ΗΠΑ και Ιράν είχαν μυστικές συνομιλίες για τη Μέση Ανατολή – Ο θάνατος του Ραϊσί ανέτρεψε τα πάντα

ΗΠΑ και Ιράν είχαν μυστικές συνομιλίες με στόχο την αποκλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή, οι οποίες μάλιστα σημείωναν καλή πρόοδο, ωστόσο οι ξαφνικοί θάνατοι του προέδρου της χώρας, Εμπραχίμ Ραϊσί και του υπουργού Εξωτερικών, Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, ανέτρεψαν τα δεδομένα.

Ιδιαίτερη σημασία αποτελεί το γεγονός πως στις έμμεσες συνομιλίες με Ιρανούς αξιωματούχους που πραγματοποιήθηκαν στο Ομάν, συμμετείχαν δύο κορυφαίοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν.

«Θα πρέπει να περιμένουμε αναστάτωση και διακοπή των διαπραγματεύσεων με τους Αμερικανούς»

Συγκεκριμένα στις συνομιλίες συμμετείχαν ο κορυφαίος σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου για τη Μέση Ανατολή, Μπρετ ΜακΓκουρκ και ο Αμπραμ Πέιλι, ο εκτελών χρέη απεσταλμένου των ΗΠΑ για το Ιράν.

Όπως σημειώνει ο ενημερωτικός ιστότοπος Axios, αυτός ήταν ο πρώτος γύρος συζητήσεων μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν από τον Ιανουάριο, όταν παρόμοιες διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν και πάλι στο Ομάν.

ΜακΓκουρκ και Πέιλι έφτασαν στο Ομάν την Τρίτη και συναντήθηκαν με διαμεσολαβητές του Ομάν, δήλωσαν οι πηγές. Δεν είναι σαφές ποιος εκπροσώπησε το Ιράν στις συνομιλίες.

Οι πηγές δήλωσαν ότι οι συνομιλίες επικεντρώθηκαν στην αποσαφήνιση των συνεπειών των ενεργειών του Ιράν και των πληρεξουσίων του στην περιοχή και στη συζήτηση των ανησυχιών των ΗΠΑ σχετικά με την κατάσταση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν Αλί Μπαγκερί Κανί (Πηγή: Majid Asgaripour/WANA)

Σύμφωνα με τρεις ιρανικές πηγές που βρίσκονται κοντά στις συνομιλίες, ο ΜακΓκουρκ πραγματοποίησε έμμεσες διαπραγματεύσεις νωρίτερα αυτόν τον μήνα με τον Αλί Μπαγκερί Κανί, τον υπεύθυνο του Ιράν για τις διαπραγματεύσεις με τη Δύση, ο οποίος πλέον έχει αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών μετά τον θάνατο του Αμπντολαχιάν.

Οι συνομιλίες πραγματοποιήθηκαν στη Μουσκάτ, η οποία φιλοξένησε μυστικές συναντήσεις μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσινγκτον πριν από μια δεκαετία, οι οποίες οδήγησαν στην πυρηνική συμφωνία JCPOA (κοινό ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης) του 2015.

«Ήταν κοντά σε κάποιου είδους συμφωνίας»

Μια πηγή κοντά στις συνομιλίες δήλωσε στο Middle East Eye ότι οι συζητήσεις μεταξύ του Μπαγκερί Κανί και του ΜακΓκουρκ προχωρούσαν καλά και ήταν κοντά στην επίτευξη κάποιου είδους συμφωνίας.

Ο Μπαγκερί Κανί ήταν τότε αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, αλλά μετά το δυστύχημα είναι πλέον υπηρεσιακός υπουργός Εξωτερικών. Οι συνομιλίες επικεντρώθηκαν σε τρία θέματα: την κοινή επιθυμία για αλλαγή κυβέρνησης στο Ισραήλ, τον τερματισμό του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα και την αποτροπή της εξάπλωσης της σύγκρουσης σε άλλες περιοχές της Μέσης Ανατολής.

Ένας αναλυτής προσκείμενος στο ιρανικό κυβερνητικό κατεστημένο υπογράμμισε στο MEE ότι οι συνομιλίες φαίνεται επίσης να χρησίμευσαν ως ένας τρόπος για την εγκαθίδρυση εκεχειρίας μεταξύ των ΗΠΑ από τη μία πλευρά και του Ιράν και των συμμάχων του από την άλλη.

Εντάσεις

Μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου κατά του Ισραήλ υπό την ηγεσία της Χαμάς και τον επακόλουθο πόλεμο στη Γάζα, σύμμαχοι του Ιράν στον λεγόμενο «Άξονα της Αντίστασης», όπως το κίνημα των ανταρτών Χούθι της Υεμένης, επίσημα γνωστό ως Ανσάρ Αλλάχ και παραστρατιωτικές ομάδες στο Ιράκ έχουν οργανώσει επιθέσεις κατά αμερικανικών στόχων στην περιοχή.

Μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πύραυλοι του Ιράκ καταρρίφθηκαν επίσης από τις αμερικανικές δυνάμεις τον Απρίλιο, όταν το Ιράν οργάνωσε μαζική επίθεση στο Ισραήλ ως απάντηση στη δολοφονία διοικητών των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης στο προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό. Ο αναλυτής πιστεύει ότι μπορεί επίσης να υπήρξαν συζητήσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και τη χαλάρωση των κυρώσεων για το πετρέλαιο.

Η JCPOA, στο πλαίσιο της οποίας το Ιράν περιόρισε το πυρηνικό του πρόγραμμα με αντάλλαγμα τη χαλάρωση των κυρώσεων, κατέρρευσε μετά τη μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Τραμπ το 2018.

Ωστόσο, πέρυσι, η Ουάσινγκτον και η Τεχεράνη κατέληξαν σε μια συμφωνία ανταλλαγής κρατουμένων που περιλάμβανε την παράδοση από τις ΗΠΑ 6 δισ. δολαρίων από κατασχεθέντα έσοδα από το πετρέλαιο.

Οι συνομιλίες που οδήγησαν στην εν λόγω συμφωνία τον Αύγουστο πρότειναν επίσης περιορισμούς στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπήρχε περιθώριο για την επίτευξη κάποιων πιο στοχευμένων συμφωνιών, αντί της JCPOA που είναι πιο ευρεία.

Καμία συζήτηση πριν από τις εκλογές

Πριν από την έναρξη των συνομιλιών στο Μουσκάτ, ο ΜακΓκουρκ συναντήθηκε με τον απεσταλμένο του Ιράν στα Ηνωμένα Έθνη, Σαεΐντ Ιραβανί, σύμφωνα με κάποιες πηγές. Κατά τη συνάντηση, σύμφωνα με μια πηγή, ο ΜακΓκουρκ ανέφερε τα λόγια του Μπάιντεν: «Δεν θα διαπραγματευτώ με το Ιράν για μια πυρηνική και ολοκληρωμένη συμφωνία μέχρι τις αμερικανικές εκλογές, διότι οι Ιρανοί δεν μπορούν να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους».

Ο ΜακΓκουρκ δήλωσε πως Μπάιντεν είχε εκφράσει το παράπονο ότι αντιμετώπισε «υπερβολική πίεση και ταπείνωση» από τους Ρεπουμπλικάνους όταν η κυβέρνηση Ραϊσί αρνήθηκε να αναβιώσει τη συμφωνία JCPOA το 2022.

«Κατά τη γνώμη μου, η JCPOA είναι νεκρή και θα διαπραγματευτούμε μετά τις εκλογές, υπό την προϋπόθεση ότι πρόκειται για μια συνολική διαπραγμάτευση που θα υπερβαίνει την JCPOA, καλύπτοντας και περιφερειακά ζητήματα», είχε πει ο Μπάιντεν.

Τζο Μπάιντεν (Πηγή: REUTERS/Elizabeth Frantz)

Νέος γύρος συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν δεν αναμένεται σύντομα.

Μετά τον θάνατο του Ραΐσι, το Ιράν πρέπει να διεξαγάγει προεδρικές εκλογές εντός 50 ημερών και είναι απίθανο να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αβεβαιότητας. Οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ είναι εν τω μεταξύ προγραμματισμένες για τον Νοέμβριο.

«Δεδομένης αυτής της κατάστασης, θα πρέπει να περιμένουμε αναστάτωση και διακοπή των διαπραγματεύσεων με τους Αμερικανούς», δήλωσε στο MEE αναλυτής που στο παρελθόν εργαζόταν για το κυβερνητικό κατεστημένο.

«Δεδομένου ότι τόσο ο πρόεδρος όσο και ο υπουργός Εξωτερικών έχουν αποβιώσει και σύντομα θα διεξαχθούν εκλογές, οι διαπραγματεύσεις πιθανότατα θα καθυστερήσουν μέχρι τις εκλογές, όπως συνέβη και κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκλογικής αναμέτρησης του 2021, όταν οι συνομιλίες αναβλήθηκαν μέχρι τις εκλογές», προσέθεσε.

Οι ΗΠΑ δεν έχουν επιβεβαιώσει επισήμως τις συνομιλίες

Οι ΗΠΑ δεν έχουν επιβεβαιώσει επισήμως τις συνομιλίες ωστόσο ο αναπληρωτής εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Βεντάντ Πατέλ, δήλωσε τη Δευτέρα ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει τρόπους επικοινωνίας με το Ιράν όταν είναι απαραίτητο.

«Η κυβέρνηση Μπάιντεν συνεχίζει να εκτιμά ότι το Ιράν δεν αναλαμβάνει επί του παρόντος τις βασικές δραστηριότητες που θα ήταν απαραίτητες για την παραγωγή μιας δοκιμαστικής πυρηνικής συσκευής», δήλωσε.

Ο Πατέλ πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ δεν πιστεύουν ότι ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν έχει λάβει απόφαση «να συνεχίσει το πρόγραμμα οπλοποίησης που κρίνουμε ότι το Ιράν ανέστειλε ή σταμάτησε στα τέλη του 2003».