Από την ψύξη στην κατάψυξη

Το εθνικιστικό VMRO θριάμβευσε, η κυρία Σιλιάνοφσκα θα είναι η νέα πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας, η Συμφωνία των Πρεσπών θα παγώσει περεταίρω, αφού η ελληνική κυβέρνηση, δέσμια της λαϊκιστικής αντιπολιτευτικής τακτικής της απέναντι στη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, δεν εργάστηκε από το 2019 για την εμβάθυνσή της. Την είχε στην ψύξη, τώρα θα μπει στην κατάψυξη. Αν η δύσκολη πολιτική μετάβαση της γειτονικής χώρας συνδυαστεί με το πρόβλημα στις ελληνοσερβικές σχέσεις που αναδύεται λόγω Κοσόβου, επίσης αν συνδυαστεί με την εμπλοκή που έχει υπάρξει στις ελληνοαλβανικές σχέσεις, κυρίως λόγω Εντι Ράμα, τότε μέσα σε ελάχιστο χρόνο (τουλάχιστον) αδρανοποιείται ένα μεγάλο πεδίο ζωτικού χώρου για τα ελληνικά συμφέροντα. Που σημαίνει ότι οι τεχνοκράτες, οι ειδικοί επιστήμονες του υπουργείου Εξωτερικών δεν κάνουν ανάλυση ή δεν φτάνουν οι εκθέσεις τους στην πολιτική ηγεσία ή η τελευταία τις πνίγει χάριν πολιτικής αυτοσυντήρησης.

Οταν τον Νοέμβριο του 2019 η τουρκική κυβέρνηση συνυπέγραψε με ένα σχεδόν «μη κράτος» το τουρκολιβυκό μνημόνιο, η ελληνική διπλωματική σκηνή αιφνιδιάστηκε απολύτως. Στοιχείο που δείχνει και πάλι ότι ούτε οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες, ούτε οι ειδικοί κάνουν δουλειά. Πληροφορίες – ανάλυση και πάλι πληροφορίες. Πώς αλλιώς κτίζεται πολιτική; Ετσι, με αυτούς τους όρους ανεπάρκειας, το μόνιμο στοιχείο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής είναι οι εκ των υστέρων περιοδείες στις παραδοσιακές μεγάλες δυνάμεις, τις οποίες συνήθως εξουσιοδοτεί η Ελλάδα για τη λύση αυτών που η ίδια δεν μπορεί να λύσει. Σημαντικές πρωτοβουλίες όπως του Κωνσταντίνου Καραμανλή (ένταξη στην ΕΟΚ), του Ανδρέα Παπανδρέου (κριτικός και με διεθνείς πρωτοβουλίες ευρωατλαντισμός), του Κώστα Σημίτη (ένταξη Ελλάδας και Κύπρου στον ευρωπαϊκό πυρήνα) μέχρι αυτές του Αλέξη Τσίπρα και του Νίκου Κοτζιά (Συμφωνία των Πρεσπών) έμειναν χωρίς να εμπεδωθούν και να διαμορφώσουν πολιτικοδιπλωματική «σχολή» και παραγωγική διάρκεια.

Η ελληνική εξωτερική πολιτική θεμελιώνεται στην πολλαπλή αυτοσυντήρηση. Προϊόν της ίδιας της συγκρότησης του νέου ελληνικού κράτους, εξαντλείται συνήθως στην τυφλή πρόσδεση σε άρματα «μεγάλων δυνάμεων» (δεν υπάρχει δηλαδή πρωτογενής πολιτική παραγωγή) και συγχρόνως χαρακτηρίζεται από αναβλητικότητα. Για παράδειγμα η σημερινή κυβέρνηση δεν προχωράει επί τόσα χρόνια, τολμηρά, τις πρόνοιες της Συμφωνίας των Πρεσπών (γιατί τροφοδότησε τα ακροατήριά της με προδότες και μειοδότες που τη συνυπέγραψαν), την άφηνε να σαπίζει, μέχρι να «τη διευκολύνει» σήμερα ο σκοπιανός εθνικιστής, που θα την καταργήσει. Εχει διαρροές από τα δεξιά ακροατήρια, βάζει αστόχαστα τον Μπελέρη στο ψηφοδέλτιο για να μαζέψει επικοινωνιακά και συμβολικά την κατάσταση (και να προσπαθήσει να κλείσει την πληγή που της άνοιξε στη δεξιά πλευρά της το σύμφωνο για τα ομόφυλα ζευγάρια), βρίσκει μπροστά της τον, ούτως ή άλλως, τυχοδιωκτικά κινούμενο Ράμα να κορυφώνει με τη «προεκλογική» συγκέντρωση στο Γαλάτσι. Το δε ακόμα πιο απελπιστικό είναι ότι υπάρχει και αντιπολιτευτική αμηχανία. Επικρίνεται η κυβέρνηση (και ορθά) για τον όλο χειρισμό της, αλλά επί του προκειμένου τι προτείνεται; Να απαγορευτεί η συγκέντρωση και έτσι να χριστεί ο Ράμα ηγέτης του «εθνικού πεπρωμένου»; Σπασμωδικά, ανασφαλή χαρακτηριστικά, που απλώς δείχνουν το έλλειμμα επεξεργασιών.

Δεν διαμορφώνεις εξωτερική πολιτική απλώς διαβάζοντας τον διεθνή Τύπο ή κάποια μη διαβαθμισμένα reports ξένων ιδρυμάτων ή υπηρεσιών. Αυτό το κάνεις ως τηλεοπτικός αναλυτής, ως δημοσιογράφος, όχι ως αρχιτέκτονας εξωτερικής πολιτικής. Αυτή η παρατεταμένη ανεπάρκεια ενός συστήματος (δεν ενοχοποιώ εύκολα, αλλά εκ του αποτελέσματος το σύστημα δεν δουλεύει) είναι το κεντρικό πρόβλημα. Τα περιστατικά που πρόχειρα ανέφερα είναι απλώς οι εκδηλώσεις της ανεπάρκειας. Πολιτική αυτοσυντήρηση (μην πούμε κάτι που θα θίξει τμήμα του εκλογικού ποιμνίου), δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία στις υπηρεσίες, και γενικότητες ή πομφόλυγες στην ανάλυση.

* Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ

Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ