«Η τραγωδία είναι το πιο γελοίο πράγμα» – Η ατίθαση Φρίντα Κάλο αφηγείται τη ζωή της

Η σκηνοθέτις Carla Gutiérrez παραδέχεται ότι επί δεκαετίες είχε εμμονή με την προσωπικότητα της ζωγράφου Φρίντα Κάλο. Μεγάλωσε με την ιστορία της και, όπως εκατομμύρια άλλοι, ένιωσε μια εγγύτητα με την τέχνη της Κάλο.

Στα 19 της χρόνια, η Gutiérrez, η οποία κατάγεται από το Περού αλλά ζει εδώ και χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένιωσε να την προκαλεί το έργο της Μεξικανής καλλιτέχνιδας όταν αντίκρισε για πρώτη φορά τον πίνακα της Κάλο «Αυτοπροσωπογραφία στα σύνορα μεταξύ Μεξικού και Ηνωμένων Πολιτειών», στον οποίο, ως πρόσφατη άφιξη από τη Λατινική Αμερική, η Gutiérrez είδε τον εαυτό της να αντανακλάται, να της λείπει «απελπισμένα» η πατρίδα της και να «πλοηγείται» σε έναν νέο κόσμο.

Το πνεύμα της πάνω από τις λεπτομέρειες

Βυθίστηκε στα γραπτά που είχε αφήσει η Κάλο στο ημερολόγιό της, στις πολυάριθμες επιστολές, στα δοκίμια και στις συνεντεύξεις της που δημοσιεύτηκαν από τα έντυπα μέσα της εποχής της. Μέσα από αυτά τα κείμενα, τα οποία ήταν διαθέσιμα και προσβάσιμα στο κοινό, η Gutiérrez συνειδητοποίησε ότι υπήρχαν αρκετά θραύσματα της φωνής της Κάλο για να αφηγηθεί εκ νέου την ιστορία της καλλιτέχνιδας.

«Μας άφησε εκατοντάδες γραπτά κομμάτια. Πρόκειται πραγματικά για μια πολύ πλούσια μαρτυρία με συναισθηματικές αντιδράσεις σε ό,τι της συνέβαινε εκείνη την εποχή. Το ντοκιμαντέρ δεν περιλαμβάνει κάθε λεπτομέρεια της ζωής της, αυτό που πραγματικά θέλαμε ήταν το κοινό να γνωρίσει το πνεύμα της, πάνω απ’ όλα», εξηγεί η Gutiérrez σε μια βιντεοκλήση.

Και έτσι γεννήθηκε η ταινία «Frida», ένα ντοκιμαντέρ που χρειάστηκε περίπου ενάμιση χρόνο για να ολοκληρωθεί και έλαβε το βραβείο μοντάζ του Jonathan Oppenheim στο πιο πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Sundance.

«Μεγάλα συγχαρητήρια από τον Ζουάν Μιρό. Μεγάλα συγχαρητήρια από τον Καντίνσκι, και συγχαρητήρια από τον Πικάσο και άλλα μεγάλα σκατά του σουρεαλισμού, αλλά αυτά τα πλούσια καθάρματα δεν ήθελαν να αγοράσουν τίποτα»

Δείτε το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ Frida 

«Οι άντρες είναι βασιλιάδες. Αυτοί είναι που κυβερνούν τον κόσμο»

Η οικεία και ακομπλεξάριστη αφήγησή του καταπιάνεται με θέματα που προβλημάτισαν τη γνωστή ζωγράφο, όπως η υπέρβαση της τέχνης της, η σχέση της με το Μεξικό και τον σύζυγό της Ντιέγκο Ριβέρα, η επιθυμία της να γίνει μητέρα, η σεξουαλική απόλαυση και ο δια βίου σωματικός πόνος από τα επακόλουθα ενός ατυχήματος με τρένο στα νεανικά της χρόνια.

«Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στην γκαλερί Pierre Cole, η οποία σύμφωνα με όσα μου λένε είναι από τις καλύτερες εδώ [στο Παρίσι]. Την ημέρα των εγκαινίων υπήρχε ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων. Μεγάλα συγχαρητήρια από τον Ζουάν Μιρό. Μεγάλα συγχαρητήρια από τον Καντίνσκι, και συγχαρητήρια από τον Πικάσο και άλλα μεγάλα σκατά του σουρεαλισμού, αλλά αυτά τα πλούσια καθάρματα δεν ήθελαν να αγοράσουν τίποτα. Δεν έχω την τιμή να ανήκω στην ελίτ των διάσημων καλλιτεχνών. Οι άντρες είναι βασιλιάδες. Αυτοί είναι που κυβερνούν τον κόσμο», λέει ένα απόσπασμα που διαβάζει η ηθοποιός Fernanda Echevarría, η οποία δίνει τη φωνή της Frida στο ντοκιμαντέρ.

Το απόσπασμα μιλάει για τον εκνευρισμό της Μεξικανής καλλιτέχνιδας με τον υπερρεαλισμό κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της στη γαλλική πρωτεύουσα, την οποία διοργάνωσε ο συγγραφέας και ποιητής Αντρέ Μπρετόν.

H Φρίντα στο κρεβάτι του πόνου / Photo: YouTube

Πώς μιλούσε «με έναν πολύ όμορφο τρόπο» με τους εραστές της για το σεξ

Όπως και σε αυτό το παράδειγμα, η Gutiérrez κατασκευάζει μια σειρά θεμάτων που δίνουν μορφή στο ντοκιμαντέρ, μεταξύ των οποίων βρίσκουμε την απογοήτευση που είχε η Φρίντα με τις σωματικές της προκλήσεις, την αναζήτηση της απόλαυσης και την αίσθηση καταπίεσης που ένιωθε ως γυναίκα της εποχής.

Πώς μιλούσε «με έναν πολύ όμορφο τρόπο» με τους εραστές της για το σεξ και πώς, σε μια άλλη στιγμή, η ευθραυστότητά της βγαίνει προς τα έξω όταν γράφει σε ένα άλλο κείμενο για την αυθόρμητη έκτρωση στην οποία υποβλήθηκε.

Η αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών όταν συνόδευσε τον Ντιέγκο Ριβέρα για να εργαστεί στις παραγγελίες του για τον Έντζελ Φορντ και την οικογένεια Ροκφέλερ στο Ντιτρόιτ και τη Νέα Υόρκη, αντίστοιχα, πώς τα χρώματα προκαλούσαν τις διαφορετικές ψυχικές της καταστάσεις, ακόμη και η αγάπη που ένιωθε για το Μεξικό στις θλιβερές στιγμές της ζωής της.

Photo: YouTube

Η καθοδήγηση μέσα από τα γραπτά της

«Μίλησε πολύ δυνατά στα γραπτά της και πρέπει να την ακούσουμε. Για εμάς, ήταν σημαντικό να μας καθοδηγεί όταν επρόκειτο για τη συναισθηματική πλευρά. Νιώθαμε σαν να της είχαμε δώσει το μικρόφωνο και εκείνη δεν ήθελε να το αφήσει», λέει ο σκηνοθέτης.

Η ερευνητική διαδικασία για το ντοκιμαντέρ, το οποίο έκανε πρεμιέρα στις 14 Μαρτίου και παίχτηκε στο Sundance Festival CDMX, περιελάμβανε μια εξουσιοδοτημένη «επιδρομή» στη σοφίτα της Hayden Herrera, ιστορικού τέχνης και βιογράφου, του οποίου το έργο για την Κάλο αποτέλεσε τη βάση πολλών ακαδημαϊκών κειμένων για την καλλιτέχνιδα, αρχής γενομένης από τη δεκαετία του 1980.

Εκεί η ομάδα της ταινίας βρήκε υλικό που είχε χρησιμοποιήσει η Herrera για το βιβλίο της Frida: A Biography of Frida Kahlo (1983), στο οποίο βασίστηκε και η κινηματογραφική μεταφορά με πρωταγωνίστρια τη Σάλμα Χάγιεκ, και το οποίο φυλάσσεται εδώ και τέσσερις και πλέον δεκαετίες.

«Αυτή η έρευνα μας βοήθησε να αποκαλύψουμε τις πρωτογενείς πηγές του γραπτού έργου της Φρίντα και μας πρόσφερε μια ακόμη πιο ολοκληρωμένη κατανόηση της ζωής της. Βρήκαμε επίσης απομαγνητοφωνήσεις ολόκληρων συνεντεύξεων με ανθρώπους που είχαν βρεθεί πολύ κοντά της. Ορισμένες από αυτές τις φωνές υπάρχουν στην ταινία μας», προσθέτει η σκηνοθέτις.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Frida Kahlo (@fridakahlo)

Η «ριψοκίνδυνη» απόφαση

Αλλά το ντοκιμαντέρ, το οποίο είναι πλέον διαθέσιμο στο Prime Video, δεν προσπαθεί απλώς να επαναφέρει τη φωνή της Φρίντα μέσα από τα κείμενά της, αλλά να δώσει ζωή στις εικόνες της, στις καρτ ποστάλ της εποχής της, ακόμη και σε μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της, όπως τα «Οι δύο Φρίντας» (1939), «Ο Ντιέγκο και εγώ» (1949) και «Το νοσοκομείο Henry Ford» (1932), για να αναφέρουμε μερικά.

Η Gutiérrez και η ομάδα της πήραν μια «ριψοκίνδυνη» απόφαση και πρόσθεσαν μια διαδικασία animation που συνοδεύει το υλικό της ταινίας σε ορισμένα τμήματα. Χρωμάτισαν ορισμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες για να ζωντανέψουν οι πίνακες της Φρίντα και να αφηγηθούν την ιστορία της, μια διαδικασία που καθοδηγήθηκε από τις σχεδιάστριες Sofía Cáceres και Renata Galindo, ενώ για την ταινία δημιουργήθηκε soundtrack από τον συνθέτη Víctor Hernández Stumpfhauser από το Michoacán.

«Πώς μπορεί κανείς να τολμήσει να αγγίξει την τέχνη της Φρίντα; Για μένα ήταν σημαντικό να τη μεταφέρω σε έναν κινηματογραφικό χώρο. Ήθελα η τέχνη να αποκτήσει ζωή μέσα στην αφήγηση της ιστορίας και να μπορέσω να οδηγήσω το βλέμμα των θεατών σε ένα συγκεκριμένο συναισθηματικό περιεχόμενο στους πίνακές της, να δημιουργήσω σύνδεση μεταξύ αυτών και των βιωμένων εμπειριών που ενέπνευσαν αυτές τις δημιουργίες. Ένιωσα ότι η έκρηξη των χρωμάτων στους πίνακές της ήταν μια ευκαιρία. Ήταν σαν μια άλλη αφηγηματική φωνή» λέει η Gutiérrez.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Frida Kahlo (@fridakahlo)

«Νομίζω ότι μετά το θάνατό μου θα είμαι το μεγαλύτερο σκατό στον κόσμο»

Το ντοκιμαντέρ του έμπειρου μοντέρ και πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη παρέχει το πλαίσιο της επιτυχίας και της μυθολογίας της Φρίντα. Με έναν μαντικό τρόπο, η καλλιτέχνιδα προέβλεψε μάλιστα, με τρόπο αυθάδη και ασεβή, την αναγνώριση που θα λάμβανε μετά τον θάνατό της το 1954.

«Νομίζω ότι μετά το θάνατό μου θα είμαι το μεγαλύτερο σκατό στον κόσμο», έλεγε η ζωγράφος σε ένα από τα γράμματα που παρατίθενται στην ταινία.

Ανασφαλής, ευτυχισμένη, λυπημένη, αμφισβητούσα, ζηλιάρα, μακριά από το ποπ είδωλο που ο κόσμος την αντιλαμβάνεται – έτσι παρουσιάζεται η Φρίντα, έτσι ακούγεται, έτσι νοηματοδοτείται. «Από την ίδια της την ευθραυστότητα, πιο ανθρώπινα. Είναι σαν να κάθεσαι μπροστά σε ένα πρόσωπο και να είναι ο φίλος σου, που σου λέει τα μυστικά του», συνοψίζει η σκηνοθέτις.

*Με στοιχεία από elpais.com