Ο Ζαν Πολ Γκοτιέ και η γκανγκστερική καλτίλα «Ο Μάγειρας, ο Κλέφτης, η Γυναίκα του και ο Εραστής της»

Αντισυμβατικός και ασεβής στον τρόπο με τον οποίο έφερε τη ποπ κουλτούρα και το πανκ στην πασαρέλα της υψηλής ραπτικής, ο Ζαν Πολ Γκοτιέ έφερε την ίδια ωμή ενέργεια στο σχεδιασμό κοστουμιών ταινιών.

Σε μια από τις πιο σουρεαλιστικές αισθητικές πινελιές της ταινίας, τα ρούχα της Georgina αλλάζουν χρώμα για να ταιριάξουν με το δωμάτιο που βρίσκεται – λευκό για τα μπάνια, πράσινο για τη δαιδαλώδη κουζίνα – σε μονοχρωματικές συνθέσεις που μοιάζουν με καμουφλάζ μέσω της μόδας

Το 1989 συνεργάστηκε με τον Βρετανό δημιουργό Peter Greenaway για το εξωφρενικό, αμφιλεγόμενο και οπτικά εμβληματικό «Ο Μάγειρας, ο Κλέφτης, η Γυναίκα του και ο Εραστής της» – μια πολιτικά φορτισμένη σύγκρουση των κόσμων των «από τα κάτω» και των «από τα πάνω».

Αλαζόνας, σκληρός και χυδαίος

Η ταινία διαδραματίζεται σε ένα γαλλικό εστιατόριο πολυτελείας, το Le Hollandais. Το κεντρικό τραπέζι κάθε βράδυ καταλαμβάνει ο Βρετανός γκάνγκστερ -που θυμίζει κακό χαρακτήρα από θεατρικό έργο του Σαίξπηρ -,  Albert Spica (Michael Gabon), ο οποίος έχει κάνει τσιφλίκι του το εστιατόριο και γευματίζει εκεί με την βασανισμένη σύζυγο του Georgina (Helen Mirren) και την ακολουθία των συμμοριτών του.

Αλαζόνας, σκληρός και χυδαίος, αυτός ο εγκληματίας ταπεινώνει συστηματικά τη γυναίκα του και υποβάλλει τους πελάτες και το προσωπικό σε βίαια ξεσπάσματα θυμού σε ένα βασίλειο τρόμου, ενώ μιμείται τα εξευγενισμένα γούστα.

Οι μέθοδοι βασανισμού του Spica – για παράδειγμα, αναγκάζοντας τον μάγειρα να καταπιεί κουμπιά – αποτελούν μια μορφή περίτεχνης παράστασης για την επιβολή της εξουσίας του μέσω θεάματος που παρωδεί κατάφωρα τις υπερβολικές επιδείξεις της υψηλής ραπτικής

Όταν η Georgina ξεκινάει ερωτικές περιπτύξεις με τον έμπορο βιβλίων Μάικλ, ο οποίος κάθε βράδυ κάθεται μόνος του στο τραπέζι απέναντι και διαβάζει, τα συχνά δρομολόγια της στις τουαλέτες κάνουν τον σύζυγο της όλο και πιο καχύποπτο.

Όλο το κατάστημα Le Hollandais αντικατοπτρίζει την απύθμενη ασυδοσία. Η κάμερα κινείται στον μεγαλοπρεπή χώρο του σαν να ήταν ένας τεράστιος καμβάς. Ένας γιγάντιος πίνακας του 17ου αιώνα, ολλανδικής τεχνοτροπίας, που κρέμεται στον τοίχο και απεικονίζει αξιωματικούς σε ένα συμπόσιο.

Ακόμα και το προσωπικό είναι πολυτελώς ντυμένο, από τα κουμπιά σε σχήμα μαχαιριού μέχρι τα γάντια τους, με το σκούρο καφέ κοστούμι του διανοούμενου Michael να είναι η μόνη αισθητικά μετριοπαθής νότα.

«Ποιότητα και προστασία»

Η χλιδή και ο καλλιεργημένος κοσμοπολιτισμός συγκρούονται με τα νυχτερινά δρώμενα. Τα ρούχα της Georgina είναι glamorous και χαρακτηριστικά του status της, αλλά έχουν διαμορφωθεί με γνώμονα την βαναυσότητα στην οποία υπόκειται, το σεξ και τον θάνατο, καταφέροντας να γίνουν ένα με τις αντιφάσεις της: καπέλα με φτερά στρουθοκαμήλου, μπότες, στενά εφαρμοστά τύπου κορσέ, διάφανα εσώρουχα, κάλτσες, επιμελώς ατημέλητα μαλλιά -.

Ο Spica, ο ίδιος με κατακόκκινα και μαύρα σύνολα, δηλώνει ότι προσφέρει στην Georgina «ποιότητα και προστασία» και την αναγκάζει να επαναλαμβάνει στο τραπέζι ότι ξοδεύει τετρακόσιες λίρες την εβδομάδα σε ρούχα ότι ο ουρανίσκος της έχει γευτεί τα πιο ωραία φαγητά.

Ωστόσο, το ίδιο το στυλ της αποκαλύπτει ότι ο καταναλωτικός τρόπος ζωής είναι τόσο φυλακή όσο και απόλαυση, εγκλωβισμένη σε ωμή χυδαιότητα και κακοποίηση.

Οι μέθοδοι βασανισμού του Spica – για παράδειγμα, αναγκάζοντας τον μάγειρα να καταπιεί κουμπιά – αποτελούν μια μορφή περίτεχνης παράστασης για την επιβολή της εξουσίας του μέσω θεάματος που παρωδεί κατάφωρα τις υπερβολικές επιδείξεις της υψηλής ραπτικής.

Φρίκη, απόγνωση και βία

Ο χαρακτήρας της Georgina, υιοθετεί έξυπνες μεθόδους επιλογής outfit, που καθιστούν τη σάρκα της γρήγορα προσιτή στα σύντομα ραντεβού της με τον εραστή της, καθώς ο μάγειρας τους βοηθά να κρυφτούν στις εφοδιασμένες εσοχές της κουζίνας.

Σε μια από τις πιο σουρεαλιστικές αισθητικές πινελιές της ταινίας, τα ρούχα της Georgina αλλάζουν χρώμα για να ταιριάξουν με το δωμάτιο που βρίσκεται- λευκό για τα μπάνια, πράσινο για τη δαιδαλώδη κουζίνα – σε μονοχρωματικές συνθέσεις που μοιάζουν με καμουφλάζ μέσω της μόδας.

Αφού ξυλοκοπήθηκε από τον άθλιο σύζυγο της, κάθεται στο τραπέζι με κατακόκκινες μελανιές, μια κακοποιητική προσθήκη στο κόκκινο κραγιόν της και το μαύρο φόρεμα με τις ζώνες.

Ο Greenaway, σκηνοθέτης της ταινίας δήλωσε το 1990 σε συνέντευξή του στον Brian McFarlane: «Υπάρχει μια μεσαιωνική αίσθηση στο «Ο Μάγειρας, ο Κλέφτης, η Γυναίκα του και ο Εραστής της» σχετικά με αυτό το σάπιο, μολυσμένο από σκουλήκια σώμα, το οποίο καλύπτεται από μια εξαιρετική λάμψη περίτεχνων ενδυμάτων, καπέλα με φτερά και τέτοια πράγματα. Είναι σαν να  να προσπαθήσει κανείς να κρύψει τη φρίκη, την απόγνωση, την βία [που δέχεται] και τη λαγνεία που κρύβεται ακριβώς από κάτω».

 «Αισθάνεσαι σαν να έχεις φάει πάρα πολύ»

Η ανταρσία που πάλλεται μέσα στο «Ο Μάγειρας, ο Κλέφτης, η Γυναίκα του και ο Εραστής της» λέει πολλά για την Αγγλία στην οποία γυρίστηκε.

Η ταινία, η οποία προοριζόταν από τον Greenaway ως μια καυστική σάτιρα για την απληστία που κατέστρεφε το έθνος, αποτελεί μέρος εκείνης της αγαπημένης παράδοσης της δεκαετίας του ’80 του Thatcher-bashing που έφερε και το τραγούδι του Morrissey «Margaret on the Guillotine».

Το τραγούδι πήγαινε κάπως έτσι:

«Οι ευγενικοί άνθρωποι
Έχουν ένα υπέροχο όνειρο
Η Μάργκαρετ στην γκιλοτίνα
Γιατί άνθρωποι σαν εσένα
Με κάνουν να νιώθω τόσο κουρασμένος
Πότε θα πεθάνεις;»

Η ταινία κυκλοφόρησε εν μέσω οργής για τον κεφαλικό φόρο, με τον Spica να αντιπροσωπεύει μια άγρια κατάσταση χυδαίας λαιμαργίας.

Ξεκαθαρίζοντας ότι το εστιατόριο του είναι ένα βασίλειο φετιχισμού, κακοποίησης και πλούτου που απέχει πολύ από την απλή επιβίωση, ο σεφ συλλογίζεται ότι τα πιο ακριβά τρόφιμα – χαβιάρι σε μαύρες αποχρώσεις και τα φαγητά της μόδας της δίαιτας – συνδέονται με τον θάνατο ή τη ματαιοδοξία.

Το 1984, ο Gaultier είχε φτιάξει μια βάναυσα ανατρεπτική συλλογή ρούχων σχεδιασμένων να φαίνονται πολύ στενά, με τίτλο «You Feel As Though You’ve Eaten Too Much» [«Αισθάνεσαι σαν να έχεις φάει πάρα πολύ»].

Ποιος άλλος σχεδιαστής θα έφτιαχνε τα κοστούμια για αυτή την ταινία, εκτός από αυτόν;

*Με πληροφορίες από Dazed |  Κεντρική φωτογραφία θέματος: IMDb