To Ιράν, ο θάνατος του προέδρου Ραϊσί και δύο κρίσιμα ανοιχτά ερωτήματα

«Ο ιρανικός λαός δεν πρέπει να ανησυχεί, δεν θα υπάρξει αναστάτωση στο έργο της χώρας», είχε σπεύσει να διαβεβαιώσει από την Κυριακή ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ενόσω οι έρευνες ακόμη συνεχίζονταν για τον εντοπισμό των συντριμμιών του μοιραίου ελικοπτέρου, που μετέφερε -μεταξύ άλλων- τον πρόεδρο Ραϊσί και τον ΥΠΕΞ της χώρας.

Λίγες ώρες αργότερα, νωρίς το πρωί της Δευτέρας, ανακοινώθηκε και επίσημα ο θάνατος και των οκτώ επιβαινόντων στο παλιό Bell 212, συμπεριλαμβανομένων άλλων Ιρανών αξιωματούχων και τριών μελών του πληρώματος.

Με τον θάνατο του σκληροπυρηνικού Εμπραχίμ Ραΐσι και του υπουργού Εξωτερικών, Χοσέιν Αμιραμπντολαχιάν, το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν έχασε δύο κομβικές προσωπικότητες στη άσκηση της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Όμως αυτός που τις διαμορφώνει κινώντας τα «νήματα» στην Τεχεράνη, αυτός που παίρνει τις τελικές αποφάσεις, είναι ο ίδιος ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ, με τους Φρουρούς της Ισλαμικής Επανάστασης να αποτελούν πλέον βασικό φορέα άσκησης πολιτικής.

Υπό αυτήν την έννοια, αν και ο θάνατος του Ιρανού προέδρου αποτελεί ένα στρατηγικό πλήγμα για την ηγεσία της Τεχεράνης, το κεντρικό της μήνυμα στο φόντο του πενθήμερου πένθους που κήρυξε είναι ένα οιονεί… business as usual.

Με συνοπτικές διαδικασίες κι όπως ορίζει το Σύνταγμα, ο αντιπρόεδρος Μοχάμαντ Μοχμπέρ ανέλαβε προσωρινά προεδρικά καθήκοντα.

Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Αλί Μπαγκερί, ανέλαβε χρέη ΥΠΕΞ.

Και το Ιράν οδεύει προς πρόωρες προεδρικές εκλογές στις 28 Ιουνίου, σε μια επίφαση δημοκρατίας υπό το θεοκρατικό κατεστημένο.

Είναι a priori δεδομένο ότι -όπως συνέβη και στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Μάρτη- οι σοβαροί διεκδικητές από τις τάξεις των μετριοπαθών θα αποκλειστούν από την εκλογική διαδικασία και ότι διάδοχος του Ραΐσι θα αναδειχθεί κάποιος εξίσου πειθήνιος στον Αγιατολάχ.

Τούτων λεχθέντων, αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι δεν αναμένονται σημαντικές άμεσες αλλαγές στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Τεχεράνης.

Όμως είναι ακόμη πολλά όσα παραμένουν ασαφή.

Μέρος των συντριμμιών του ελικοπτέρου που μετέφερε τον Ιρανό πρόεδρο Ραΐσι και άλλους αξιωματούχους και συνετρίβη σε ορεινή περιοχή, στο βορειοδυτικό Ιράν (Stringer/WANA (West Asia News Agency) via REUTERS)

Ομιχλώδες τοπίο

Καταρχάς υπάρχουν ακόμη πολλά αναπάντητα ερωτήματα γύρω από τα ακριβή αίτια της συντριβής του ελικοπτέρου.

Ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων του Ιράν, αντιστράτηγος Μοχαμάντ Μπαγκερί, διέταξε τη σύσταση επιτροπής για τη διερεύνησή τους.

Σε μια περίοδο πολέμου και μόλις πέντε εβδομάδες μετά την πρώτη απευθείας αντιπαράθεση μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν, οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για κάθε είδους θεωρίες συνωμοσίας.

Εν μέσω ενός οργίου φημών για το τι ακριβώς συνέβη, το Ισραήλ αρνείται κάθε εμπλοκή, μέσω ανώνυμων πηγών.

Μέχρι στιγμής τουλάχιστον, τίποτε δεν υποδηλώνει επίθεση από όσα έχουν γίνει γνωστά από την Τεχεράνη, η οποία τηρεί χαμηλά τους τόνους.

Προσώρας όμως υπάρχουν συγκεχυμένες αναφορές.

Η συντριβή «συνέβη λόγω τεχνικής βλάβης», μετέδωσε το ιρανικό πρακτορείο IRNA.

Ωστόσο ο Ιρανός πρέσβης στη Λευκορωσία, Αλιρεζά Σανεΐ, δήλωσε ότι το ελικόπτερο έκανε ανώμαλη προσγείωση «λόγω κακών καιρικών συνθηκών», σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο TASS.

Σε αυτό το φόντο, τα ερωτήματα πληθαίνουν στο Ιράν.

Εν μέσω εθνικού θρήνου στους δρόμους και πανηγυρισμών στα social media για τον θάνατο του «χασάπη της Τεχεράνης» -όπως ήταν επίσης γνωστός ο Εμπραχίμ Ραΐσι- επικρατεί προβληματισμός για τα πρότυπα ασφαλείας της μοιραίας πτήσης.

Ήταν πρακτικά «τυφλή», εν μέσω κακοκαιρίας, με ένα αμερικανικής -προ μισού αιώνα- κατασκευής ελικόπτερο Bell 212: μια πολιτική προσαρμογή του UH-1N «Twin Huey» της εποχής του πολέμου του Βιετνάμ.

«Ένας από τους ενόχους πίσω από τη χθεσινή τραγωδία είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, λόγω των κυρώσεών τους που εμποδίζουν το Ιράν να προμηθεύεται βασικά αεροπορικά εξαρτήματα», υποστήριξε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ.

Δεδομένου πάντως ότι ο Εμπραχίμ Ραϊσί είχε πολλούς εξωτερικούς, αλλά και εσωτερικούς εχθρούς, στη σφαίρα της συνωμοσιολογίας διατυπώνονται και σενάρια για δολιοφθορά.

Στο «κάδρο» εν προκειμένω δεν βρίσκεται μόνο η ιρανική προεδρία, αλλά το γεγονός ότι ο Ραϊσί θεωρείται ένας από τους δύο επικρατέστερους διαδόχους του 85χρονου και ασθενούς Αγιατολάχ Χαμενεΐ.

Ιρανές με χιτζάμπ περπατούν μπροστά από ένα πανό με τη φωτογραφία του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, στην Τεχεράνη (Majid Asgaripour/WANA (West Asia News Agency)/via REUTERS)

Μπρα ντε φερ εξουσίας

Ο Ραΐσι εκλέχθηκε πρόεδρος με τις «ευλογίες» του Αλί Χαμενεΐ το 2021. Ήταν οι εκλογές με τη χαμηλότερη συμμετοχή στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Μετά θάνατον, τα κρατικά ΜΜΕ του Ιράν επαινούν τη θητεία του, παρά το ότι αμαυρώθηκε από καταγγελίες για κακοδιαχείριση και αιματηρή καταστολή.

Αλλά τα «διαπιστευτήρια» υποταγής του στον Αγιατολάχ ήταν πολλά.

Επί της προεδρίας του Ραΐσι, το Ιράν εμπλούτισε ουράνιο σε μεγαλύτερα επίπεδα από ποτέ.

Οι διαδηλώσεις υπέρ του εκδημοκρατισμού πνίγηκαν στο αίμα, εν μέσω σοβαρής οικονομικής κρίσης.

Η Τεχεράνη προμήθευε drones στη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Σύσφιξε κι άλλο τις σχέσεις με την Κίνα, με τη μεσολάβηση της οποίας αποκατέστησε τις σχέσεις με τον μεγάλο περιφερειακό αντίπαλο: τη σουνιτική Σαουδική Αραβία.

Οι Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης έγιναν ακόμη πιο ισχυροί και μαζί τους ενισχύθηκε ο «Άξονας της Αντίστασης», σε μια περίοδο πολέμου και πολλαπλασιαζόμενων στρατιωτικών εντάσεων στη Μέση Ανατολή.

Τώρα, ο θάνατος του Ραΐσι είναι πιθανό να πυροδοτήσει μια βίαιη διαμάχη μεταξύ των σκληροπυρηνικών για την εξουσία, γράφει ο Ιρανός ιστορικός, συγγραφέας και ειδικός αναλυτής Αράς Αζίζι, σε μια ανάλυση για το αμερικανικό περιοδικό The Atlantic.

Όμως κυρίως «θα δημιουργήσει κρίση διαδοχής στο Ιράν», γράφει στο X o Καρίμ Σαντζαντπούρ, Ιρανοαμερικανός πολιτικός αναλυτής στη δεξαμενή σκέψης Carnegie Endowment for International Peace.

«Στη συνωμοσιολογική πολιτική κουλτούρα του Ιράν, λίγοι θα πιστέψουν ότι ο θάνατος του Ραΐσι ήταν τυχαίος».

Με αυτόν τώρα εκτός, στην κούρσα διαδοχής του Αγιατολάχ Χαμενεΐ έχει μείνει μόνος ο δεύτερος ευνοούμενος: ο 54χρονος γιος του, Μοτζταμπά Χαμενεΐ.

Εάν επιλεγεί για το χρίσμα, «θα μπορούσε να προκαλέσει λαϊκή αναταραχή», επισημαίνει ο Σαντζαντπούρ.

«Η έλλειψη νομιμοποίησης και δημοτικότητας σημαίνει ότι θα εξαρτηθεί πλήρως από τους Φρουρούς της Επανάστασης για να διατηρήσει την τάξη».

Κάτι που «θα μπορούσε να επιταχύνει τη μετάβαση του καθεστώτος σε στρατιωτική διακυβέρνηση ή την πιθανή κατάρρευσή του».