγονός που δείχνει την αδυναμία φροντίδας των κατοικίδιων, η οποία ουσιαστικά θεωρείται κακοποίηση των ζώων, και όχι αγάπη γι’ αυτά τα πλάσματα.

Πότε εκδηλώνουν αυτή τη συμπεριφορά οι συλλέκτες ζώων

«Η συμπεριφορά «αποθησαυρισμού» ζώων φαίνεται να αναπτύσσεται στη μέση ηλικία, ή αργότερα. Με το μεγαλύτερο ποσοστό να είναι γυναίκες (άγαμες, χήρες, ή διαζευγμένες). Οι γάτες είναι ο πιο συχνά αναφερόμενος τύπος ζώων που «αποθησαυρίζονται», και ακολουθούν οι σκύλοι», ενημερώνει ο ψυχολόγος.

Τα κοινά χαρακτηριστικά αυτών που συλλέγουν κατοικίδια

Οι «αποθησαυριστές», συχνά, όπως λέει ο κ. Κόρακας, αποδίδουν στα κατοικίδια ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Αναφέρουν, μάλιστα, ότι είχαν χαοτικά οικογενειακά προβλήματα και πρώιμης προσκόλλησης με τους γονείς τους. Επίσης, έχουν δυσλειτουργικές τρέχουσες προσωπικές και κοινωνικές σχέσεις, αλλά και ανησυχίες για την ψυχική τους υγεία.

Γενικά τα άτομα που συλλέγουν μεγάλο αριθμό ζώων, σύμφωνα με τον ψυχολόγο, παρουσιάζουν τα ακόλουθα κοινά χαρακτηριστικά:
• Παιδικό ιστορικό γονέων που ήταν ασταθείς, αμελείς, καταχρηστικοί, απόντες ή/και ασυνεπείς στον γονεϊκό ρόλο τους,
• Δυσκολία στη δημιουργία και διατήρηση σταθερών διαπροσωπικών σχέσεων ως ενήλικες,
• Πολλαπλά τραύματα στην παιδική ηλικία ή στην ενήλικη ζωή (εγκατάλειψη γονέα, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, απροσδόκητη απώλεια αγαπημένων προσώπων κ.ά.),
• Ακλόνητη πεποίθηση ότι σώζουν ή φροντίζουν τα ζώα τους, τα οποία θεωρούν ότι είναι καλά και ευτυχισμένα μαζί τους,
• Έντονη επιθυμία για τη διατήρηση ή την αύξηση της συλλογής των ζώων, παρά τα πολλαπλά στοιχεία, που αποδεικνύουν την αποτυχία τους να παρέχουν επαρκή φροντίδα.

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο, η προσκόλληση στα ζώα συντροφιάς μπορεί να είναι βαθιά, ακόμη και για τους ιδιοκτήτες κατοικίδιων που δεν συλλέγουν. Ωστόσο, τα άτομα που «αποθησαυρίζουν», παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία στο να τα αποχωριστούν. Ακόμη και μετά τον θάνατο των κατοικίδιων.

«Διότι η προσκόλληση τους σε αυτά είναι άκαμπτη, ακραία και σε βάρος της ευημερίας των ζώων. Η εξάρτηση τους από ένα κατοικίδιο, παρά τον μεγάλο αριθμό που συλλέγουν, μπορεί να γίνει έντονη και κρίσιμη για την αίσθηση ευημερίας του ατόμου. Κάθε απώλεια ζώου, τούς δημιουργεί μια αίσθηση κατακερματισμού, απορρύθμισης και κατάθλιψης.

Η ισχυρή θετική ανατροφοδότηση που μπορεί να λάβουν τα άτομα αυτά, από τον φανταστικό τους ρόλο ως φροντιστές ζώων, μπορεί να εξηγήσει τη συμπεριφορά του «αποθησαυρισμού», διευκρινίζει ο κ. Κόρακας.

Μπορεί να υπάρξει λύση σε αυτό το τόσο ευαίσθητο θέμα;

Η «αποθησαύριση» θέτει ορισμένα νομικά ζητήματα, τονίζει ο κ. Κόρακας, διότι, ουσιαστικά, πρόκειται για κακοποίηση των ζώων. Παρά την πιθανή ψυχική ασθένεια ή τις διαταραχές προσωπικότητας που συμβάλλουν σε αυτή τη συμπεριφορά, το άτομο που συλλέγει ζώα και τα διατηρεί σε άθλιες συνθήκες, μπορεί να διωχθεί ποινικά: με πρόστιμα, απομάκρυνση των κατοικίδιων, απαγορεύσεις, ή περιορισμούς στη μελλοντική ιδιοκτησία.

Ωστόσο, δεν υπάρχει πρόβλεψη για τη θεραπεία της ψυχικής του υγείας.

Συνήθως, όπως υπογραμμίζει ο ψυχολόγος, οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν ασκούν δίωξη. Αλλά θα επιχειρήσουν να διαπραγματευτούν, ακόμη και με προτεινόμενες λύσεις που δεν είναι οι βέλτιστες για τα ζώα.

Παρόλα αυτά, λέει ο ψυχολόγος, είναι πολλές οι περιπτώσεις αυτών των ανθρώπων που εμφανίζουν ποσοστά υποτροπής εξαιρετικά υψηλά (από 60% έως 100%).

Εξηγεί ότι η υποτροπή αφορά τη συχνότητα με την οποία οι άνθρωποι αποκτούν εκ νέου πολλά ζώα, παρά τη νόμιμη απομάκρυνση των προηγούμενων.

Τέλος, ο κ. Κόρακας επισημαίνει: «Η γνώμη μου είναι ότι τα άτομα με διαταραχή «αποθησαυρισμού» ζώων θα πρέπει να λάβουν ψυχιατρική αξιολόγηση. Και, στη συνέχεια, κατάλληλη θεραπεία. Είναι σημαντικό για τον ψυχοθεραπευτή να γνωρίζει τον δεσμό ανθρώπου – ζώου και να διερευνήσει αυτά τα ζητήματα με τον ασθενή κατά τη θεραπεία».

● Ο κ. Δημήτρης Κόρακας είναι κάτοχος πτυχίου Χημείας και διδακτορικού διπλώματος στα ψυχοφάρμακα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Επίσης, είναι πτυχιούχος ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και διαθέτει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Εκπαιδευτική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος.

Είναι σχολικός σύμβουλος καθηγητών σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ζει στα Γιάννενα.