«Η εθνική μας γελοιότητα» – Είναι οι εικόνες του Martin Parr σνομπ ή δείχνουν τους Βρετανούς όπως πραγματικά είναι;

Το 2019, ένα χρόνο πριν από το Brexit, άνοιξε μια έκθεση φωτογραφίας στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων του Λονδίνου, η οποία εξέταζε την εθνική ταυτότητα και τις έννοιες της βρετανικότητας, με τίτλο Only Human του Martin Parr.

Περιγραφόμενη από τον Parr ως «μια στιγμή αυτοαναστοχασμού», η έκθεση παρουσίασε μια σειρά από τις κορεσμένες με χρώμα φωτογραφίες του φωτογράφου: μια παρέλαση του Αγίου Γεωργίου, ένα πατριωτικό τατουάζ και ένα οικογενειακό πορτρέτο που μιλούσε για τη βρετανική εκκεντρικότητα και στο οποίο συμμετείχε ο Βρετανός καλλιτέχνης και κοινωνικός σχολιαστής Sir Grayson Perry, ο οποίος έγραψε την εισαγωγή του συνοδευτικού καταλόγου.

Πάντα μεταξύ ακμής και παρακμής  

Το Only Human εμφανίστηκε περισσότερα από 30 χρόνια μετά την αναταραχή που προκάλεσε το Last Resort του Parr – μια σατιρική ματιά στους παραθεριστές στο παραθαλάσσιο βρετανικό θέρετρο New Brighton που ζούσε τρελή ακμή/ παρακμή τη δεκαετία του 1980. Κάποιοι το βρήκαν σκωπτικό, αλλά προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, αποδεικνύοντας ότι το έργο του Parr ήταν πάντα εντυπωσιακό και πολωτικό.

Η καλλιέργεια γιγάντιων πράσων, ένας ηλιοθεραπευτής σε μια ρημαγμένη προβλήτα, παραθεριστές που τρώνε fast food – οι Βρετανοί απεικονίζονται από τον Parr ως ιδιόμορφα πλάσματα. Οι εικόνες των σανδαλιών με κάλτσες είναι ιδιαίτερα αγαπημένες.

Είναι ένα μοτίβο που φαίνεται να αποτελεί την επιτομή της πρακτικής του: ειρωνεύεται απαλά ορισμένα στοιχεία της βρετανικής κουλτούρας, ενώ ταυτόχρονα εξυμνεί τη βρετανική ιδιορρυθμία και τον πραγματισμό.

Δείτε το βίντεο 

O Parr διαλύει τις συμβάσεις

Αν και οι φωτογραφίες του διχάζουν τις απόψεις, οι διορατικές και χιουμοριστικές αναπαραστάσεις του Martin Parr για τους Βρετανούς στο εσωτερικό και στο εξωτερικό τον έχουν καταστήσει έναν από τους πιο επιτυχημένους φωτογράφους της χώρας – πρώην πρόεδρο της Magnum με περισσότερα από 100 φωτογραφικά βιβλία στο όνομά του.

Αυτή η δημοτικότητα συνεχίζεται και σήμερα. Προσφέροντας ένα ταξίδι με ενδιάμεση στάση στην καριέρα του, η έκθεση Martin Parr: Short & Sweet βρίσκεται στο MUDEC του Μιλάνου έως τις 30 Ιουνίου. Είναι, όπως λέει ο Parr στο BBC, «μια μίνι εκδοχή της αναδρομικής μου έκθεσης» και έχει ως θέμα «τη δουλειά μου και τη σύνδεση που έχω με τον κόσμο».

Εν τω μεταξύ, ένα νέο βιβλίο, Fashion Faux Parr, καταγράφει την απροσδόκητη πορεία του στη φωτογραφία μόδας. Εδώ, όπως και αλλού, ο Parr διαλύει τις συμβάσεις. Ένα editorial περιοδικού παρουσιάζει αξεσουάρ σχεδιαστών στο πλαίσιο της κλασικής βρετανικής εκποίησης αυτοκινήτων, ενώ το ντοκιμαντέρ του έλκεται ακαταμάχητα από τους Βρετανούς στην πιο παράξενη εκδοχή τους. Ένας αγοραστής που παίρνει μερικά ψώνια από ένα σούπερ μάρκετ του Λονδίνου ντυμένος με ρόμπα, πιτζάμες και χνουδωτές παντόφλες, για παράδειγμα, είναι το τέλειο υλικό για τον Parr.

Είναι ένα μοτίβο που φαίνεται να αποτελεί την επιτομή της πρακτικής του: ειρωνεύεται απαλά ορισμένα στοιχεία της βρετανικής κουλτούρας, ενώ ταυτόχρονα εξυμνεί τη βρετανική ιδιορρυθμία και τον πραγματισμό

Photo: Martin Parr / Instagram

«Kαλύτερα να συζητάμε παρά να αγνοούμε»

Όπως είναι φυσικό, για κάποιον με μια τόσο τολμηρή προσέγγιση, ο Parr απομακρύνει γρήγορα την κριτική. «Περιμένω αρνητικές αντιδράσεις για τη δουλειά μου, αλλά καθώς λαμβάνω περισσότερα θετικά σχόλια, δεν με ενοχλεί και πολύ», λέει στο BBC, με το σκεπτικό ότι είναι «καλύτερα να συζητάμε παρά να αγνοούμε».

Ο Perry αν και αναγνωρίζει ότι «η καλύτερη δουλειά του Parr σε κάνει να αισθάνεσαι λίγο άβολα επειδή απολαμβάνεις να την κοιτάς», λέει στο BBC ότι πολλές από τις ενστάσεις για το έργο του Parr είναι άστοχες. «Ο κόσμος τον έχει κατηγορήσει ότι είναι σνομπ, αλλά οι πρώτες εικόνες που είδα ήταν από την ανώτερη μεσαία τάξη που την εμφάνιζε άκαμπτη και γελοία στα πάρτι των Συντηρητικών στον κήπο ή στην ουρά για τις κουρτίνες της Laura Ashley». Μακριά από το να στοχεύει ένα τμήμα της κοινωνίας, ο Perry υποστηρίζει ότι ο Parr «καταγράφει την εθνική μας γελοιότητα σε όλα τα επίπεδα».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Martin Parr (@martinparrstudio)

Αντιπροσωπεύει τη Βρετανικότητα;

Ενώ υπάρχουν πολλοί που επαινούν τον Parr, έχει και τους επικριτές του. Ο Paul Halliday, επικεφαλής του μαθήματος MA in Photography and Urban Cultures στο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και φωτογράφος αστικών περιοχών, είναι ιδιαίτερα επικριτικός για κάποια από τα έργα του Parr.

Ο Halliday, ο οποίος έχει ερευνητικό υπόβαθρο στην κοινωνική ανθρωπολογία, την ιστορία της τέχνης και την αρχαιολογία, αντιμετωπίζει με αμφιβολία ντοκιμαντέρ όπως αυτό της Parr που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει τη βρετανικότητα.

«Υπάρχει μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων στη λεγόμενη Νέα Σχολή Βρετανικού Χρώματος που αναδεικνύει κάποια πολύ κουρασμένα τροπάρια, ένα είδος branding της Βρετανίας, με τρόπο που πολλοί άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν ή βρίσκουν βαθιά αναχρονιστικό», λέει στο BBC.

Ο Halliday εκφράζει επίσης αντιρρήσεις για την, κατά την άποψή του, «φωτογραφία που αρπάζει» του Parr και άλλων. Είναι υπέρμαχος, λέει, μιας πιο «αργής προσέγγισης», όπου, αντί να πέφτει με αλεξίπτωτο σε ένα ξένο περιβάλλον, ο φωτογράφος «συνεργάζεται πολύ στενά με κοινότητες, συχνά τις δικές τους». Αναφέρει τις Markéta Luskačová, Tish Murtha και Sirkka Liisa-Konttinen ως παραδείγματα φωτογράφων που έχουν καταγράψει τη βρετανική ζωή με ενσυναίσθηση. Ο Halliday, από την πλευρά του, έχει συνεργαστεί εκτενώς με την κοινότητα του νοτιοανατολικού Λονδίνου όπου μεγάλωσε, καταγράφοντας την άνοδο της ακροδεξιάς εκεί για το Channel 4.

«Αν οι άνθρωποι ερμηνεύουν έτσι το έργο του, ίσως αυτό να λέει περισσότερα γι’ αυτούς παρά γι’ αυτόν»

Photo: Martin Parr / Instagram

Ο Parr έχει το δικό του σκεπτικό για την προσέγγισή του

«Μπορεί κανείς να μάθει πολύ περισσότερα για τη χώρα όπου ζει από έναν κωμικό παρά από ένα συνέδριο κοινωνιολόγων», δήλωσε στο περιοδικό Puss Puss τον Ιανουάριο. Η σειρά του Benidorm (1999), για παράδειγμα, είναι τόσο πνευματώδης όσο και παρατηρητική, και παρουσιάζει σκληροπυρηνικούς λάτρεις του ήλιου και λουόμενους που πιάνονται απροετοίμαστοι- ενώ η σειρά του 2019 Death by Selfie δείχνει, με ανάλαφρο τρόπο, πώς η λήψη selfie στην παραλία γίνεται πιο δημοφιλής από το κολύμπι.

Ο φωτογράφος δρόμου Alan Schaller, συνιδρυτής του Street Photography International, με έδρα το Λονδίνο, πήρε συνέντευξη από τον Parr για το podcast του το 2020 στο Ίδρυμα Martin Parr στο Μπρίστολ. Απορρίπτει την κριτική ότι ο Parr βλέπει τους ανθρώπους με σνομπ ή σκωπτικό τρόπο. «Απλώς δεν το βλέπω», λέει στο BBC.

«Αν οι άνθρωποι ερμηνεύουν έτσι το έργο του, ίσως αυτό να λέει περισσότερα γι’ αυτούς παρά γι’ αυτόν». Θεωρεί τη φωτογραφία δρόμου ως «μεγάλη πειθαρχία» που βοηθά στην καταγραφή της ιστορίας μας, και όσον αφορά το The Last Resort: «αυτή η σειρά έκανε τόσους πολλούς ανθρώπους να πιάσουν μια φωτογραφική μηχανή».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Martin Parr (@martinparrstudio)

Μια σχέση «αγάπης-μίσους»

Μιλώντας στον Schaller, ο Parr παραδέχεται ότι έχει «μια σχέση αγάπης-μίσους» με τη Βρετανία και ότι η φωτογραφία τον βοηθά να το εξερευνήσει αυτό «σαν ένα είδος θεραπείας». Αν και οι φωτογραφίες του είναι συχνά μη κολακευτικές και έχουν επικριθεί ως χλευαστικές, λέει ότι του αρέσει να απεικονίζει τους ανθρώπους «αληθινούς, όπως είναι, όπως τους βλέπουμε εσείς και εγώ».

Σε παλαιότερη συνέντευξή του στην Telegraph, τοποθετεί την ευθύνη σταθερά στο κοινό. «Αν υπάρχει σνομπισμός εκεί, αυτός πρέπει να βρίσκεται στον θεατή», λέει. «Το μόνο που έκανα εγώ ήταν να το απηχήσω αυτό».

*Η έκθεση Martin Parr, Short and Sweet παρουσιάζεται στο Museo delle Culture του Μιλάνου έως τις 30 Ιουνίου. Το Fashion Faux Parr του Martin Parr με δοκίμια των Patrick Grant και Tabitha Simmons κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Phaidon.

*Με στοιχεία από bbc.com