Ελληνοτουρκικά: Οι «ειλικρινείς και καρποφόρες συνομιλίες» πριν από 65 ακριβώς χρόνια

13 Μαΐου 1959, ημέρα Τετάρτη. Ακριβώς 65 χρόνια πριν από τη σημερινή επίσκεψη Μητσοτάκη στην Άγκυρα. Στο πρωτοσέλιδο του «Βήματος» εκείνης της ημέρας, δημοσίευμα που τιτλοφορείται ως εξής: «Επανήλθον χθες εκ Κωνσταντινουπόλεως ο κ. πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών – Βαθύτατα ικανοποιημένος ο κ. Κ. Καραμανλής διά τα αποτελέσματα των συνομιλιών του».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 13.5.1959, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Είχε προηγηθεί πολυήμερη επίσημη επίσκεψη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, τότε πρωθυπουργού, και του Ευάγγελου Αβέρωφ – Τοσίτσα, τότε υπουργού Εξωτερικών, στην Τουρκία, κατόπιν προσκλήσεως του τότε πρωθυπουργού της γείτονος, Αντνάν Μεντερές. Δεν είχαν περάσει ούτε τέσσερα χρόνια από τα διαβόητα Σεπτεμβριανά (6-7 Σεπτεμβρίου 1955), όταν ο ελληνισμός της Πόλης δέχτηκε ένα ισχυρότατο –καταλυτικό όπως αποδείχτηκε στο διάβα του χρόνου– πλήγμα και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει σταδιακά τις εστίες του.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 8.5.1959, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι δύο έλληνες πολιτικοί είχαν μεταβεί αρχικά στην Άγκυρα, την Πέμπτη 7 Μαΐου 1959, όπου έτυχαν θερμής υποδοχής από τουρκικής πλευράς. Οι εκεί διεξαχθείσες ελληνοτουρκικές συνομιλίες, «εν πνεύματι καλής θελήσεως», τερματίστηκαν τις βραδινές ώρες του Σαββάτου 9ης Μαΐου. Στο κοινό επίσημο ανακοινωθέν που εκδόθηκε ακολούθως διαπιστώθηκε «συμφωνία επί των γενικών γραμμών των συζητηθέντων θεμάτων».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 8.5.1959, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στη συνέχεια Καραμανλής και Αβέρωφ μετέβησαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου συναντήθηκαν με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα (τη Δευτέρα 11 Μαΐου, στο Φανάρι) και είχαν μια τελευταία συνομιλία με την τουρκική ηγεσία την Τρίτη 12 Μαΐου, κατά τη διάρκεια εκδρομής τους στο Βόσπορο, λίγες μόλις ώρες πριν από την επιστροφή τους στην πατρίδα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 13.5.1959, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Την επίσκεψη των Καραμανλή και Αβέρωφ είχε καλύψει ως απεσταλμένος του «Βήματος» ο αείμνηστος Λέων Καραπαναγιώτης, με καθημερινές ανταποκρίσεις του από την τουρκική πρωτεύουσα και την Κωνσταντινούπολη.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 10.5.1959, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Όπως διαβάζουμε στο φύλλο της 13ης Μαΐου, ο Καραμανλής, αμέσως μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, είχε προβεί στις ακόλουθες δηλώσεις:

«Επιστρέφω βαθύτατα ικανοποιημένος από την επίσκεψίν μου εις την Τουρκίαν. Αι θερμαί και ειλικρινείς εκδηλώσεις του τουρκικού λαού, αίτινες δι’ εμού απηυθύνοντο προς τον ελληνικόν λαόν, με συνεκίνησαν και με έπεισαν ότι αι σχέσεις των δύο χωρών μας εισέρχονται εις νέαν φάσιν. Εις την Άγκυραν επεβεβαιώθη η θέλησις των δύο κυβερνήσεων όπως η ανανεωθείσα φιλία της Ελλάδος και της Τουρκίας εδραιωθή επί σταθερών και μονίμων βάσεων. Δεν νομίζω ότι έχω ανάγκην να εξάρω ιδιαιτέρως την σημασίαν του γεγονότος τούτου. Διά της συνεργασίας αυτής ενισχύεται η ασφάλεια αμφοτέρων των χωρών και προστατεύεται η γαλήνη και η ευημερία των αντιστοίχων μειονοτήτων και ολοκλήρου του κυπριακού λαού. Η κυβέρνησις, διερμηνεύουσα την θέλησιν του ελληνικού λαού και έχουσα πλήρη επίγνωσιν της ιστορικής σημασίας της νέας αυτής φάσεως εις τας σχέσεις των δύο λαών, θα προχωρήση αποφασιστικώς εις την οδόν της στενής και δημιουργικής συνεργασίας».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.5.1959, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εξάλλου, στο ευχαριστήριο μήνυμα που απηύθυνε ο Καραμανλής προς τον Μεντερές, «ευθύς ως επέβη του αεροπλάνου διά να επιστρέψη εις Αθήνας», αναφέρονταν τα εξής:

«Εγκαταλείπων το έδαφος της φίλης και συμμάχου Τουρκίας θέλω να εκφράσω εις την Υμετέραν Εξοχότητα τας θερμάς μου ευχαριστίας διά την εγκαρδίαν υποδοχήν και φιλοξενίαν τας οποίας ο τουρκικός λαός, η τουρκική κυβέρνησις και υμείς προσωπικώς επεφυλάξατε εις εμέ και τους συνεργάτας μου. Με ιδιαιτέραν ικανοποίησιν διαπίστωσα από τας εκδηλώσεις του τουρκικού λαού και του τουρκικού Τύπου ότι η πολιτική μας ευρίσκει ευρείαν απήχησιν και θεμελιώνεται επί ασφαλών βάσεων. Επιθυμώ με την ευκαιρίαν αυτήν, φίλε κ. Πρόεδρε, να σας διαβεβαιώσω ότι, όταν προσεχώς επισκεφθήτε τας Αθήνας, θα τύχετε της αυτής θερμής υποδοχής και θα διαπιστώσετε ότι ο ελληνικός λαός κατέχεται από τα ίδια με τον ιδικόν σας αισθήματα. Η συνεχής επαφή μας κατά τας ημέρας αυτάς και αι συνομιλίαι μας υπήρξαν τόσον ειλικρινείς και καρποφόροι, ώστε να δικαιολογούν πάσαν αισιοδοξίαν διά το μέλλον της ελληνοτουρκικής φιλίας και συνεργασίας. Η σύζυγός μου και εγώ ευχαριστούμεν ιδιαιτέρως την κυρίαν Μεντερές διά τας φιλοφρονήσεις της κατά την παραμονήν μας εν Τουρκία».

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η άφιξη και η θερμή υποδοχή των Καραμανλή και Αβέρωφ στην Άγκυρα το Μάιο του 1959 (διακρίνονται μαζί τους ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Αντνάν Μεντερές, και ο υπουργός Εξωτερικών της γείτονος, Φατίν Ζορλού).