Η Ελλάδα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η ηρωική μάχη του Σκρα

Στις 17 Μαΐου 1918, ολοκληρώνεται νικηφόρα, ενάντια στα βουλγαρικά στρατεύματα, η Μάχη του Σκρα, μία από τις κρισιμότερες μάχες του ελληνικού στρατού στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο μεγαλύτερος και βιαιότερος πόλεμος που είχε, ως τότε, γνωρίσει η ανθρωπότητα, ο Μεγάλος Πόλεμος όπως τον αποκαλούσαν τότε, αδυνατώντας να πιστέψουν ότι θα ερχόταν και Δεύτερος, ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1914.

Από τη μία πλευρά ήταν οι δυνάμεις της Αντάντ, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία με τους συμμάχους τους Ρωσία (ως το 1918), Ιταλία (από το 1915 ), ΗΠΑ (από 1917) και άλλες χώρες ενώ από την άλλη πλευρά ήταν οι Κεντρικές Δυνάμεις, Γερμανία και Αυστροουγγαρία με συμμάχους όπως η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Βουλγαρία.

Το αν η Ελλάδα θα συμμετείχε στον πόλεμο αυτό αλλά και με το μέρος ποιου ήταν μια από τις γενεσιουργές αιτίες του βαθύτατου διχασμού, του Εθνικού Διχασμού, που προκλήθηκε μεταξύ του τότε πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου και του Βασιλέα Κωνσταντίνου.

H είσοδος στον πόλεμο

Τελικά, ύστερα από μια σειρά συνταρακτικών γεγονότων (Κίνημα της Εθνικής Αμύνης, Νοεμβριανά, ναυτικός αποκλεισμός Ελλάδας από Αντάντ, Εκθρόνιση Βασιλιά Κωνσταντίνου) η Ελλάδα, υπό την πρωθυπουργία του Ελευθέριου Βενιζέλου, μπήκε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των Αγγλογάλλων.

Συγκεκριμένα κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου συνέβαλε στην επικράτηση των δυνάμεων της Αντάντ στο Μακεδονικό Μέτωπο, γεγονός που οδήγησε τελικά και στην οριστική κατάρρευση των Κεντρικών Δυνάμεων και των συμμάχων τους.

Το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», της 16ης Οκτωβρίου 1928, 10 χρόνια μετά την ιστορική μάχη,  δημοσιεύει κείμενο του δημοσιογράφου Νικόλαου Βεντήρη (αδερφού του ιστορικού, Γεώργιου Βεντήρη) με λεπτομέρειες γύρω από την είσοδο της Ελλάδας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα στη μάχη του Σκρα.

Η ειρωνία του Σαρράιγ

«Όταν ο Βενιζέλος έφθασεν εις την Θεσσαλονίκην, ο Γάλλος αρχιστράτηγος του ωμίλησε περίπου ειρωνικώς.

–       Χαιρετίζω τον αρχηγόν όστις μού έστειλε…ένα τάγμα.

»Επρόκειτο περί του τάγματος Γρηγοριάδου, του πρώτου σχηματισθέντος, το οποίον είχεν ήδη ενταχθή εις τον Στρυμώνα παρά το πλευρόν των Άγγλων. Τα γεγονότα έμελλον να δώσουν θραμβευτικάς διαψεύσεις εις τας αμφιβολίας του στρατηγού Σαρράιγ».

Την Άνοιξη του 1918, μετά την εκθρόνιση του βασιλέα Κωνσταντίνου και την επιστροφή του Βενιζέλου (που είχε νωρίτερα ιδρύσει το «Κράτος της Θεσσαλονίκης») στην πρωθυπουργία, η Ελλάδα είναι σε θέση να συμβάλλει στους σκοπούς της Αντάντ, σε ένα κρίσιμο χρονικό και γεωγραφικό σημείο.

«Είναι η πλέον δραματική φάσις του μεγάλου πολέμου. Η τσαρική Ρωσσία έχει καταρρεύση εις συντρίμματα. Η Γερμανία συνεκέντρωσε το σύνολον των δυνάμεών της εις το δυτικόν μέτωπον.

(…)

»Αυτήν ακριβώς την επίσημον ώραν ανετέθη εις τας ελληνικάς φάλαγγας ν’ ανοίξουν τον αγώνα – έπειτα από πολύμηνον  στασιμότητα, εις την Βαλκανικήν, καταλαμβάνουσαι το συγκρότημα του Σκρά – ντι – Λέγκεν»

Το Σκρα – ντι – Λέγκεν αποτελεί ύψωμα στα βορειοανατολικά του όρους Πάικου της Κεντρικής Μακεδονίας.

«Βραχώδες οροπέδιον (υψόμετρον 1096) δυτικώς του Αξιού, περιβαλλόμενον πανταχόθεν από φαλακράς ράχεις (…) το Σκρα απετέλει φοβεράν αμυντικήν θέσιν, την οποίαν τα τεχνικά γερμανικά συνεργεία είχον οργανώση με ιδιαιτέραν επιμέλειαν.

»Τρεις σειραί συρματοπλεγμάτων (…) είχον ορυχθή εις βάθος 1500 μέτρων».

Η κύρια επίθεση  κατά των βουλγαρικών θέσεων ανατέθηκε στη Μεραρχία Αρχιπελάγους με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του Σκρα ντι Λέγκεν και με επίθεση, σε δεύτερο χρόνο, κατά των υψωμάτων Τουμουλούς και Σερφ Βολάν.

Η μάχη και το «Αέρα!»

Στις 16/29 Μαΐου 1918, το συμμαχικό πυροβολικό έπληξε τις θέσεις των αντιπάλων δυνάμεων και λίγο πριν ξημερώσει η 17η Μαΐου η Μεραρχία Αρχιπελάγους εξαπέλυσε την επίθεσή της, υποστηριζόμενη και από άλλες ελληνικές δυνάμεις.

«Η ορμή του ελληνικού πεζικού ή σταθερότης του, ο ενθουσιασμός του υπήρξεν υπέροχος. (…) Εν μέσω της φοβεράς κολάσεως του πυρός, του τρομακτικού οριγμαγδού (…) οι στρατιώται του Αρχιπελάγους επροχώρουν ακράτητοι και ζητοκραυγάζοντες. Η διάτορος πολεμική ιαχή των: αέρα! επανειλημμένως εκάλυψε και αυτόν τον θορύβον της μάχης».

Το εγχείρημα των ελληνικών δυνάμεων, λόγω του απόκρημνου εδάφους και της ευνοϊκής θέσης των βουλγαρικών στρατευμάτων ήταν εξαιρετικά δυσχερές, όμως παρά τις σημαντικές απώλειες, στέφθηκε με επιτυχία.

«Η μεραρχία Αρχιπελάγους είχε νεκρούς: 314 οπλίτας και 24 αξιωματικούς, τραυματίας: 1723 οπλίτας και 54 αξιωματικους. Ολιγώτεραι δε αι άλλαι. (…) Εις το ολόμαυρον οροπέδιον του Σκρα -ντι – Λέγκεν ο ελληνικός στρατός έδρεπε την πρώτην δάφνην της μεγάλης συμμαχικής νίκης.

»Το βράδυ ο στρατηγός Γκυγιωμά ετηλεγράφει ενθουσιωδώς εις τον κ. Βενιζέλον αναγγέλων την επιτυχίαν.

Προς το πατροπαράδοτον θάρρος των, προσέθεσεν ο αρχιστράτηγος, τα ελληνικά στρατεύματα συνεδύασαν την μέθοδον και την πειθαρχίαν του αγώνος, απαραιτήτους όρους της νίκης».

Η ελληνική αυτή νίκη προκάλεσε των θαυμασμό των Συμμάχων και ήταν η χειροπιαστή απόδειξη που χρειαζόταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος για να πείσει τους συνομιλητές τους στην Αντάντ, ότι θα μπορούσαν να στηριχτούν επάνω του, ισχυροποιώντας έτσι τη διαπραγματευτική του θέση λίγους μήνες αργότερα στο τραπέζι των νικητών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.