Ακροδεξιά: Μπορεί τα κέρδη της στις ευρωεκλογές να δώσουν ώθηση στα εθνικιστικά κόμματα στις πατρίδες τους;

Τα κέρδη της ακροδεξιάς στις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου θα είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να μετατραπούν σε περισσότερη εξουσία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, λένε οι ειδικοί, ωστόσο, προειδοποιούν ότι θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα εθνικιστικά κόμματα στις πρωτεύουσες της ΕΕ, με δυνητικά μεγαλύτερες συνέπειες.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα ακροδεξιά και σκληροπυρηνικά συντηρητικά κόμματα θα μπορούσαν να τερματίσουν πρώτα σε εννέα κράτη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας, της Γαλλίας και της Ολλανδίας, και δεύτερα ή τρίτα σε άλλα εννέα, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Σουηδίας.

Η προβλεπόμενη άνοδος της ακροδεξιάς ομάδας «Ταυτότητα και Δημοκρατία» (ID) και των συντηρητικών – εθνικιστών Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) έχει πυροδοτήσει εικασίες για μια «απότομη δεξιά στροφή» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η οποία ενδεχομένως να θέσει σε κίνδυνο βασικά σχέδια της ΕΕ, όπως η πράσινη συμφωνία.

Ανεβαίνουν εθνικιστές και ακροδεξιοί στην Ευρώπη

Η ID, που περιλαμβάνει τον Εθνικό Συναγερμό (RN) της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, τη Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι στην Ιταλία, την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) στη Γερμανία, το Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) στην Αυστρία και το Vlaams Belang στο Βέλγιο, είναι σε καλό δρόμο για να είναι οι μεγάλοι νικητές – και να εκλέξουν από 59 ευρωβουλευτές ίσως και 85.

Το εθνικο-συντηρητικό ECR, στο οποίο συμμετέχουν οι Αδελφοί της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι, το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) της Πολωνίας, το Vox της Ισπανίας, το κόμμα των Φινλανδών και οι Σουηδοί Δημοκράτες, βρίσκεται σε τροχιά επιστροφής περίπου 75 ευρωβουλευτών, που συνιστά μια πιο μέτρια πρόοδο.

Οι αναλυτές λένε, ωστόσο, ότι τέτοιες ακραίες και σκληροδεξιές αυξήσεις στον αριθμό ευρωβουλευτών ακροδεξιών κομμάτων, αν και σημαντικές, μπορεί να κάνουν μικρή άμεση διαφορά στη λειτουργία του Ευρωκοινοβουλίου – ενός από τα τρία βασικά θεσμικά όργανα της ΕΕ, μαζί με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις, και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο του μπλοκ.

Λεπτές ισορροπίες στο νέο ΕΚ

Η κυρίαρχη κεντροδεξιά ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), στην οποία ανήκει και η Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη, όπου συμμετέχουν οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες (CDU) της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόκειται να παραμείνει η μεγαλύτερη στο ΕΚ των 720 εδρών, με περίπου 175 ευρωβουλευτές, ενώ η κεντροαριστερή Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών οδεύει προς τη δεύτερη θέση με έως και 145 ευρωβουλευτές.

Ακόμη και αν ο μεγάλος συνασπισμός κεντροδεξιάς, κεντροαριστεράς και φιλελευθέρων στο ΕΚ διατηρηθεί, η μειωμένη πλειοψηφία του θα έχει συνέπειες, ιδίως σε τομείς πολιτικής όπου το συντηρητικό ΕΛΚ μπορεί να μπει στον πειρασμό να επιβραδύνει την πρόοδο

Και παρόλο που η φιλελεύθερη ομάδα των Ανανεωτικών, συμπεριλαμβανομένης της κεντρώας Αναγέννησης του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, μπορεί να χάσει 12 έδρες, διατηρώντας ενδεχομένως μόλις 80, αυτό θα πρέπει να διασφαλίσει ότι «στις μεγάλες αποφάσεις, το κέντρο θα κρατήσει», δήλωσε στον βρετανικό Guardian ο Nicolai von Ondarza του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας.

Χάσμα μεταξύ των δύο βασικών ακροδεξιών ομάδων

Τα κόμματα που απαρτίζουν το ECR είναι ως επί το πλείστον λαϊκιστικά, εθνικιστικά και συντηρητικά, και πολλά από αυτά βρίσκονται ή έχουν βρεθεί στην κυβέρνηση. Είναι επικριτικά προς την ΕΕ (μερικές φορές έντονα), αλλά τελικά αποτελούν μέρος αυτού που ο Von Ondarza περιέγραψε ως «τη μεγάλη μηχανή συμβιβασμού της ΕΕ», και συχνά έχουν βοηθήσει στη σύνταξη της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

Αντίθετα, τα μέλη της ID είναι κυρίως ακροδεξιοί, αντιευρωπαϊστές – και συχνά θεωρούνται ακραίοι στα εθνικά τους πλαίσια. Στην ευρωπαϊκή σκηνή, είναι περισσότερο διασπαστικοί παρά εποικοδομητικοί: Το AfD μιλάει ευνοϊκά για ένα δημοψήφισμα «Dexit» για την Γερμανία, ενώ οι προτάσεις του RN της Λεπέν για μια «εθνική προτίμηση» με προτεραιότητα στη Γαλλία σε θέσεις εργασίας και παροχές δεν είναι συμβατές με την παραμονή στην ενιαία αγορά.

Το χάσμα μεταξύ των ομάδων δεν είναι πουθενά σαφέστερο από ό,τι στην Ρωσία. Μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, τα μέλη του ECR, όπως οι Αδελφοί της Ιταλίας της Μελόνι και το PiS της Πολωνίας, έχουν αποδειχθεί σταθερά υπέρ του ΝΑΤΟ και υπέρ του Κιέβου.

Από την άλλη πλευρά, πολλά μέλη του ID – ιδίως το γερμανικό AfD – παραμένουν περισσότερο ή λιγότερο απροκάλυπτα φιλορωσικά.

Γαλλογερμανικός ακροδεξιός «εμφύλιος»

Υπάρχουν επίσης εσωτερικές εντάσεις, σημειώνουν οι αναλυτές. Εντός του ID, η Λεπέν ειδικότερα έχει εκφράσει επικρίσεις για το AfD, αφού τα μέλη του συμμετείχαν σε μυστική συνάντηση για να συζητήσουν ένα σχέδιο για τη μαζική απομάκρυνση αλλοδαπών από τη Γερμανία, συμπεριλαμβανομένων όσων έχουν γερμανικά διαβατήρια.

Η σύλληψη, τον περασμένο μήνα, του κοινοβουλευτικού βοηθού του Μαξιμίλιαν Κραχ, του κορυφαίου υποψηφίου του κόμματος στις εκλογές, ως ύποπτου για κατασκοπεία υπέρ της Κίνας, έχει αναζωπυρώσει τις αμφιβολίες ορισμένων εταίρων για το AfD, στοιχεία του οποίου έχουν χαρακτηριστεί από την υπηρεσία εσωτερικών πληροφοριών της Γερμανίας ως «αποδεδειγμένα ακροδεξιοί εξτρεμιστές».

Κάποιο είδος αναδιοργάνωσης των δύο ακροδεξιών ομάδων είναι πολύ πιθανό μετά τις ευρωεκλογές – με την απόφαση του αυταρχικού πρωθυπουργού της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν – του οποίου το κόμμα Fidesz αποχώρησε από το ΕΛΚ το 2021 και οι ευρωβουλευτές του δεν ανήκουν σήμερα σε καμία ευρωπαϊκή κοινοβουλευτική ομάδα – να έχει καθοριστική σημασία.

Όποιος αστερισμός και αν προκύψει, προέβλεψε ο Mujtaba Rahman της εταιρείας συμβούλων πολιτικών κινδύνων Eurasia Group, η λαϊκιστική δεξιά θα είναι «πολύ αποδιοργανωμένη για να συνεργαστεί. Απλώς δεν θα είναι σε θέση να συγκροτηθούν. Θα μπορέσουν να πραγματοποιήσουν κοινές συνεδριάσεις, να ψηφίσουν στρατηγικά; Δεν πιστεύω ότι θα το κάνουν».

Ακόμα πιο συντηρητική στροφή της ΕΕ θα φέρει η άνοδος της ακροδεξιάς

Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και αν ο μεγάλος συνασπισμός της κεντροδεξιάς, της κεντροαριστεράς και των φιλελευθέρων στο κοινοβούλιο διατηρηθεί, η μειωμένη πλειοψηφία του θα έχει συνέπειες, ιδίως σε τομείς πολιτικής όπου το συντηρητικό ΕΛΚ μπορεί να μπει στον πειρασμό να επιβραδύνει την πρόοδο.

Η φον ντερ Λάιεν έχει ήδη δηλώσει ότι, ανάλογα με τη σύνθεση του ΕΚ και το ποιος είναι σε κάθε ομάδα, το ΕΛΚ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να συνεργαστεί με το ECR (αν και ένα ECR που θα περιλαμβάνει τον Όρμπαν θα μπορούσε να περιπλέξει τα πράγματα, με πολλά κόμματα – μέλη του ΕΛΚ να διστάζουν να συνδεθούν με τον ανελεύθερο Ούγγρο ηγέτη).

Ο ρόλος της Ιταλίδας πρωθυπουργού Μελόνι, η οποία έχει αποδειχθεί, παρά την ιδεολογία της, εποικοδομητικός παίκτης της ΕΕ, θα μπορούσε να αποδειχθεί κρίσιμος. Όλα δείχνουν ότι προσπαθεί να πείσει τον Όρμπαν να κινηθεί προς τη δική της κατεύθυνση για την Ουκρανία, καθώς έχει καταλάβει ότι η επιτυχία της έχει να κάνει ακριβώς με το ότι είναι εποικοδομητική για το μπλοκ.

Όσο πιο δυνατή στις ευρωεκλογές, τόσο θα σηκώνει κεφάλι σε εθνικό επίπεδο

Είναι, ωστόσο, εκτός Βρυξελλών και Στρασβούργου που αυτές οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο, υπογραμμίζουν οι αναλυτές. Τα ακροδεξιά κόμματα συμμετέχουν ήδη σε κυβερνήσεις συνασπισμού στην Ιταλία και την Φινλανδία και παρέχουν κοινοβουλευτική στήριξη στην κυβέρνηση της Σουηδία.

Ένα ακροδεξιό κόμμα είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει μεγάλο μέρος της επόμενης ολλανδικής κυβέρνησης, αφού το Κόμμα για την Ελευθερία του Γκέερτ Βίλντερς τερμάτισε πρώτο στις εκλογές του Νοεμβρίου, το Vlaams Belang είναι σε καλό δρόμο για να τερματίσει πρώτο στο φλαμανδόφωνο Βέλγιο στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου, το FPÖ πρόκειται να κερδίσει τις εκλογές στην Αυστρία αργότερα φέτος και το AfD είναι πιθανό να κερδίσει τρεις εκλογικές αναμετρήσεις σε κρατίδια στη Γερμανία.

Θα αποδυναμωθούν ακόμη περισσότερο οι ήδη αποδυναμωμένοι ηγέτες

Ένα ισχυρό εκλογικό αποτέλεσμα για την ακροδεξιά είναι πιθανό να της προσδώσει μεγαλύτερη δυναμική. Στη Γαλλία, η Λεπέν φαίνεται ότι θα ταπεινώσει τον Μακρόν, με τη λίστα του RN να συγκεντρώνει ίσως διπλάσια ποσοστά από τη λίστα του προέδρου.

Στη Γερμανία, το AfD μπορεί να έχει χάσει τρεις ή τέσσερις μονάδες στις δημοσκοπήσεις μετά από μια σειρά σκανδάλων, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σε πορεία προς τη δεύτερη θέση, πίσω από το αντιπολιτευόμενο CDU, αλλά μπροστά από το κεντροαριστερό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα του καγκελάριου, Όλαφ Σολτς.

Αυτό που ανησυχεί τους ειδικούς περισσότερο είναι ο αντίκτυπος αυτών των ευρωεκλογών στους ήδη αδύναμους ηγέτες. Για παράδειγμα,  τόσο ο Μακρόν όσο και ο Σολτς ήδη παλεύουν να επιβιώσουν πολιτικά. Σε επίπεδο ΕΕ, ο μεγαλύτερος αντίκτυπος αυτών των εκλογών θα είναι να αποδυναμωθούν ακόμη περισσότερο οι ήδη αποδυναμωμένοι ηγέτες.

Και σημειώνουν ότι η πλήρης επιρροή των ευρωεκλογών του 2024 θα γίνει αισθητή με την πάροδο του χρόνου, με τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις να δέχονται πιέσεις για να κινηθούν προς τα δεξιά σε θέματα όπως η πολιτική για το κλίμα – και, ενδεχομένως, να μετατοπιστεί η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των εθνικών πρωτευουσών.