Κλιματική αλλαγή: Η Ρωσία στο «σκαμνί»;

Υπογράφοντας τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα το 2015, η Ρωσία δεσμεύτηκε να μειώσει τις εκπομπές διοξιδείου του άνθρακα (CO2) από περίπου 2,2 δισεκατομμύρια τόνους που είναι σήμερα, σε 968 εκατομμύρια τόνους το 2030 και σε 157 εκατομμύρια τόνους το 2050.

Περί τα μέσα του 2021, σε μια κίνηση που τότε χαιρετίστηκε ως ένα σημαντικό πρώτο βήμα, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν υπέγραψε νόμο, που υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να αναφέρουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Με την εισβολή της στην Ουκρανία ωστόσο στον τρίτο χρόνο και την οικονομία της πια σε πολεμική βάση, η πετρελαιοπαραγωγός Ρωσία κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Απέχοντας ήδη πολύ από την επίτευξη των κλιματικών στόχων της, ακολουθεί μια πολιτική που οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση των εκπομπών CO2.

Η Ρωσία παραμένει η τέταρτη μεγαλύτερη παραγωγός εκπομπών άνθρακα παγκοσμίως.

Προβλέπεται να φτάσουν τους 2.212 εκατομμύρια τόνους CO2 έως το 2030.

Στο μεσοδιάστημα, οι μέσες θερμοκρασίες στη χώρα αυξάνονται δύο φορές ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Σε αυτό το φόντο, η περιβαλλοντική οργάνωση Ecodefense και 18 Ρώσοι πολίτες προσφέφυγαν στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρωσίας.

Με την επίκκληση άρθρων του ρωσικού Συντάγματος, κατηγορούν την κυβέρνηση της Μόσχας ότι παραβιάζει το δικαίωμα στην υγεία, τη ζωή και τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος.

Αξιώνουν από τις ρωσικές αρχές να λάβουν άμεσα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σύμφωνα με τον στόχο περιορισμού της παγκόσμιας αύξησης της μέσης θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.

Δεν είναι οι πρώτοι που το επιχειρούν.

Σε μια πρωτοφανή κίνηση ωστόσο, το ρωσικό Συνταγματικό Δικαστήριο έκανε δεκτή την προσφυγή στις αρχές Μαΐου.

Η συνέχεια της υπόθεσης παραμένει πάντως θολή.

Για την ακρίβεια, δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι για αισιοδοξία.

Καυσαέρια και ατμός βγαίνουν από τα φουγάρα ενός διυλιστηρίου πετρελαίου στην πόλη Ομσκ της Σιβηρίας (REUTERS/Alexey Malgavko/File Photo)

Περιβαλλοντικός ακτιβισμός, μια επικίνδυνη δράση στη Ρωσία

Στο Άρθρο 42, το ρωσικό Σύνταγμα ορίζει ότι «καθένας έχει δικαίωμα σε ευνοϊκό περιβάλλον, σε αξιόπιστη πληροφόρηση σχετικά με την κατάστασή του και σε αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν στην υγεία και την περιουσία του από οικολογικές παραβάσεις».

Είναι σε αυτό που βασίστηκαν πρωτίστως οι ενάγοντες για να γίνει δεκτή η προσφυγή τους.

Ζητούν από το Συνταγματικό Δικαστήριο να αποφανθεί σχετικά με την παραβίαση των δικαιωμάτων τους και υπέρ της αλλαγής της κλιματικής πολιτικής.

Περιβαλλοντολόγοι είχαν αποπειραθεί να κάνουν μια παρόμοια κίνηση το 2022, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση δεν έκανε αρκετά για να «καταπολεμήσει ρεαλιστικά την υπερθέρμανση του πλανήτη».

Το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε τότε την αγωγή.

Τώρα στο φόντο είναι η πρόσφατη επιτυχής προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από μια ομάδα ηλικιωμένων Ελβετίδων κατά της κυβέρνησής τους για το κλίμα.

Λίγο ωστόσο αναμένεται να επηρεάσει αυτή η απόφαση τις ρωσικές δικαστικές αρχές.

Δεν συνέβη άλλωστε κάτι ανάλογο με την απόφαση του 2022 του ΕΔΑΔ -από το οποίο η Ρωσία έχει αποχωρήσει εν μέσω της εισβολής στην Ουκρανία- στην υπόθεση «Ecodefence και άλλοι κατά Ρωσίας».

Με αυτή, έκρινε ότι η Ρωσία παραβίασε το δικαίωμα της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι διαφόρων ρωσικών μη κυβερνητικών οργανώσεων, επιβάλλοντας αυστηρούς όρους στη λειτουργία τους.

Μια οργάνωση που ήθελε να υποστηρίξει την νέα προσφυγή στο ρωσικό Συνταγματικό Δικαστήριο, η Ομάδα Ελσίνκι της Μόσχας, έχει απαγορευτεί ως «ξένος πράκτορας».

Στελέχη της Ecodefense έχουν καταφύγει στο εξωτερικό, καθώς βρίσκονται αντιμέτωπα με διώξεις ενός της Ρωσίας.

Ο Βλαντίμιρ Σλίβγιακ για παράδειγμα, συμπρόεδρος της οργάνωσης, ζει στη Γερμανία.

Παρά δε την αποδοχή της προσφυγής από το Συνταγματικό Δικαστήριο, η ποινικοποίηση ακτιβιστών για το κλίμα και συναφών μη κυβερνητικών οργανώσεων σημαίνει ότι ο βαθμός πίεσης για την προστασία του περιβάλλοντος μειώνεται όλο και περισσότερο εντός Ρωσίας.

Πολλώ μάλλον εν μέσω του πολέμου…

«Πολεμική οικονομία»

Η Ρωσία ήδη βρίσκεται αντιμέτωπη με μεγα-φωτιές στις αχανείς δασικές εκτάσεις της, καύσωνες και πλημμύρες, λιώσιμο σημαντικού μέρους του μόνιμα παγωμένου εδάφους της, γνωστό ως πέρμαφροστ, που απειλεί τις παλιές υποδομές της.

Όμως όσο το ήμισυ των εσόδων της από τις εξαγωγές προέρχεται από ορυκτά καύσιμα -πετρέλαιο και φυσικό αέριο- η αναθεώρηση πολιτικής θεωρείται απίθανη.

Οι καταστροφικές συνέπειες είναι εν τω μεταξύ ήδη ορατές στον παγωμένο της βορρά και στους αυτόχθονες πληθυσμούς του.

Αλλά καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνει τους πάγους, η γη -πλούσια σε πόρους- γίνεται πιο προσιτή για έρευνα και ανθρώπινη χρήση.

Μόνο στη χερσόνησο Γιαμάλ, στη βορειοδυτική Σιβηρία, οι εξορύξεις φυσικού αερίου αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% των ρωσικών αποθεμάτων.

Όχι τυχαία είναι επίσης η τοποθεσία ανέγερσης του Snezhinka.

Ενός διεθνούς ερευνητικού σταθμού νέας γενιάς στην Αρκτική, με στόχο την ανάπτυξη των βόρειων εδαφών σε περιόδους υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Τροφοδοτούμενος πλήρως -βάσει του σχεδιασμού- από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όλο το χρόνο, θα επικεντρωθεί στην έρευνα για φιλικές προς το περιβάλλον ενεργειακές λύσεις για απομακρυσμένες κοινότητες της Αρκτικής.

Θα επικεντρωθεί στους τομείς των κατασκευών, της τεχνητής νοημοσύνης, των τηλεπικοινωνιών, της ιατρικής, της γεωργίας, της ρομποτικής.

Κατά τη Μόσχα, θα χρησιμεύσει ως κόμβος για διεθνή συνεργασία προς μια βιώσιμη Αρκτική.

Πέρυσι το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι είναι στα σκαριά ένα κοινό έργο με την Κίνα.

Τώρα, σύμφωνα με το πρακτορείο TASS, Ρώσοι κορυφαίοι αξιωματούχοι στον κλάδο έρευνας για την Αρκτική συναντήθηκαν με ομολόγους τους στην Ινδία για να συζητήσουν ένα νέο κοινό έργο στην περιοχή.

Όπως ανακοινώθηκε, θα αρχίσει σύντομα σειρά συναντήσεων εργασίας με εκπροσώπους ινδικών επιστημονικών ιδρυμάτων.

Αυτά, ενώ εξετάζεται νέο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ κατά της Μόσχας, με επίκεντρο τον τομέα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου του έργου Arctic LNG 2, που δεν είναι ακόμη λειτουργικό.